|
|
|
This is a machine translation made by Google Translate and has not been checked. There may be errors in the text. On the right, there are more links to translations made by Google Translate. In addition, you can read other articles in your own language when you go to my English website (Jari's writings), select an article there and transfer its web address to Google Translate (https://translate.google.com/?sl=en&tl=fi&op=websites).
Xana Koran ya tshembeka?
Mamoslem ma pfumela eka ku tshembeka ka Koran, kambe ku ve ni vuhundzuluxeri byo tala bya Koran, tindzimana tin’wana ti cincile naswona yi kanetana ni Bibele
Loko swi ta eka ku tshembeka ni leswi nga endzeni ka Koran (Qur’an), a hi Mamoslem yo tala lama talaka ku ehleketa hi mhaka leyi. A va ehleketi ngopfu hi masungulo ya buku leyi, kambe hi mbilu hinkwayo va ehleketa leswaku Muhammad, muprofeta wa nkoka swinene wa Vuislem, u yi amukele enkarhini wa yena hi ku kongoma eka ntsumi ya Xikwembu, Gabriel. Nakambe va nga ha ehleketa leswaku Koran yo sungula yi le tilweni ni leswaku vuhundzuluxeri bya sweswi bya Xiarabu i kopi leyi kongomeke ya xikombiso lexi xa le tilweni. Ku seketela sweswo, va nga ha tirhisa ndzimana leyi landzelaka ya Koran leyi kombetelaka eka mhaka leyi:
Hi paluxe Koran hi ririmi ra Xiarabu leswaku u nga twisisa nhlamuselo ya yona. I tsalwa ra buku leyi nga heriki eka Ku hlayisiwa ka hina, loku tlakukeke, naswona ku tele hi vutlhari. (43:2-4)
Eka leswi landzelaka, hi kunguhata ku kambisisa loko Koran, leyi Muhammad a yi amukeleke, yi tshembeka hi tlhelo ra masungulo ya yona naswona ngopfu-ngopfu leswi nga endzeni ka yona. Hikuva loko hi dyondza buku leyi, leyi sekeriweke eka masungulo ya vulawuri bya Muhammad na tinhlavutelo, ku ta va na swikombiso swo tala swa swivutiso na swilo leswi faneleke ku tekeriwa enhlokweni. Tinhla leti landzelaka ti nga tlakusiwa eka tona:
Xana Muhammad a a nga swi koti ku hlaya na ku tsala ? Xin’wana xa swivangelo swa vulawuri bya Koran xi tekiwe tanihi leswaku Muhammad a a nga tivi ku hlaya na ku tsala. Ku vuriwa leswaku, "xana a nga humesa njhani tsalwa ro hlamarisa swonghasi loko Xikwembu a xi nga n'wi nyikanga rona?" Ku pfumala ka yena ku hlaya na ku tsala ku tekiwa tanihi vumbhoni bya leswaku Koran yi fanele yi ri nhlavutelo leyi rhumeriweke hi Xikwembu. Nkambisiso lowu landzelaka, lowu endliweke hi munhu loyi a a hanya hi ku hundzeleta ka Vuislem, wu kombetela eka tlhelo rin’wana. U xiye leswaku ku ni swivangelo swo pfumela leswaku Muhammad a nga hlaya ni ku tsala:
A ndzi lava ku dzikisa mianakanyo ya mina eka ku lavisisa loko Muhammad a ri muprofeta kumbe e-e. Ndzi kume swivangelo swimbirhi swo hambana swa leswaku Muhammad a a ri muprofeta: a a nga dyondzanga kambe u amukele Koran. Tlhandlakambirhi, a a nga ri na xidyoho naswona a nga endlanga xidyoho ni xin’we a nga si va muprofeta. Ndzi sungule ku lava vumbhoni bya leswaku Muhammad a a nga swi koti ku hlaya na ku tsala. Ndzi ehleketa leswaku a swi nga koteki nikatsongo ku kuma vumbhoni bya leswaku Muhammad a a ta va a hlayile ni ku tsala. Ndzi hlaye tibuku ta vutomi bya Muhammad nakambe. Sweswi, lexi ndzi hlamariseke, ndzi kume swilo swo tala leswi a ndzi nga si swi xiya khale. Ndzi hlayile etibukwini leswaku Muhammad u endzele ndhawu yin’we na EI-Nadr Ibn EI-Hareth, Waraka Ibn Nofal na muprista la dumeke Ibn Sa’eda. Ndzi tlhele ndzi hlaya leswaku Muhammad a a khoma timhaka ni rifuwo lerikulu ra noni leyi fuweke ya Khadidja, naswona u endle mintwanano ni swiendlo swo hlayanyana ni vaxavisi lava humaka eYemen ni le Siriya. ... Ndzi tlhele ndzi kuma rungula eka tibuku ta vutomi bya leswaku endzhaku ka ntwanano wa ku rhula ni ndhawu ya Al-Hudaibija, Muhammad u tsale buku ya ntwanano hi mavoko yakwe. Muhammad na muzala wa yena Ali a va ri ehansi ka vukorhokeri bya buti wa yena Abu Taleb, naswona Muhammad a a ri nkulu eka Ali. Ali u tiveka hi ku kota ku hlaya ni ku tsala, naswona ndzi kume swi nga koteki leswaku Muhammad a nga dyondzisiwanga hakatsongo-tsongo swilo swa xisekelo swa ku dyondza ku hlaya ni ku tsala. Loko ku lavisisa ka mina rungula ku ri karhi ku ya emahlweni, ndzi dyondze leswaku Muhammad a a ri ni mukhuva wo tshama ni Mukreste Yassar Al-Nusran ni ku twa matsalwa ya Bibele eka yena ni ku tlhela a hlaya Bibele hi yexe. Ndzi swi xiyile leswaku loko ntsumi Gabriyele yi ta eka Muhammad yi n’wi byela leswaku a hlaya, a swi nga ta va swi nga twali loko Gabriel a a byele wanuna la nga dyondzekangiki leswaku a hlaya! Swikumiwa leswi na leswi ndzi swi kumeke khale mayelana na ntiyiso wa xirhambo xa Muhammad ku ya eka muprofeta swi ndzi sindzisile ku gimeta hi leswaku Muhammad a nga ta va muprofeta kumbe hambi ku ri munhu wo chava Xikwembu. (Eka leswi hinkwaswo ndzi swi tsarile hi vuxokoxoko ebukwini ya mina Muhammad in the Bible) (1) .
Xivumbeko xa Koran . Mamoslem ma ehleketa leswaku Koran i buku leyi humaka eka Xikwembu hi ku helela leyi leswi nga endzeni ka yona Muhammad a a nga ri na nkucetelo eka swona. A a ri murhumiwa ntsena loyi a hundzisela leswi a swi hundziseriwe eka yena. Hambiswiritano, ku xiyiwile leswaku Koran yi kuceteriwa hi swihlovo swin’wana. Hi xikombiso, ku vuriwile leswaku xitori xa ndlela leyi kamela ya xisati yi hundzukaka muprofeta ha yona ni ndlela leyi vavanuna va nkombo ni swiharhi swa vona va etleleke ha yona ebakweni ku ringana malembe ya 309 i mintsheketo ya Maarabu. Ku vulavula hi Yesu exibedlhele ni ku pfuxiwa ka swinyenyana swa vumba swi huma eka tievhangeli leti vumbiweke ta Gnostic, ku nga ri Bibele. Hilaha ku fanaka, ku vuriwile leswaku eka Koran ku ni marungula lama fanaka ni lama nga eka Talmud ni le ka vukhongeri bya khale bya Peresiya. Hambiswiritano, xihlovo xa nkoka swinene i Bibele. Ku ringanyetiwa leswaku 2/3 wa leswi nga endzeni ka Koran swi huma eBibeleni. Hambiswiritano, leswi a hi swikombo leswi kongomeke, kambe i swiendlakalo leswi eka swona ku humelelaka vanhu lava tolovelekeke ni swiendlakalo leswi humaka eBibeleni:
Minkarhi yin’wana ndza tivutisa leswaku Koran a yi ta sala ku fikela kwihi loko switori hinkwaswo swa Bibele ni swikombo swa Bibele a swi susiwa eka yona. Vayuda ni Vakreste va kuma swo tala swinene eka Koran leswi va swi toloveleke hi ndhavuko wa vona. Xana leswi swi fanele swi langutisiwa njhani? (2) .
Loko vanhu va twa Muhammad a vulavula, va vule leswi fanaka. Va vule leswaku Muhammad u vula switori swa khale. A va tshame va twa kumbe ku hlaya hi vona:
Lava nga pfumeriki va ri: ‘Leswi i vuxisi ntsena bya vutumbuluxi bya yena n’wini, lebyi eka byona van’wana va n’wi pfuneke.’ Ku pfumala vululami i leswi va swi vulaka naswona i mavunwa. Naswona va ri: ‘Mitsheketo ya vanhu va khale u yi tsarile: yi lerisiwe eka yena nimixo ni nimadyambu,’ (25:4,5) .
Nkarhi wun’wana na wun’wana loko tinhlavutelo ta Hina ti hlayeriwa eka vona, va ri: ‘Hi ti twile. Loko hi swi navela, hi nga vula leswi fanaka. I mintsheketo ntsena ya vanhu va khale.’ (8:31)
Leswi hi tshembisiwile khale, hina na vakokwa wa hina. I ntsheketo ntsena wa vanhu va khale.’ (23:83)
XANA KORAN YI HUMA ETILO?
Kutani ku nyikeriwe ndlela yin’wana ya leswaku Muhammad u amukele Koran hi ku kongoma a huma etilweni eka ntsumi Gabriyele. Leswi hi swona swi endlaka leswaku leswi vuriwaka vusiku bya matimba (swa ntumbuluko) (lailat al qadr) swi tlangeriwa hi n’hweti yo kwetsima ya Mamoslem, Ramada. Ku tshembiwa leswaku Xikwembu hi nkarhi wolowo xi rhumele Koran ehansi xi huma etilweni. Vusiku byebyo, Mamoslem emisaveni hinkwayo ma hlaya tindzimana leti humaka eka Koran kutani ma landzela ku phindha-phindha ka yona eka xikombiso thelevhixini kumbe xiya-ni-moya. Kambe xana Koran yi amukeriwile hakunene hi xiphemu xin’we lexi heleleke ku suka eTilweni? Hi ta kambisisa xivutiso lexi hi ku ya hi rungula leri landzelaka:
Tinhlavutelo ti amukeriwile hi nkarhi wo tlula 20 wa malembe . Loko Muhammad a amukela tinhlavutelo ta yena, leti Koran yi vumbiweke ha tona, swi humelerile eka nkarhi wa kwalomu ka 20 wa malembe na ku fikela loko a fa (610 - 632), naswona a ku nga ri hi nkarhi wun’we. Koran i nhlengeleto wa tinhlavutelo leti to hambana leti Muprofeta a ti hundziseleke hi nomu eka minkarhi yo hambana. I nhlayo ya tinhlavutelo leti, kambe swi hoxile ku ehleketa leswaku yi amukeriwile hi le tilweni hinkwaswo hi nkarhi wun’we, hikuva malembe ya 20 a ma nge vuli leswi fanaka ni vusiku byin’we. Tinhlavutelo ta Muhammad hi ntolovelo a ti fambisana ni swiyimo swo karhi leswi humeleleke evuton’wini bya Muhammad ni van’wana. U kumile xikombiso xitiviso xa leswaku swa pfumeleriwa eka yena ku teka nsati wa n’wana wa yena wa muwundli (33:37-38) kumbe ku hlayisa vasati vo tala ku tlula vavanuna van’wana (vavanuna van’wana va Mamoslem va pfumeleriwa ku hlayisa ku fika eka vasati va mune, kambe Muhammad u pfumeleriwile ku teka vasati vo tala "emahlweni ka vapfumeri van'wana" 33:50). Hilaha ku fanaka, u kume tinhlavutelo tin’wana ta timholovo ni Vamecca, Vayuda, Vakreste kumbe mintlawa yin’wana. A nga ti amukelanga hinkwato hi nkarhi wun’we kambe loko swiendlakalo swi ri karhi swi va swa nhlokomhaka evuton’wini bya yena. Tindzimana leti landzelaka ta Koran ti kombetela eka tlhelo leri fanaka. Va kombisa leswaku loko Koran yi huma etilweni, ha yini Muhammad a nga yi amukelanga hinkwayo hi nkarhi wun’we kambe hakatsongo-tsongo:
Lava nga pfumeriki va vutisa, ‘Ha yini Koran yi nga hlavuteriwanga eka yena hinkwayo hi nhlavutelo yin’we?’ Hi swi paluxe hi ndlela leyi leswaku Hi ta tiyisa ripfumelo ra wena. Hi mi nyikile hi nhlavutelo hakatsongo-tsongo. (25:32)
Hi paluxe Koran hi Ntiyiso, naswona hi Ntiyiso yi xikile. Hi mi rhumile ntsena ku ya twarisa mahungu lamanene ni ku tsundzuxa. Hi avanyise Koran hi swiyenge leswi u nga ha yi hlayelaka vanhu hi ku anakanyisisa. Hi yi hundzisele hi ku hlavuteriwa hakatsongo-tsongo. Vula, 'I swa n'wina ku pfumela eka swona kumbe ku swi kaneta... (17:105-107)
Yi hlengeletiwile endzhaku ka rifu ku suka eka vuhundzuluxeri byo hlayanyana . Nakambe, mhaka ya leswaku tinhlavutelo ti hlengeletiwile ti va buku yin’we, Koran endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 20 ntsena endzhaku ka rifu ra Muprofeta, hambi ku ri ku suka eka vuhundzuluxeri byo hlayanyana byo hambana-hambana, yi kombisa leswaku a ku nga ri vholumo yin’we leyi rhumeriweke ku suka etilweni, kambe hakatsongo-tsongo yi amukele tinhlavutelo. Eka buku ya Islam / Fadhlalla Haeri ku byeriwa leswaku a ku ri na kwalomu ka nkombo wa vuhundzuluxeri byo hambana eka tindzimi ta nkoka swinene ta tinxaka kumbe ta miganga. Exikarhi ka vona, khalifa wa vunharhu, Uthman, u hlawule vuhundzuluxeri byin’we bya ximfumo kutani a lerisa leswaku tin’wana ti hisiwa. Hambiswiritano, vuhundzuluxeri byin’wana byi ponile tanihi vumbhoni bya xiyimo xo sungula. Ntshaho lowu landzelaka wu kombetela eka swiphiqo leswi nga kona eku hlengeleteni ka Koran. Ekule ni ku xika hi le tilweni tanihi vholumo yin’we, Koran a yi hlengeletiwe eka tindzimana ha yin’we-yin’we leyi humaka eka matluka ya ncindzu ni swiphemu swa dzovo. Vuhundzuluxeri byo hambana-hambana ni tindlela to hlaya Koran swi vange timholovo exikarhi ka Mamoslem, naswona Muhammad hi byakwe a a nga vonaki a kongoma ngopfu malunghana ni leswaku hi yihi ndlela yo hlaya tindzimana leyi leyinene:
... Ku hlengeletiwa ka Koran swi hatlisisiwile hi rifu ra tinhenha to tala ta Mamoslem - va tsundzuke tindzimana - eka tinyimpi ta vukhongeri leti lwiweke eka tinxaka ta vagwinehi hi 632-634, loko Muhammad se a file. Hi ku heleketiwa hi vafi, rungula ra nkoka ri nghene esirheni. Loko ha ha ri tin’wana ta tindzimana leti tsariweke eka matluka ya ncindzu ti wela emilon’wini ya tikamela, a ku chaviwa leswaku swilo leswi hlengeletiweke eka tinhlavutelo ta Muhammad swi ta nyamalala. ... Vuhundzuluxeri byo hambana-hambana bya Koran a byi ri emiehleketweni naswona a byi tsariwe hi vanhu vo hlayanyana. Ndhavuko wu kombisa leswaku vanhu a va tsundzuka swilo hi ndlela yo hambana naswona a va holova. ... Muhammad a nga vonaki a nga kongomanga ngopfu malunghana ni marito ya Koran. Ndhavuko wa Vuislem wu vulavula hi mhaka leyi landzelaka: “Omar ibn al-Khattab u twe Hisham ibn Hakim a hlaya tindzimana ta Koran hi ndlela leyi hambaneke ni leyi a yi dyondzeke. Hambiswiritano, Hisham u vule leswaku u ti twile eka Muhammad. Loko vavanuna lava va ya vutisa Muprofeta, u hlamule a ku, ‘Koran yi paluxiwile hi tindzimi ta nkombo. Un’wana ni un’wana a a hlaye hi ndlela yakwe. ”” (Sahih Muslim 2: 390: 1787.) Xihlamusela-marito xa Xitsonga. Ra vumbirhi, Mumoslem u byele Muhammad leswaku ibn Mas’ud na Ubayy ibn Ka’b va vitana Koran hi ndlela leyi hambaneke. Hi yihi leyi a yi ri ntiyiso? Xidyondzi xa Mamoslem ibn al-Jawzi xi tsale ebukwini ya xona nhlamulo ya Funan al-Afna Muhammad: “Un’wana ni un’wana a a vulavule hilaha a dyondzisiweke hakona. Mikhuva hinkwayo i yinene naswona yi sasekile. ” . ... Loko tindlela to hambana-hambana to hlaya ti pfuxe njhekanjhekisano lowukulu, khalifa wa vunharhu, Uthman ibn Affan (644-656), u endle xiboho xo tsala ya yena, ku nga yona ntsena vuhundzuluxeri lebyi amukelekaka ni byo hetelela hi 647-652. U karhatiwe hi mhaka ya leswaku hikwalaho ka vuhundzuluxeri byo hambana-hambana bya Koran, vaaki va Mamoslem a va ri ekhombyeni ro hahluka ri va timholovo. ... Tsalwa ra Uthman ri pfuxe swivutiso malunghana ni masungulo ya le tilweni ya Koran:
• Loko Koran yi huma etilweni naswona yi nyikiwile Muhammad hi ku kongoma ku suka etilweni, ha yini a ku ri ni vuhundzuluxeri byo hlayanyana bya yona, lebyi Uthman a byi hiseke ivi a siya bya yena ntsena?
• Ha yini, hi ku ya hi ndhavuko, Uthman a xungetile rifu eka mani na mani loyi a nga ta amukela tsalwa ra yena?
• Uthman a a swi tiva hi yini leswaku ku ni swihoxo eka vuhundzuluxeri byin’wana bya Koran ni leswaku hi yena ntsena loyi a a ri ni vutivi bya Koran ya le tilweni?
• Ha yini Mamoslem ya Mashiite ma teke Uthman a tshike swiphemu swa Koran leswi ma vuleke leswaku swi fambisana ni vurhangeri bya Ali? Swidyondzi swa Vuislem swa le Vupela-dyambu swi tlhele swi vula leswaku eka tsalwa ra Uthman hakunene ku tshikiwile tindzimana leti nga eka vuhundzuluxeri byin’wana. (3) .
Ku cinca eka Koran. Mamoslem yo tala a ma yi amukeli mianakanyo ya leswaku Koran yi cinciwile. Loko va ehleketa leswaku Koran i kopi leyi hetisekeke ya xikombiso lexi nga etilweni naswona yi rhumeriwe hi ku kongoma eka Muhammad, ku humelela ka ku cinca ku tekiwa ku ri mianakanyo leyi nga kotekiki. Hambiswiritano, tindzimana ti nga ri tingani leti humaka eka Koran ti kombetela eka ku cinca loku nga kona ebukwini leyi. Ti kombisa leswaku endzhaku ku cinciwile eka tsalwa leri amukeriweke hi Muhammad. Eku sunguleni u amukele tsalwa hi xivumbeko lexi hambaneke ni lexi a ri ri xiswona endzhaku:
Loko Hi herisa ndzimana kumbe hi endla leswaku yi rivariwa, Hi ta yi siva hi yin’wana yo antswa kumbe yin’wana yo fana na yona. Xana a wu nga swi tivi leswaku Xikwembu xi ni matimba ehenhla ka swilo hinkwaswo. (2:106) .
Xikwembu xi herisa no tiyisisa leswi xi swi tsakelaka. Xa yena i Xileriso lexi nga Heriki. (13:39)
Loko Hi cinca ndzimana yin’wana hi yin’wana (Xikwembu xi swi tiva kahle leswi xi swi paluxaka), va ri: ‘U muxisi.’ Vunyingi bya vona a va na vutivi. (16:101) .
Ndhavuko wa Vuislem wu kombetela eka ku cinca ka Koran. Hi lexi xikombiso xin’we:
Hambileswi vakomberi va ndzivalelo va Vuislem hi ntolovelo va vulaka hi ku tinyungubyisa leswaku tsalwa ra Koran a ri si tshama ri cinciwa kumbe ku lulamisiwa, naswona ku nga riki na matsalwa man’wana, hambi ku ri eka ndhavuko wa Vuislem ku ni swikombiso swa leswaku leswi a swi tano hakunene. Mumoslem wo sungula, Anas bin Malik, u hlamusela eka mongo lowu landzeleke nyimpi leyi Mamoslem yo tala ma feke eka yona leswaku eku sunguleni Koran a yi ri ni rungula leri humaka eka Mamoslem lama dlayiweke eka vapfumeri va wona lava poneke: “Kutani hi hlaye ndzimana yo leha eka Koran leyi endzhaku yi susiweke kumbe ku rivariwile. (A ku ri): hundzisela hungu eka vanhu va hina leswaku hi hlangane na Hosi ya hina, leyi a yi tsakile hi hina, naswona hi hlangane na Yena. ” (4) .
Kumbexana ndzimana leyi dumeke swinene eka Koran, leyi ku tshembiwaka leswaku yi hundzukile, i 53:19,20, ku nga tindzimana leti vuriwaka ta sathana. Hikuya hi ndhavuko, tindzimana leti, leti vulavulaka hi swikwembu swinharhu swa xisati leswi a swi gandzeriwa hi Maarabu - Allat, al-Uzza na Manat - ekusunguleni atiri na xitsundzuxo xa leswaku swikwembu leswi swa xisati swinga tirha hi muxaka wokarhi wa xiyimo xa vuhlanganisi. Hikwalaho tindzimana leti leti Muhammad a ti kumeke a ti seketela ku hundzukela eka swifaniso. Tindzimana leti endleke leswaku vanhu va le Mecca va amukela Muhammad tanihi muprofeta ku tshembiwa leswaku eku sunguleni a ti ri eka xivumbeko lexi landzelaka. Ndzimana leyi susiweke yi funghiwile hi ku olova:
Mhaka leyi fanaka yi hlamuseriwe eka xitlhokovetselo lexi landzelaka, lexi kombetelaka eka nhlamuselo ya imam eka Koran. Yi kombisa ndlela leyi ndzimana leyi eka Koran yi cinciweke ha yona hikuva Muhammad u hatle a kuma nhlavutelo leyintshwa leyi hambaneke. Yi tlhela yi kombisa mhaka ya leswaku Koran yi sekeriwe hi ku helela eka tinhlavutelo ni marito lama amukeriweke hi Muhammad. Lexi xiyekaka, khale ka vadyondzisiwa a va nga swi koti ku amukela nhlavutelo yo sungula ya Muhammad naswona hikwalaho va sungule ku n’wi boycota.
Imam El- Syouty u hlamusela Sura 17:74 ya Koran eka nhlamuselo ya yena hi ndlela leyi landzelaka: “Hi ku ya hi Muhammad, N’wana wa Kaab , xaka ra Karz , muprofeta Muhammad u hlaye Sura 53 kukondza a fika eka ndzimana leyi, leyi nge, . 'Xana u vone Allat na Al-Uzza (swikwembu swa vahedeni)... ' Eka ndzimana leyi, diyavulosi hi yexe u endle leswaku Muhammad a vula leswaku Mamoslem ma nga gandzela swikwembu leswi swa vahedeni no va kombela ku khongelela.Naswona ku suka eka marito ya Muhammad , a ndzimana yi engeteriwile eka Koran. Muprofeta Muhammad u vilerisiwile swinene hikwalaho ka marito ya yena, ku kondza Xikwembu xi n'wi khutaza hi rin'wana lerintshwa, "Naswona tani hi minkarhi hinkwayo khale, loko hi rhumele murhumiwa kumbe muprofeta, xana Sathana u vekile ku navela ka yena n'wini etlhelo ka vona, kambe Xikwembu xa swi sula, yini." Sathana u va hlanganise, kutani a tiyisa mfungho wa yena n’wini, Xikwembu xa tiva, xa tlhariha.” (Sura 22:52.) Hikwalaho ka leswi Sura 17:73-74 yi ri: “Naswona hakunene a va kunguhate ku mi fularhela eka leswi Hi mi hlavuteleke swona, leswaku mi ta hi kanganyisa handle ka sweswo, kutani hakunene a va ta va va ku teke tanihi a.” munghana. Naswona loko a ku nga ri leswaku se a hi ku simekile, hakunene a wu ta va u ri ekusuhi ni ku va rhelela nyana;" (5) .
Kutani ha yini Sathana, ku nga ri Allah, u vulavule hi nomu wa Muhammad? I yini lexi endleke leswaku Muhammad a nyikela nhlavutelo ya mavunwa? Xivangelo xa nkoka swinene hakunene i vumunhu bya Muhammad ni ku korhama ehansi ka ntshikilelo. Leswi a a hlundzukisiwe hi ku ringeta ku hundzula vanhu va le Mecca va va Vuislem, u tinyiketele kutani a humesa nhlavutelo leyi bumabumelaka ku xixima swikwembu leswi swinharhu swa xisati swa Maarabu ni leswaku vanhu va nga tirhisa ku khongelela ka vona. Tindzimana ta Sathana ti velekiwe eka sweswo. Ndhavuko wu tlhela wu vula leswaku loko Muhammad a hlaye ndzimana leyi ku vulavuriwaka ha yona, vanhu va le Mecca va nkhinsame ehansi loko va twa leswi. Ematshan’weni ya sweswo, van’wana va vadyondzisiwa va Muhammad va sungule ku n’wi papalata. Ku pfumelelana loku ku endle leswaku swi koteka leswaku Mamoslem lama yeke eEtiyopiya ma tlhelela eMecca. Hambiswiritano, endzhakunyana ntsumi Gabriyele yi paluxe leswaku tindzimana teto a ti huma eka Sathana. Va herisiwile. Ngopfu-ngopfu, ku tshembiwa leswaku tindzimana leti landzelaka leti humaka eka Koran ti hlamusela ku wa ka Muhammad ni ndlela leyi a a ri ni swihoxo ha yona:
Nakona hakunene a va kunguhate ku ku fularhela eka leswi Hi ku hlavuteleke swona, leswaku u ta hi endla swin’wana handle ka sweswo, kutani hakunene a va ta va va ku teke u va munghana. Naswona loko a ku nga ri leswaku se a hi ku simekile, hakunene a wu ta va u ri ekusuhi ku va ni mboyamelo nyana. (17:73,74) .
Nakambe tani hi minkarhi hinkwayo khale, loko hi rhumele murhumiwa kumbe muprofeta, xana Sathana u vekile ku navela ka yena n’wini na vona, kambe Xikwembu xi swi sula, leswi Sathana a va hlanganiseke swona, ivi a tiyisisa mfungho wa yena n’wini. Xikwembu xa tiva, xa tlhariha. (22:52)
Xitlhokovetselo lexi landzelaka xi vulavula hi nhloko-mhaka leyi fanaka, tindzimana ta sathana. Swi kombisa leswaku mhaka leyi a hi vutumbuluxi bya vanhu va le handle, kambe yi boxiwile hi swihlovo swo sungula swa Islam hi yoxe. Vatsari a va kaneti nkoka wa Muhammad tanihi muprofeta:
Mhaka ya Tindzimana ta Sathana hi ntumbuluko yi ve xivangelo lexikulu xa tingana eka Mamoslem eka malembe-xidzana hinkwawo. Hakunene, swi funengeta ku vula hinkwako ka Muhammad ka leswaku i muprofeta. Loko Sathana a tshame a kota ku veka marito enon’wini wa Muhammad ivi a n’wi endla a ehleketa leswaku i marungula lama humaka eka Allah, kutani i mani loyi a nga vulaka leswaku Sathana a nga tirhisanga Muhammad tanihi muvulavuleri wa yena hi minkarhi yin’wana na yona? ... Swa tika ku twisisa, leswaku xitori xo tano a xi ta va xi endliwe njhani naswona ha yini, naswona nakambe leswaku Mamoslem lama tinyiketeleke swonghasi yo tanihi Ibn Ishag , Ibn Sa’d na Tabari, swin’we ni mutsari wa le ndzhaku wa nhlamuselo ya Koran, . Zamakhsari (1047-1143) – loyi eka yena swi tikaka swinene ku pfumela leswaku a a ta va a vule tano loko a nga tshembi swihlovo – u ehlekete leswaku i swa xiviri. Laha, kun’we ni le tindhawini tin’wana, vumbhoni bya swihlovo swo sungula swa Vuislem byi tiyile hi ndlela leyi nga kanetekiki. Hambileswi swiendlakalo swi nga hlamuseriwa hi ndlela yin’wana, lava, lava navelaka leswaku va nga endla leswaku xikombiso xa Tindzimana ta Sathana xi famba, a va nge kaneti mhaka ya leswaku swiphemu leswi swa vutomi bya Muhammed a hi vutumbuluxi bya valala va yena, kambe rungula leri vulavulaka hi swona ri huma eka vanhu , loyi hakunene a a pfumela leswaku Muhammed i muprofeta wa Allah. (6) .
Nkulumo ya Muhammad kumbe ya Allah ? Hilaha swi vuriweke hakona, Mamoslem ma pfumela leswaku Koran yi huma etilweni hi ku kongoma yi huma eka Xikwembu. Va pfumela leswaku Koran hinkwayo i mbulavulo wa Allah. Kambe loko u dyondza Koran hi vukheta, u ta kuma tindzimana eka yona leti nga ta ka ti nga ri mbulavulo wa Allah, kambe ku va marito ya munhu wa nyama, ku nga Muhammad. Xikombiso xin’wana xo tano xi nga kumeka eka Sura yo sungula swinene.
Ku dzunisiwa a ku ve eka Xikwembu , Hosi ya Vuako Hinkwabyo, Mutwela-vusiwana, Mutwela-vusiwana, Hosi ya Siku ra Vuavanyisi. Hi gandzela wena ntsena , naswona eka Wena ntsena hi hundzukela mpfuno . Hi kongomise endleleni yo lulama. Ndlela ya lava U va tsakeleke, Ku nga ri ya lava tikumeke hi vukarhi bya Wena, Hambi ku ri ya lava lahlekeke hi ndlela (1:2-7)
Ndzi lerisiwe ku tirhela Hosi ya Muti lowu , lowu yi wu endleke wu kwetsima. Swilo hinkwaswo i swa Yena. Naswona ndzi lerisiwe ku va Mumoslem, ni ku twarisa Koran (27:91) .
Ku nga khathariseki leswaku i mhaka yihi ya minjhekanjhekisano ya n’wina, rito ro hetelela i ra Xikwembu. Xikwembu xi tano, Hosi yanga: ndzi veke ku tshemba ka mina eka xona, ndzi hundzukela eka xona hi ku hundzuka (42:10)
U nga tirheli un’wana handle ka Xikwembu. Ndzi rhumiwe eka n'wina ku suka eka Yena ku mi lemukisa ni ku mi nyika mahungu lamanene (11:2)
NCHUMU WA MATIMU
Loko hi hlaya Koran, hi nga swi xiya swin’wana leswi tsakisaka: Yi boxa vanhu lava fanaka na Bibele. Ku boxiwa Nowa, Abrahama, Lota, Iximayele, Isaka, Yakobo, Yosefa, Muxe, Aroni, Yobo, Sawulo, Davhida, Solomoni, Yesu, Mariya ni van’wana. Vanhu lava va humelela eka Koran naswona va tlhela va nyikela tinkulumo. Entiyisweni, Muhammad u soriwa hi ku humesa switori swa khale tanihi tinhlavutelo leti a ti kumeke eka Xikwembu:
Lava nga pfumeriki va ri: ‘Leswi i vuxisi ntsena bya vutumbuluxi bya yena n’wini, lebyi eka byona van’wana va n’wi pfuneke.’ Ku pfumala vululami i leswi va swi vulaka naswona i mavunwa. Naswona va ri: ‘Mitsheketo ya vanhu va khale u yi tsarile: yi lerisiwe eka yena nimixo ni nimadyambu,’ (25:4,5) .
Xin’wana xa swiphiqo leswikulu swa Koran xi le ka rungula ra matimu ku fana ni leri hundzeke. Xana Muhammad, loyi a hanyeke hi lembe-xidzana ra vu-6, a a ta swi tiva njhani leswi vanhu lava hanyeke eka malembe-xidzana yo tala emahlweni ka yena va swi vuleke ni ku swi endla? Xana munhu wihi na wihi loyi a hanyeke endzhaku ka nkarhi swonghasi a nga hundzisela njhani rungula leri tshembekaka malunghana ni vanhu lava hanyeke eku sunguleni swinene ka yena? Loko Koran yi boxa tinkulumo ta vanhu va matimu va kwalomu ka khume-ntlhanu [Nowa (11:25-49), Abrahama (2:124-133), Yosefa (Sura 12), Sawulo (2:249), Lota (7:80,81) . , Aroni (7:150), Muxe (18:60-77), Solomoni (27:17-28), Yobo (38:41), Davhida (38:24), Yesu (19:30-34), Mariya (19:18-20)] .- nakambe tinkulumo to tano leti nga boxiwangiki eBibeleni - swa hlamarisa swinene loko munhu loyi a hanyeke endzhaku ka malembe ya 600-3000 a nga tiva kahle swinene hi leswi nga endzeni ka tinkulumo ta vanhu lava na vutomi bya vona, hambiloko a nga si tshama a ti vona kumbe ku ti twa hi yexe. Xana Muhammad u swi kume kwihi leswi nga endzeni ka tinkulumo naswona ti tshembeka ku fikela kwihi? Hi ntolovelo, Mamoslem a ma karhati tinhloko ta wona hi swilo swa muxaka lowu, kambe i swinene ku ehleketa hi ndlela leyi rungula ro tano ra matimu ri nga tshembekaka ha yona, leri nga sekeriwangiki eka ku xiya timbhoni hi mahlo kumbe mimbulavurisano nikatsongo.
XANA KORAN NI NDHAVUKO WA MAMOSLEM SWI HAMBANILE NJHANI NI LE BIBELENI?
Eka ndzimana leyi hundzeke, ku boxiwile ndlela leyi rungula ra matimu ra Koran ri sekeriweke ha yona ngopfu-ngopfu eka tinhlavutelo leti amukeriweke hi Muhammad. Ku engetela kwalaho, Koran yi kombetela eka swiendlakalo swo tala swo tano ni vanhu lava se va boxiweke eBibeleni eka malembe-xidzana lama hundzeke. Loko swi ta eka tibuku leti timbirhi, hi nga xiya ku hambana ko tala exikarhi ka tona. Ma humelela eka xiyenge xa matimu na swilo swa dyondzo. Hi languta swikombiso leswi humaka eka tindhawu leti hatimbirhi:
• Eka Koran, ku vuriwa leswaku un'wana wa vana va Nowa u nwile eka ndhambi (11:42,43). Hi ku ya hi Genesa, vana va Nowa hinkwavo a va ri engalaveni kutani va ponisiwa. (Gen 6:10 na 10:1: Kutani Nowa a tswala vana vanharhu va majaha, Xeme, Ham, na Jafeta... Sweswi leswi i switukulwana swa vana va Nowa, Xeme, Ham, na Jafeta, naswona eka vona a va ri vana va vana. ku velekiwa endzhaku ka ndhambi.)
• Koran yi boxa leswaku ngalava ya Nowa yi khulukele eNtshaveni ya Dzudi (11:44). Eka buku yo sungula ya Muxe, ku vuriwa leswaku yi khulukele etintshaveni ta Ararat (Gen 8:4: Areka yi wisa hi n’hweti ya vunkombo, hi siku ra vukhume-nkombo ra n’hweti, etintshaveni ta Ararat.).
• Vanhu va nkarhi wa Nowa va vulavule eka Koran 71:21-23 hi swikwembu swa vona (...Naswona va ri: Mi nga tshuki mi tshika swikwembu swa n'wina, mi nga tshuki mi tshika Wadd, kumbe Suwa; kumbe Yaghus, na Yauq na Nasr.. ), leswi entiyisweni a swi ri tano swikwembu swa Maarabu swa le nkarhini wa Muhammad.
• Hi ku ya hi Korani, switina swi nele eSodoma (15:74) ku nga ri xivavula ni ndzilo (Gen 19:24: Kutani HOSI Xikwembu xi nisa xivavula ni ndzilo lowu humaka eka HOSI Xikwembu xi huma etilweni).
• Koran yi vula leswaku Abrahama a a tshama eMecca (22:26). Bibele a yi vuli nchumu hi Mecca.
- Mamoslem hi ntolovelo ya pfumela leswaku Abrahama a a ri kusuhi no endla gandzelo hi n'wana wa yena Ishmael, hambi leswi Bibele yi vulaka leswaku n'wana loyi a a vitaniwa Isaka (Gen 22 na Vaheveru 11:17- 19: Hi ripfumelo Abrahama, loko a tengisiwa, u nyikerile Isaka : naswona loyi a amukeleke switshembiso u nyikerile n'wana wa yena la tswariweke a ri swakwe, Loyi ku vuriweke hi yena: “Vutu bya wena byi ta vitaniwa hi Isaka: Hikuva Xikwembu xi swi kotile ku n'wi pfuxa eku feni; xifaniso.) naswona hambi leswi na Koran yi kombetelaka eka Isaka (vona 11:69-74 na 37:100-113).
- Korani yi vula leswaku nandza wa Faro u vambiwile (12:41) naswona a nga hayekiwanga emurhini (Gen 40:18-22: Kutani Yosefa a hlamula a ku: “Hi leyi nhlamuselo ya swona: Mabasikiti manharhu i masiku manharhu; Kambe ku nga si hela masiku manharhu Faro u ta tlakusa nhloko ya wena eka wena, a ku hayeka emurhini, tinyenyana ti ta dya nyama ya wena nkhuvo eka malandza ya yena hinkwawo, kutani a tlakusa nhloko ya muphasi lonkulu ni ya mubaki lonkulu exikarhi ka malandza ya yena.Kutani a tlherisela muphasi lonkulu evutirhelini bya yena, kutani a nyiketa xinwelo evokweni ra Faro: Kambe a hayeka mubaki lonkulu: hilaha Yosefa a va hlamuseleke hakona.) . Mukhuva lowu, ku vambiwa, wu ve kona endzhaku ka malembe-xidzana ya kwalomu ka malembe hi Varhoma.
- Koran yi vula leswaku munghana wa vukati wa Faro u hlayise Muxe (28:8,9). Bibele yi vulavula hi n'wana wa Faro (Eks 2:5-10: ... Kutani n'wana a kula, a n'wi tisa eka n'wana wa Faro, a va n'wana wa yena. A n'wi thya vito ra Muxe: kutani a ku: Hikuva ndzi dirowile yena a huma ematini.).
- Koran yi vitana Hamani mutirhi wa le hubyeni wa Faro (28:6,38 na 40:36), hambi leswi a a ri mutirhi wa le hubyeni wa le Peresiya entirhweni wa Hosi Ahasuwerusi naswona a nga hanyanga ku fikela eka lembe xidzana ra vu-5 (Ester 3:1 Endzhaku swilo leswi hosi Ahasuwerusi a tlakusa Hamani n'wana wa Hamedata wa Muagaga, a n'wi yisa emahlweni, a veka xitulu xa yena ehenhla ka tihosana hinkwato leti a ti ri na yena.).
- Hi ku ya hi Koran, rhole ra nsuku ri endliwe hi Musamariya (20:87,88). Hi ku ya hi Bibele, yi endliwe hi Aroni (Gen 32). Swi tiviwa hi Vasamariya leswaku a va tilanga etikweni ro kwetsima ku fikela endzhaku ka malembe-xidzana yo tala, hi leswaku, malunghana ni ku hlongoriwa eBabilona.
- Koran yi boxa leswaku Mariya a a ri makwavo wa Aroni (19:27-28) na n'wana wa Amram (3:35, 36 na 66:12), kutani entiyisweni u fanele a hanye malembe xidzana emahlweni naswona a ri Miriam, makwavo wa xisati wa Aroni na Muxe.
• Swiendlakalo leswi rhendzeleke vuhlangi bya Mariya (3:33-37), Yesu a vulavula exitulwini (3:46 na 19:29, 30) na leswaku Yesu u endle swinyenyana hi vumba (5:110), i swilo leswi Bibele yi swi vulaka ku hava nchumu hi. Ematshan’weni ya sweswo, eka tibuku ta apokrifa leti velekiweke endzhaku ka nkarhi (Evhangeli ya Vuhlangi ya Thomas na Evhangeli ya Vuhlangi bya Maarabu) hi kuma swilo leswi fanaka.
• Hi ntolovelo Mamoslem a ma pfumeli leswaku Yesu u fele exihambanweni. Ku tshembiwa leswaku ndzimana 4:156-158 ya Koran yi kombetela eka mhaka leyi.
Ku amukela vana . Hi ku ya hi tidyondzo ta Koran, Xikwembu a xi titekeli vana (5:18 na 19:88-92). Swi tekiwa swi nga koteki. Ematshan’wini ya sweswo, Bibele yi vulavula eka tindzimana to hlaya mayelana na ku amukeriwa, leswi un’wana na un’wana wa hina a nga swi kumaka, ntsena loko hi amukela Yesu Kriste tani hi Muponisi wa hina na ku nghenisa Moya wa Xikwembu etimbilwini ta hina. Swi nga fanisiwa na ku amukela vana, laha Xikwembu xi hi tekaka tani hi vana va xona. Kutani hi nga vulavula na Xikwembu hi xikhongelo ku fana na tatana wa laha misaveni ivi hi Xi byela ntsena swivilelo swa hina. Lexi i xin’wana xa swiphiqo swo tala swa Mamoslem loko va khongela. A va xi tivi Xikwembu tanihi tata wa vona, naswona hi yona mhaka leyi va ringetaka ku xi tshinelela ku fana ni loko va huma endzhaku ka xivandla lexikulu. Sweswo swi va sivela ku khongela hi ku tshemba. Hi ndlela leyi fanaka, hakanyingi ku va ni ku phindha-phindha loku nga lavekiki exikhongelweni xa vona, leswi Yesu a hi tsundzuxeke ha swona. Va nga ha vula swivulwa swa Xiarabu hi ku ya hi fomula yo karhi, hambileswi va nga ha vaka va nga ri twisisi hambi ku ri ririmi leri:
- (Yohane 1:12) Kambe hinkwavo lava n'wi amukeleke, u va nyikile matimba yo va vana va Xikwembu , ku nga lava pfumelaka evitweni ra xona.
- (Gal 3:26) Hikuva hinkwenu mi vana va Xikwembu hi ku pfumela eka Kriste Yesu .
- (1 Yohane 3:1) Vonani, i rirhandzu ra muxaka muni leri Tatana a hi nyikeke rona, leswaku hi vuriwa vana va Xikwembu : hikwalaho misava a yi hi tivi, hikuva a yi n'wi tivanga.
- (Mat 6:5-9) Loko mi khongela, mi nga tshuki mi fana ni vakanganyisi, hikuva va rhandza ku khongela va yimile emasinagogeni ni le matlhelo ya switarata, leswaku va voniwa hi vanhu. Ndzi tiyisile ndzi ri eka n'wina, Va na hakelo ya vona . 6 Kambe wena, loko u khongela, nghena ekamareni ra wena, kutani loko u pfala nyangwa wa wena, khongela eka Tata wa wena la nga exihundleni; kutani Tata wa n'wina la vonaka exihundleni u ta mi hakela erivaleni. 7 Kambe loko mi khongela, mi nga tirhisi ku phindha-phindha ka hava, hilaha vamatiko va endlaka hakona : hikuva va ehleketa leswaku va ta twiwa hikwalaho ka ku vulavula ka vona ko tala. 8 Hikokwalaho, mi nga fani na vona, hikuva Tata wa n’wina wa swi tiva leswi mi swi lavaka, mi nga si n’wi kombela. 9 Hikwalaho mi khongela hi mukhuva lowu : Tata wa hina la nge matilweni , Vito ra wena a ri kwetsimisiwe.
- (Mat 7:11) Kutani loko n'wina mi hombolokile, mi tiva ku nyika vana va n'wina tinyiko letinene, xana Tata wa n'wina la nge matilweni a nga ta nyika lava n'wi kombelaka swilo leswinene ngopfu ?
- (Rhom 8:15) Hikuva a mi si tlhela mi amukela moya wa vuhlonga bya ku chava; kambe u amukerile Moya wa ku amukeriwa, lowu hi huwelelaka ha wona hi ku: “Abba, Tatana .
Ntswariwo-nyingi i mhaka leyi dyondzo ya Testamente Leyintshwa yi hambanaka na dyondzo leyi amukeriweke hi Muhammad (Muhammad hi yexe kumbexana a a ri na vasati va kwalomu ka khume-mbirhi naswona na van’wana va xisati lavatsongo.) Hikuva hambi leswi hi nga swi vonaka leswaku hi nkarhi wa Ntwanano wa Khale vanhu van’wana a va ri na vasati vo tlula un’we , ntswariwo-nyingi a hi ku navela ko sungula ka Xikwembu, kambe i wanuna na nsati un’we ntsena - tani hi leswi Adamu na Evha a va ri xiswona eku sunguleni. Leswi swi tiyisiwile hi Yesu ni vaapostola:
- (Mat 19:4-6) A va hlamula, a ku: “ Xana a mi hlayanga leswaku loyi a va endleke eku sunguleni, u va endle wanuna ni wa xisati; 5 A ku: “ Hikwalaho ka sweswo wanuna u ta siya tatana ni mana wakwe, a tihlanganisa ni nsati wakwe; 6 Hikwalaho ka yini a va ha ri vambirhi, kambe va ri nyama yin’we. Hikokwalaho, leswi Xikwembu xi swi hlanganiseke, munhu a nga swi hambanisi.
- (1 Vakor 7:1-3) Malunghana ni swilo leswi u ndzi tsaleke ha swona: I swinene leswaku wanuna a nga khumbi wansati. 2 Hambi swi ri tano, leswaku u papalata vumbhisa, wanuna un’wana ni un’wana a a ve ni nsati wakwe, naswona wansati un’wana ni un’wana a a ve ni nuna wakwe . 3 Wanuna a a tlherisele nsati wa yena tintswalo leti faneleke ;
- (1 Tim 3:1-4) Leri i xivuriso xa ntiyiso, Loko munhu a navela ntirho wa bixopo, u navela ntirho lowunene. 2 Bixopo kutani u fanele ku va la nga riki na xisandzu, nuna wa nsati un’we , la xalamukeke, la nga ni vuxiyaxiya, la tikhomaka kahle, la tinyiketeleke eka malwandla, la fanelekaka ku dyondzisa; 3 A nga tinyikeli vhinyo, a nga ri muhlaseri, a nga ri na makwanga ya rifuwo ra thyaka; kambe ku lehisa mbilu, a nga ri mupfukeri, a nga ri na makwanga; 4 Loyi a fumaka kahle yindlu ya yena, a va ni vana va yena lava titsongahataka hi matimba hinkwawo ya nkoka-misava
Langutelo eka valala . Loko hi ri karhi hi dyondza hi vutomi bya Muhammad na masungulo ya matimba ya yena, xiphemu xa nkoka xa wona a ku ri ku tirhisiwa ka Banga na Ku Dlaya vakaneti va yena. Hi nga swi vona eka swihlovo swa matimu leswaku u hlanganyerile eka minhlaselo ya kwalomu ka 27, a rhumela minhlaselo leyitsongo ya 38, naswona u tlhele a dlaya vanhu vo hlayanyana lava a va n’wi hlekula (the Biography of prophet Muhammad / Ibn Hisham, p. 452, 390 and 416, in Finnish) . Nakambe Koran leyi Muhammad a yi hlanganisaka eka vanhu yi katsa tindzimana to hlayanyana leti tsundzuxaka vanhu ku lwisana ni vakaneti va vona. Hi Xiarabu, tindzimana to hlayanyana to tano ti vulavula hi ku dlaya. Mudyondzi wa Vuislem Moorthy Muthuswamyn u vule leswaku: “Ku tlula makume-nhungu wa tiphesente ta leswi nga endzeni ka Koran swi vulavula ku biha hi lava nga riki Mamoslem naswona swi lava leswaku ku lweriwa hi tihanyi eka vona. Hi xitalo, a hi tiphesente tinharhu ntsena ta tindzimana leti nga eka Koran leti vulavulaka hi musa hi vumunhu. Tinharhu-xa-mune ta matimu ya vutomi bya Muhammad [ya Sirat] ma vulavula hi tinyimpi to lwisana ni vanhu lava nga riki vapfumeri.” (7) .
N’hweti yo kwetsima ya n’hweti yo kwetsima: swilo swo kwetsima na swona swi le hansi ka ku rihisela. Loko munhu a ku hlasela, n'wi hlasele tani hi leswi a ku hlaselaka... (2:194)
Hlengeleta vavanuna hinkwavo ni masocha lama gadeke tihanci hi ku lerisa ka wena leswaku u hlasela nala wa Xikwembu ni nala wa wena, ni van'wana handle ka vona... (8:60)
Va lwela nyimpi: Xikwembu xi ta va tshinya emavokweni ya wena, xi va tsongahata. U ta ku nyika ku hlula eka vona ni ku horisa moya wa vapfumeri. (9:14)
Lwisana na lava va nyikiweke Matsalwa lava nga pfumeli eka Xikwembu kumbe Siku ro Hetelela... (9:29)
Muprofeta, endla nyimpi na lava nga pfumeriki na vakanganyisi naswona u tirhisana na vona hi ku nonoka. Tihele ti ta va kaya ra vona: vumundzuku byo biha. (9:73).
Tsundzuka loko Xikwembu xi paluxe ku rhandza ka xona eka tintsumi : 'Ndzi na n'wina ; hikwalaho nyika xivindzi eka vapfumeri . _ Ndzi ta hoxa ku chava etimbilwini ta lava nga pfumeriki. Hlasela tinhloko ta vona, va hlongola tinhla ta tintiho ta vona!’ (8:12)
Loko u hlangana ni lava nga pfumeriki va va tlhave tinhloko naswona, loko u onhe ku dlaya loku hangalakeke exikarhi ka vona, boha mahlonga ya wena hi matimba... (47:4)
Ku vuriwa yini hi tindzimana to rhula ta Koran ? Mamoslem man’wana ma nga ha tirhisa tindzimana leti vulavulaka hi mahanyelo ya xinghana eka lava nga riki Mamoslem. Hi xikombiso tindzimana leti landzelaka ku suka eka Koran:
A ku nge vi na ku sindzisiwa eka vukhongeri. Nkongomiso wa ntiyiso sweswi wu hambanile na xihoxo..(2:256)
Naswona va na xichavo loko u kanetana na Vanhu va Buku, handle ka lava nga exikarhi ka vona lava endlaka swo biha. Vula: ‘Hi pfumela eka leswi hi hlavuteriweke swona ni leswi hlavuteriweke eka n’wina. Xikwembu xa hina ni Xikwembu xa wena i xin’we. Eka Yena hi titsongahata tanihi Mamoslem.’ (29:46)
Kambe, swidyondzeki swotala swa Islam swa pfumela leswaku swiphemu swale ndzhaku swa Koran – tinhlavutelo endzhaku ka ku rhurhela e Medina – ti siva tinhlavutelo ta khale, i.e. tinhlavutelo leti amukeriweke e Mecca. Ndzimana yin’wana leyi xiyekaka ngopfu-ngopfu i sura 9:5, leyi vuriwaka ndzimana ya banga, leyi sivaka tindzimana to rhula eka lava nga riki Mamoslem:
Loko tinhweti to kwetsima1 ti herile dlaya vagandzeri va swifaniso hinkwako laha u va kumaka kona. Va khome, u va rhendzela, u va tumbelela hinkwako-nkwako. Loko va hundzuka va teka xikhongelo va tlhela va hakela mali ya tintswalo, va pfumelele ku famba hi ndlela ya vona. Xikwembu xa rivalela ni ntwela-vusiwana (9:5) .
Kambe loko hi languta tidyondzo ta Yesu na mulandzeri wa yena wo sungula, hi nga vona leswaku a ti sekeriwe eka langutelo leri kanetaka na leswaku Yesu hi yexe u nyikerile vutomi bya yena hikwalaho ka hina (Mat 20:28: Hambi leswi N'wana wa munhu a nga ta ku ta tirheriwa ku, kambe ku tirhela, ni ku nyikela vutomi bya yena byi va nkutsulo wa vo tala.). Tindzimana leti landzelaka leti katsaka marito ya Yesu hi yexe na matsalwa ya Pawulo, Petro na Yohane, ti hlamusela leswi. Va hi komba leswaku tidyondzo ta Yesu ni valandzeri va Yena vo sungula a ti hambanile hi ku helela ni tidyondzo ta Muhammad:
Yesu: (Mat 5:43-48) U swi twile leswaku ku vuriwa leswaku, U ta rhandza warikwenu, u venga nala wa wena. 44 Kambe ndzi ri ka n’wina, Rhandza valala va n’wina , mi katekisa lava mi rhukana, mi endlela lava mi vengaka leswinene, mi khongelela lava mi vavisaka ni ku mi xanisa ; 45 Leswaku mi va vana va Tata wa n’wina la nge matilweni, hikuva u tlhava dyambu rakwe eka lavo biha ni lavanene, + a nisa mpfula eka lava lulameke ni lava nga lulamangiki. 46 Hikuva loko mi rhandza lava mi rhandzaka, xana mi kuma hakelo yihi? hambi ku ri valuvisi a va swi endli ? 47 Loko u losa vamakwenu ntsena, xana u endla yini ku tlula van’wana? hambi ku ri valuvisi a va swi endli tano? 48 Hikokwalaho, n’wina mi hetisekile, hilaha Tata wa n’wina la nge matilweni a hetisekeke hakona.
- (Mat 26:52) Kutani Yesu a ku eka yena: “ Tlhelela banga ra wena endhawini ya yena, hikuva hinkwavo lava khomaka banga va ta lova hi banga.”
Muapostola Pawulo: (Rhom 12:14,17-21) Katekisani lava va mi xanisaka, mi katekisa, mi nga tshuki mi rhukana . 17 Mi nga hakeli munhu swo biha hi leswo biha. Nyika swilo leswi tshembekaka emahlweni ka vanhu hinkwavo. 18 Loko swi koteka, hilaha swi nga eka n’wina, hanyani hi ku rhula ni vanhu hinkwavo. 19 Varhandziwa lava rhandzekaka, mi nga tirihiseli, kambe mi nyika vukarhi, hikuva ku tsariwile: “Ku rihisela i ka mina; Ndzi ta tlherisela, ku vula Yehovha. 20 Hikokwalaho, loko nala wa wena a ri ni ndlala, n’wi phamele; loko a ri ni torha , n'wi nwise : hikuva hi ku endla tano u ta hlengeleta makala ya ndzilo enhlokweni ya yena. 21 Mi nga hluriwi hi leswo biha, kambe hlula leswo biha hi leswinene.
Muapostola Petro: (1 Petro 3:9,17) Ku nga ri ku tlherisela swo biha hi leswo biha, kumbe ku rhuketela hi ku rhuketela; hi ku tiva leswaku mi vitaniwile, leswaku mi ta dya ndzhaka ya nkateko. 17 Hikuva swa antswa, loko ku rhandza ka Xikwembu ku ri tano, mi xaniseka hikwalaho ka ku endla leswinene, ku ri ni ku xaniseka hikwalaho ka ku endla leswo biha.
Muapostola Yohane: (1 Yohane 4:18-21) Rirhandzu a ku na ku chava; kambe rirhandzu leri hetisekeke ri hlongola ku chava, hikuva ku chava ku ni ku xaniseka. Loyi a chavaka a nga endliwi la hetisekeke erirhandzwini. 19 Ha n’wi rhandza, hikuva u rhange hi ku hi rhandza. 20 Loko munhu a ku , Ndza rhandza Xikwembu, a venga makwavo, i muhembi : hikuva loyi a nga rhandziki makwavo loyi a n'wi voneke, a nga xi rhandza njhani Xikwembu lexi a nga xi vonangiki? 21 Naswona hi na nawu lowu wu huma eka yena: Loyi a rhandzaka Xikwembu a rhandza na makwavo.
Ku hisekela Xikwembu, kambe ku nga ri hi ku ya hi vutivi. Loko hi lava ku hambana exikarhi ka tidyondzo ta Koran na Testamente Leyintshwa, xin’wana xa ku hambana lokukulu i ndlela leyi ti fambelanaka ha yona na xiyimo xa Yesu na leswi a hi endleleke swona. Miehleketo ya xisekelo ya Testamente Leyintshwa hileswaku swidyoho swa hina swi vuyisiwile hi Yesu Kriste. Leswi, ni vukwembu bya Yesu, i vuphukuphuku eka Mamoslem, naswona hi ntolovelo va lwisana swinene ni mianakanyo leyi naswona a va pfumeli eka yona. Loko Mamoslem ma kaneta Yesu ni evhangeli malunghana na yena hi ndlela leyi, swi fana ni nkaneto wa vanhu va vukhongeri va nkarhi wa Yesu na Pawulo. Na vona a va hisekela Xikwembu kambe ku hiseka ka vona a ku sekeriwanga eka vutivi. Ku engetela kwalaho, a va ehleketa leswaku swiendlo swa vona swi huma eka Xikwembu, hambileswi a va tshamela ku kanetana ni ku rhandza ka xona ni ku ponisiwa ka vona vini. Hi nga vula hi ku tshembeka leswaku tindzimana leti landzelaka ta Bibele hakanyingi ti phindhiwe ematin’wini hinkwawo evuton’wini bya Mamoslem yo tala na wona:
- (Rhom 10:1-4) Vamakwerhu, ku navela ka mbilu ya mina ni xikhongelo xa mina eka Xikwembu hikwalaho ka Israele hi leswaku va ponisiwa. 2 Hikuva ndzi va nyikela vumbhoni bya leswaku va hisekela Xikwembu, kambe ku nga ri hi ku ya hi vutivi . 3 Hikuva leswi va nga tiviki ku lulama ka Xikwembu, va ri karhi va tiyisa ku lulama ka vona, a va titsongahatanga eka ku lulama ka Xikwembu. 4 Hikuva Kreste i makumu ya Nawu wa ku lulama eka un’wana ni un’wana la pfumelaka.
- (Mat 23:13) Kambe khombo eka n'wina vatsari na Vafarisi, vakanganyisi ! hikuva mi pfalela Mfumo wa matilo eka vanhu, hikuva a mi ngheni eka n'wina, hambi ku ri lava nghenaka a mi va pfumeleli ku nghena .
- (Flp 3:18-19) (Hikuva lavo tala va famba , lava ndzi mi byeleke nkarhi na nkarhi, sweswi ndzi mi byela hambi ku ri ku rila, leswaku i valala va xihambano xa Kriste : 19 Lava makumu ya vona i ku lovisiwa , lava Xikwembu xa vona xi nga khwiri ra vona, lava ku vangama ka vona ku nga eku khomisiweni ka tingana, lava anakanyaka hi swilo swa laha misaveni.)
- (Yohane 16:1-4) Ndzi mi byerile swilo leswi , leswaku mi nga khunguvanyeki. 2 Va ta mi hlongola emasinagogeni, ina, nkarhi wu fikile, leswaku mani na mani la mi dlayaka a ta ehleketa leswaku u tirhela Xikwembu . 3 Va ta mi endla swilo leswi, hikuva a va n’wi tivanga Tatana hambi ku ri mina. 4 Kambe ndzi mi byerile swilo leswi, leswaku loko nkarhi wu fika, mi tsundzuka leswaku ndzi mi byerile hi swona . Naswona a ndzi mi byelanga timhaka leti eku sunguleni, hikuva a ndzi ri na n'wina.
Xana swiendlakalo swo sungula swi humelele eMecca hakunene? Koran ni ndhavuko wa Mamoslem wu hambana ni Bibele etindhawini to tala. Swi tano ni hi tindhawu leti Mamoslem ma endlaka pilgrimage eka tona. Hambileswi Mamoslem yo tala ma pfumelaka hi mbilu hinkwayo eka mianakanyo ya leswaku tindhawu to kwetsima ta Mecca ti fambisana swinene ni vutomi bya Abrahama, Ishmael na Agara, swa tika ku kuma vumbhoni bya leswi eBibeleni. Hi swi languta hi ku ya hi swikombiso swi nga ri swingani:
Mecca na tempele ya Kaaba. Mamoslem yo tala lama tshembekaka ma pfumela leswaku Abrahama swin’we ni n’wana wakwe Ishmael va ake Kaaba. Hambiswiritano, Bibele a yi nyikeli nseketelo eka mianakanyo leyi. Hambi leswi buku ya Genesa yi boxa tindhawu to hlaya laha Abrahama a tshamaka kona - Ura wa Vakalidiya endhawini ya khale ka Mesopotamiya na Iraq ya namuntlha, laha Abrahama a sukeke kona (Genesa 11:31), Harani (Genesa 12:4), Egipta (Genesa 12:14), Bethele (Genesa 13:3), Hebroni (Genesa 13:18), Gerar (Genesa 20:1), Berexeba (Genesa 22:19) - hambiswiritano, a ku na ku boxiwa katsongo hi Mecca. A ku boxiwanga hi yona, hambi leswi swi nga ta fanela ku ehleketa tano loko tempele ya Kaaba yi simekiwile hi Abrahama naswona loko a ku ri ntsindza wo sungula wa vugandzeri bya sweswi bya Vuislem. Ha yini leswi kumbe maendzo ya lembe na lembe ya Abrahama yo ya edorobeni leri, leri a ri tlula 1000 km ku suka eka tindhawu leti Abrahama a tshamaka eka tona, swi nga boxiwi nikatsongo? Kumbe i mhaka ya leswi swilo leswi swi nga si tshamaka swi humelela hambi ku ri ku humelela? Ku engetela kwalaho, i swinene ku xiya leswaku Bibele yi kombisa leswaku n’wana wa Abrahama, Iximayele, a a tshama emananga ya Parani. Switiveka leswaku ayiri ya Sinai Peninsula ya sweswi (Vona mimepe ya khale!). I ndhawu leyi nga kwalomu ka gidi ra tikhilomitara ku suka eMecca. Tindzimana leti landzelaka ti kombetela eka mananga lawa swin’we ni ndlela leyi Iximayele a kumeke nsati ha yona eEgipta, leyi a yi ri ekusuhi ni ndhawu leyi fanaka:
- (Gn 21:17-21) Kutani Xikwembu xi twa rito ra jaha leri; kutani ntsumi ya Xikwembu yi vitana Agara yi huma etilweni, yi ku eka yena: “ Xana u vavisa yini Agara?” u nga chavi; hikuva Xikwembu xi twile rito ra jaha leri ri nga kona. 18 Pfuka, u tlakusela jaha leri, u ri khoma hi voko; hikuva ndzi ta n’wi endla tiko lerikulu. 19 Kutani Xikwembu xi n’wi pfula mahlo, a vona xihlovo xa mati; kutani a famba, a ya tata bodlhela hi mati, a nwa jaha leri. 20 Kutani Xikwembu a xi ri ni mufana loyi; kutani a kula, a tshama emananga, a va muhlaseri wa miseve. 21 A tshama emananga ya Parani , mana wa yena a n'wi tekela nsati etikweni ra Egipta .
- (Tinhl 10:12) Vana va Israele va teka maendzo ya vona va huma emananga ya Sinayi ; kutani papa ri wisa emananga ya Parani .
Arafat. Hi ku ya hi ripfumelo ra Vuislem, Abrahama a a ri kusuhi ni ku endla gandzelo hi Ishmael (Bibele yi vulavula hi Isaka) eNtshaveni ya Arafat, leyi nga kwalomu ka 11 wa tikhilomitara ku suka eMecca. Ematshan’weni ya sweswo, loko hi languta buku ya Genesa, swiendlakalo leswi swi humelela nkarhi hinkwawo eTikweni ro Kwetsima. Ti kumeka exifundzheni xa Moriya - ndhawu leyi a yi ri eka riendzo ra masiku manharhu ku suka laha Abrahama a a tshama kona, naswona swi tikomba onge a ku ri ntshava leyi fanaka eYerusalema laha Yesu a nyikeleke vutomi bya yena, naswona Solomoni hi nkarhi wa yena a akeke tempele eka yona. Hakunene i ndhawu leyi ku nga ha endlekaka leswaku swiendlakalo swi humelela:
- (Gn 22:1-4) Endzhaku ka swilo leswi, Xikwembu xi ringa Abrahama, xi ku eka yena: “Abrahama.” 2 Kutani a ku: “ Teka n’wana wa wena, n’wana wa wena la nga yexe Isaka, loyi u n’wi rhandzeke, u ku nghenisa etikweni ra Moriya ; mi n'wi humesela kwalaho, a va gandzelo ro hisiwa eka yin'wana ya tintshava leti ndzi nga ta mi byela ha tona. 3 Abrahama a pfuka nimixo swinene, a boha mbhongolo yakwe, a teka majaha yakwe mambirhi na Isaka n’wana wakwe, a hambanyisa tihunyi ta gandzelo ro hisiwa, a pfuka a ya endhawini ya yona Xikwembu a xi n’wi byerile. 4 Hi siku ra vunharhu Abrahama a tlakusa mahlo, a vona ndhawu leyi ekule .
- (2 Kr 3:1) Kutani Solomoni a sungula ku aka yindlu ya Yehovha eYerusalema entshaveni ya Moriya , laha Yehovha a humeleleke eka Davhida tata wakwe, endhawini leyi Davhida a yi lunghiseke exivuyeni xa Ornani lowa Muyebusi.
Switsunga swa Safa na Marwa na xihlovo xa Zamzam na swona i tindhawu to Kwetsima eMecca na tindhawu leti vanhu va taka eka tona eka riendzo ra vona ra vukhongeri. Matimu ya vona ya fambelana na Agara na Iximayele ku kuma mati ku suka kwalaho endzhaku ka loko va sukile eka Abrahama. Ematshan’wini ya sweswo, loko hi languta eka Genesa, swiendlakalo leswi - ku lavisisa ka Agara na Ishmael ka mati - swa ha ri eTikweni ro Kwetsima, emananga ya Beerxeba, leri a ri ri ekusuhi na Lwandle leri Feke. Hikwalaho, Bibele a yi fambisani ni ripfumelo ra Mumoslem.
- (Gn 21:14,19) Abrahama a pfuka nimpundzu swinene, a teka xinkwa, ni bodlhela ra mati, a swi nyika Hagara, a swi veka emakatleni ya yena, ni n'wana, a n'wi hlongola, kutani u sukile, a famba-famba emananga ya Berexeba . 19 Xikwembu xi n'wi pfula mahlo, xi vona xihlovo xa mati ; kutani a famba, a ya tata bodlhela hi mati, a nwa jaha leri.
Paradeyisi na Tilo. Loko hi languta dyondzo ya Testamente Leyintshwa mayelana na Paradeyisi, yi vula leswaku i ndhawu leyi swilo swa laha misaveni swi rivariwaka eka yona. A ku nge he vi na mavabyi, ndlala, ku xaniseka, xidyoho ni ku tirhisana ka vukati, hilaha Yesu a vuleke hakona. Hinkwaswo ku nga hetiseki ka hina ka sweswi ni switlhavi swa hina swi ta nyamalala:
- (Mat 22:29-30) Yesu a va hlamula a ku: “ Mi hoxile, hikuva a mi tivi matsalwa, hambi ku ri matimba ya Xikwembu.” 30 Hikuva eku pfuxiweni ka vafi, a va nge tekiwi, a va nge tekiwi, kambe va fana ni tintsumi ta Xikwembu etilweni.
- (Nhlav 21:3-8) Kutani ndzi twa rito lerikulu ri huma etilweni ri ku: “Waswivo, tabernakela ya Xikwembu yi le ka vanhu, yi ta tshama na vona, va ta va vanhu va xona, Xikwembu hi xoxe xi ta va na vona.” vona, u va Xikwembu xa vona. 4 Xikwembu xi ta sula mihloti hinkwayo ematihlweni ya vona; a ku nge he vi na rifu, hambi ku ri gome, kumbe ku rila, ni ku vava a ku nge he vi kona, hikuva swilo swo sungula swi hundzile . 5 Loyi a tshameke exiluvelweni a ku: “Waswivo, ndzi endla swilo hinkwaswo swi va leswintshwa.” Kutani a ku eka mina: Tsala : hikuva marito lawa i ntiyiso naswona wa tshembeka . 6 A ku eka mina: “Swi endliwile.” Ndzi Alfa na Omega, masungulo na makumu. Loyi a nga ni torha ndzi ta n'wi nyika xihlovo xa mati ya vutomi mahala . 7 Loyi a hlulaka ú ta dya ndzhaka ya swilo hinkwaswo; kutani ndzi ta va Xikwembu xa yena, na yena u ta va n'wana wa mina. 8 Kambe lava chavaka, ni lava nga pfumeriki, ni lava nyenyetsaka, ni vadlayi, ni vaoswi, ni valoyi, ni vagandzeri va swikwembu swa hava ni vahembi hinkwavo, va ta va ni xiphemu xa vona etiveni leri pfurhaka hi ndzilo ni xivavula, ku nga rifu ra vumbirhi.
Kambe loko hi languta nhlavutelo leyi Muhammad a yi kumeke malunghana ni Tilo, yi hambanile hi ku helela ni nhlamuselo leyi boxiweke laha henhla. Hi ku ya hi Muhammad, Tilo i ndhawu leyi swilo leswi yirisiweke eMisaveni swi pfumeleriwaka eka yona, ngopfu-ngopfu leswi vulaka vavasati ni vhinyo (leswi kumbexana i swilo leswi vanhu vo tala lava tidlayaka va pfumelaka leswaku va hlangana na swona endzhaku ka rifu, hambileswi ndzimana yo hetelela ya tindzimana ta Bibele leti boxiweke laha henhla , hi xikombiso, u kombisile leswaku vadlayi a va nge dyi ndzhaka ya mfumo wa Xikwembu - va fanele ku ya eTiheleni.) . Kwalaho vanhu va ta tlhela va va na vanghana va vukati ku fana na le Misaveni naswona va ta va va etlele eswitulwini swa vona, va ambale ti silk leti fuweke na brocade ya kahle:
Loko ku ri lavo lulama, va ta etlela swin'we hi ku rhula exikarhi ka mintanga ni swihlovo, va ambale tisilika leti fuweke ni brocade yo saseka. Ina, naswona Hi ta va teka hi tihouris ta mahlo ya ntima (44:51-54) .
Va ta tshama ehenhla ka switulu leswi nga ni brocade yo tiya... Eka swona ku ni vanhwanyana lava nga ni tingana lava munhu kumbe jinnee va nga ta va va nga si va khumba khale... Vanhwana vo saseka ku fana ni tikorala ni tirubi. (55:54-58) .
Hi siku rero vadyandzhaka va Paradeyisi va ta va va khomekile hi ntsako wa vona. Swin’we ni vanghana va vona va vukati, va ta tshama emakhwatini lama nga ni ndzhuti ehenhla ka switulu swo olova. Va ta va ni mihandzu eka yona, ni hinkwaswo leswi va swi navelaka. (36:55-57) .
Va ta tshama eswitulwini leswi hambanisiweke hi tilayini. Eka ti houris ta mahlo ya ntima Hi ta va teka. (52:20)
Loko ku ri lavo lulama, va ta hlula hakunene. Swa vona swi ta va swirhapa ni masimu ya vhinya, ni vanhwanyana lava tlakukeke ku va vanghana va vona: xinwelo lexi taleke hakunene. (78:31-34) .
Hakunene lavo lulama va ta tshama hi ntsako. Va ta titshege hi switulu swo olova, va ta va rhendzela, va ta fungha ku vonakala ka ntsako eswikandzeni swa vona. Va ta nyikiwa vhinyo yo tenga leswaku va nwa, leyi pfaleriweke kahle, leyi thyaka ra yona ri nga musk (hikuva leswi vanhu hinkwavo a va lwe hi ku ringana). (83:22-26)
Swihlovo swin’wana swi nga ri swingani swi kombetela eka mianakanyo ya Muhammad ya paradeyisi. Hi ku ya hi Muhammad, paradeyisi i ndhawu leyi taleke hi rimbewu. Leswi swi lwisana hi ku helela ni marito ya Yesu, hikuva Yesu u te: “Mi hoxile, hi ku ka mi nga tivi matsalwa, ni matimba ya Xikwembu. Hikuva eku pfukeni ka vafi, a va nge teki, hambi ku ri ku tekiwa, kambe va fana ni tintsumi ta Xikwembu etilweni.” (Mt 22:29,30): .
Ali u hlamusele leswaku Muapostola wa Allah u te : “ EParadeyisini ku ni makete lowu ku nga endliwiki ku xava kumbe ku xavisa , kambe ku ni vavanuna ni vavasati . Loko wanuna a lava munhu wo saseka, u pfumeleriwa ku endla timhaka ta masangu na yena. “Tirmizi u tiyisisile leswi. (Al Hadis, Buku 4, Ndzima 42, No. 36.)
Abu Sayeed u hlamuserile leswaku Murhumiwa wa Allah u te, "Wanuna un'wana na un'wana u na vasati vambirhi eparadeyisini, naswona nsati un'wana na un'wana u na swifunengeto swa makume nkombo leswi munhu a nga vona exikarhi ka milenge ya yena ha swona." Leswi swi tiyisisiwile hi Tirmizi. (Al Hadis, Buku 4, Ndzima 42, No. 23, 652.)
Anas u te Muprofeta u te, "EParadeyisini, vavanuna va ta nyikiwa matimba yo tano na yo tano eka timhaka ta masangu." Loko a vutisiwile loko hi ta kota ku endla swo tano, u hlamule leswaku u ta nyikiwa matimba ya vavanuna va dzana. Tirmidhi u vule leswi . ( Mishkat al-Masabih Xiphemu xa 3, tluka 1200.)
References:
1. Ismaelin lapset (The Children of Ishmael), p. 92,93 2. J. Slomp: “The Qura’n for Christians and other Beginners”, Trouw, 18/11, 1986 3. Martti Ahvenainen: Islam Raamatun valossa, p. 87-90 4. Ibn Sa’d Kitab Al-Tabaqat Al-Kabir, vol. II,64. 5. Ismaelin lapset, p. 14 6. Robert Spencer: Totuus Muhammadista (The Truth About Muhammad: Founder of the World’s Most Intolerant Religion) p. 92,93 7. Martti Ahvenainen: Islam Raamatun valossa, p. 374
|
Jesus is the way, the truth and the life
Grap to eternal life!
|
Other Google Translate machine translations:
Timiliyoni ta malembe / ti- dinosaur /
ku hundzuka ka vanhu? |
