|
|
|
This is a machine translation made by Google Translate and has not been checked. There may be errors in the text. On the right, there are more links to translations made by Google Translate. In addition, you can read other articles in your own language when you go to my English website (Jari's writings), select an article there and transfer its web address to Google Translate (https://translate.google.com/?sl=en&tl=fi&op=websites).
ክርስትያናዊ እምነትን ሰብኣዊ መሰላትን።
እምነት ክርስትና ንሰብኣዊ መሰላትን ኩነታትን ሰባት ከመይ ከም ዘመሓይሾ ኣንብብ
- (1ቆሮ 6፡9) ዓመጻውያን ንመንግስቲ ኣምላኽ ከም ዘይወርስዎዶ ኣይትፈልጡን ኢኹም፧ ኣይትታለል ...
- (2ጢሞ 2፡19) 19 ግናኸ፡ እግዚኣብሄር ነቶም ናቱ ዝዀኑ ይፈልጦም፡ እዚ ማሕተም እዚ ዘለዎ፡ መሰረት ኣምላኽ ጽኑዕ እዩ። ከምኡውን፡ ስም ክርስቶስ ዝጽውዕ ዘበለ ዅሉ ካብ ኣበሳ ይርሓቕ ።
- (ማቴ 22፡35-40) ሽዑ ሓደ ካባታቶም፡ ጠበቓ ሕጊ፡ እናፈተነ፡ ሕቶ ሓተቶ። 36 መምህር፡ እቲ ኣብ ሕጊ ዘሎ ዓብዪ ትእዛዝ ኣየናይ እዩ፧ 37. የሱስ ከኣ፡ ንእግዚኣብሄር ኣምላኽካ ብምሉእ ልብኻን ብዅሉ ነፍስኻን ብዅሉ ሓሳብካን ኣፍቅሮ። 38 እዚኣ እታ ቀዳመይቲን ዓባይን ትእዛዝ እያ። 39 እታ ካልአይቲ ድማ ከምዚ እያ፡ ንብጻይካ ከም ነፍስኻ ኣፍቅሮ . 40 ብዘሎ ሕግን ነብያትን ኣብዘን ክልተ ትእዛዛት እዚኣተን ተሰቒሎም ኣለዉ።
- (ማቴ 7፡12) እምበኣርሲ ሕግን ነብያትን እዚ እዩ እሞ፡ ሰባት ኪገብሩልኩም እትደልይዎ ዘበለ ዅሉ፡ ከምኡ ግበርዎም።
ሓደ ካብቲ ኣብ ዘመናዊ ምዕራባውያን ዝረኣዩ ኣረኣእያታት ንኣምላኽን እምነት ክርስትናን ምኽሓድ ማለት ምምዕባል ሞራልን ባህልን ማለት እዩ። ዋጋ ዝህቡ ሊበራላውያን ሰባትን ንተፈጥሮኣዊ ኣረኣእያ ዓለም ዝቐንዑ ሰባትን፡ ሓደ ሰብ ካብ ኣምላኽ ምስ ተገላገል ዓለም ብዓቢኡ ክትሓይሽ እያ ኢሎም ክሓስቡ ይኽእሉ። ናብ ናጽነት፡ ናብ ስልጣነ፡ ናብ ፍትሓዊ ሕብረተሰብ፡ ከምኡ’ውን ምኽንያት ዋጋ ዝወሃበሉ ቦታ ይመርሕ። እንተወሓደ ብዙሓት ንክርስትያናዊ እምነት ዝነጽጉ ሰባት ከምኡ ይሓስቡ። ብዙሓት እውን ብስም ክርስትናን እግዚኣብሔርን ዝተፈጸመ በደላት ውጽኢት ክሕደት ኣምላኽ ምዃኑ ወይ ትምህርቲ ኢየሱስን ሓዋርያትን ከምዘይተኸተለ ከይተረድኡ ከልዕሉ ይኽእሉ እዮም። ትምህርቲ የሱስን ሓዋርያትን ስለ ዝተኸተለ ዘይኮነስ፡ ስለ ዘይተኸተለ እዩ። እዚ ኣገዳሲ ፍልልይ ብብዙሓት ነቐፍቲ እምነት ክርስትና ኣይርድኦምን እዩ። ግን ከመይ ኣሎ? እምነት ክርስትና ኣብ ሰብኣዊ መሰላትን ሰብኣዊ ክብሪን ኣወንታዊ ወይ ኣሉታዊ ጽልዋ ኣሕዲሩ ድዩ? ነዚ ብመንጽር ውሑዳት ኣብነታት፡ ከም ደረጃ ደቂ ኣንስትዮ፡ ትምህርቲ ምጽሓፍን ምንባብን፡ ምውላድ ቋንቋ ስነ-ጽሑፋት፡ ከምኡ’ውን ምምስራት ኣብያተ ትምህርትን ሆስፒታላትን ኢና ንርእዮ። እምነት ክርስትና ኣብ ብዙሕ መዳያት ብኸመይ ኣወንታዊ ጽልዋ ከም ዘሕደረ ዜርእዩ እዮም። እተን እምነት ክርስትና ዓቢ ተራ ዝተጻወተለን ሃገራት እውን ሰባት ዝያዳ ዝግዕዙለን ሃገራት እየን። ኣብአን ብሓፈሻ ሰብኣዊ መሰላትን ቁጠባዊ ኩነታትን ካብ ካልእ ቦታታት ዝሓሸ ኮይኑ ጸኒሑ እዩ።
እምነት ክርስትና መርገጺ ደቂ ኣንስትዮ ኣዳኺሙ ድዩ ወይስ ኣመሓይሹ? ቀዳማይ፡ ገለ ሰባት ብዛዕባ ክርስትና ኣብ ደረጃ ደቂ ኣንስትዮ ዘለዎ ሃሳዪ ጽልዋ ከም ዝማጐቱ፡ ንደረጃ ደቂ ኣንስትዮ ኣቓልቦ ምሃብ ጽቡቕ እዩ። ንእምነት ክርስትና ፓትርያርካዊ እዩ ብምባል መርገጺ ደቂ ኣንስትዮ ኣዳኺሙ እዩ ብምባል መጥቃዕቲ ፈጺሞም። እዚ ክሲ ብፍላይ ብኣባላት ምንቅስቓስ ኣንስተይትን ካልኦት ተመሳሳሊ ኣተሓሳስባ ዝሓዙን ዝቐረበ እዩ። እዞም ሰባት እዚኣቶም ደረጃ ጓል ኣንስተይቲ ልክዕ ከምቲ ወዲ ተባዕታይ (ንኣብነት ክህነት ጓል ኣንስተይቲ) ክትዋሳእ እምበር ኣብ ንርእሳ ብቑዕ ምዃና ብፍላይ ድማ ብክርስቶስ ዝምርኮስ ኣይመስሎምን። በዚ ኣረኣእያ እዚ፡ ዋጋ ጓል ኣንስተይቲ ምስ ወዲ ተባዕታይ ብዘለዋ ተመሳሳልነት ጥራይ እምበር፡ ከም ጓል ኣንስተይቲ ብዘለዋ መንነት ጥራይ ኣይምዘን። ይኹን እምበር፡ እቶም ንደቂ ኣንስትዮ ንውክል ኢና ዝብሉ ኣባላት ምንቅስቓስ ኣንስቲ፡ ንሓቀኛ ኣንስታዊነት ምንጻግ ዝኾነ ምንጻል ጥንሲ ብትሪ ይደፍኡ ምህላዎም ዝጋጮ እዩ። ሓቀኛ ኣንስታይነት ንውላድ ኣብ ማህጸን ኣደ ወይ ካብ ማህጸን ኣደ ወጻኢ ምቕታል ዘጠቓልል ኣይኮነን። የግዳስ ኣብ መንጎ ኣደን ውላድን ዘሎ ጥቡቕ ዝምድናን ምእላይ ቆልዑን ጥዑይ ኣንስታይነት እዩ። እቶም ሕጂ ዘለዉ መራሕቲ ምንቅስቓስ ኣንስቲ ረሲዖሞ ኣለዉ። ኣብቲ ጽዑቕ ንጥፈታት ምንቅስቓስ ኣንስቲ ስዒቡ ዝመጸ ካልእ ጸገም፡ ቁጽሪ ንጽል ኣዴታት ምውሳኽ እዩ። እዚ እውን ኣብዚ ሕጂ ዘሎ ወለዶ ዝያዳ ልሙድ ኮይኑ ኣሎ፣ ክርስትያናዊ መትከላትን ቀዋምነት ሓዳርን ኣብ ዝተደርበየሉ እዋን። ብዙሓት ደቂ ኣንስትዮ ካብቲ ቅድሚ ዘመነ እዚ ሕጂ ዘሎ ኣንስታዊ ምንቅስቓስ ዝነበራኦ ዝዓበየ ጾር እየን ዘለዋ። ኣይቀለለን፣ ግን ከኣ ኩነታቶም ኣጋዲድዎ።
ተዋሳኢትን ጸሓፍን ኤፑ ኑኦቲዮን ተመራማሪት ቶሚ ሆይካላን...ብዛዕባ ርክብ ተባዕታይን ጓል ኣንስተይትን ዝነበረ ምድንጋር ምዝታይ። ሆይካላ፡ ደቂ ኣንስትዮ ዝያዳ መሰላት ምስ ረኸባ ስለምንታይ እያ እታ ኒዩክለራዊት ስድራቤት ክትበታተን ጀሚራ ትብል። ፊንላንድ ኣብ ቀረባ እዋን ከምቲ ሽወደን ድሮ ኣጋጢማቶ ዘላ ኩነታት ክትገጥማ ምዃና ይኣምን: እቲ ዝበዝሐ ዝረአ መልክዕ ስድራቤት ንጽል ኣደን ሓደ ውላዳን እዩ። ደቂ ኣንስትዮ ካብቲ ናይ ምምራጽ ናጽነት ዘይብለን ኩነታት ሓራ ክወጻ ስለዝደለያ ኣብ መወዳእታ ናይ ምርጫ ናጽነት ኣብ ዘይብለን ኩነታት እየን ዝውድኣ። (...) ብዙሓት ደቂ ኣንስትዮ ብሰንኪ ዕዮ ገዛ፡ ትምህርተንን ናይ ሓጺር ግዜ ስራሕን ይደክማ። ሆይካላ እዚ ኣብ ዝምድናታት ዝፍጠር ጸገማት ደቂ ተባዕትዮ ዕዉታት ደቂ ኣንስትዮ ክጻወሩ ስለዘይክእሉ ዝመጸ እዩ ዝብል ርእይቶ ኣለዋ። ተጻዋርነት ሰባት እናነከየ ምስ ከደ፡ ፍትሕ ንምርካብ ዘለዎም ደረት እውን ይንኪ። ፊንላንድ ሕጂ ናይ ፍትሕ ባህሊ ኣለዋ። (1)
ታሪኽን ደረጃ ደቂ ኣንስትዮንከ? ብዙሓት ኣንጻር እምነት ክርስትና የጥቅዑ ልክዕ መርገጺ ደቂ ኣንስትዮ ኣዳኺሙ ስለ ዝብሉ እዩ። እዚ ስነ-ሞጎት እዚ ግን ኣብ ቅድሚ ታሪኻዊ ምሕሳብ ደው ኣይብልን እዩ። ከመይሲ፡ ምስተን ኣብ ሕብረተሰብ ግሪኽን ሮማን ዝነበራ ደቂ ኣንስትዮ ክነጻጸራ ከለዋ፡ መርገጺ ክርስትያን ደቂ ኣንስትዮ ኣዝዩ ዝሓሸ እዩ ነይሩ። ሓደ ኣብነት ካብ ጥንታዊት ዓለም፡ ዕሸላት ኣዋልድ ምሕዳግ እዩ። ኣብ ግዝኣት ሮሜ፡ ሓደስቲ ዝተወልዱ ህጻናት ብምሕዳግ ኣብ ውጥን ስድራቤት ምውፋር ልሙድ ልምዲ እዩ ነይሩ። ብፍላይ ናይተን ኣዋልድ ዕጫ እዩ ነይሩ። ከም ውጽኢቱ ድማ መጠን ዝምድና ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ተዛቢዑ፡ ኣብ ሕብረተሰብ ሮማ ካብ ሚእቲ ደቂ ኣንስትዮ ኣስታት ሚእትን ሰላሳን ደቂ ተባዕትዮ ከም ዝነበሩ ይግመት። ይኹን እምበር፡ እምነት ክርስትና ነቲ ዅነታት ብምቕያር፡ ኣብ ጥንቲ ንደቂ ኣንስትዮ ዝነበራኦ መርገጺ ኣመሓይሻ። ክርስትያናት ምንጻል ጥንሲን ምቕታል ሓደስቲ ዝተወልዱ ህጻናትን ክኽልክሉ ከለዉ፡ ንህይወት ኣዋልድ ይጸልዎ ነይሩ። ኣዋልድ ልክዕ ከም ኣወዳት ይሕብሕባ ነበራ። እዚ ድማ ነቲ ዝምድና ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ዝያዳ ምዕሩይ ገይርዎ። ካልእ ኣብነት ድማ መርዓ ህጻናትን ኣብ ንኡስ ዕድመ ዝተዳለወ ሓዳርን እዩ። ኣብቲ ጥንታዊ ሕብረተሰብ፡ ኣዋልድ ገና ኣብ ዕድመ ንእስነተን ወይ ቅድሚኡ ከይተረፈ ክምርዓዋ ምግዳድ ልሙድ እዩ ነይሩ። ታሪኽ ሮማውያን ዝጸሓፈ ግሪኻዊ ካስዮስ ዲዮ፡ ጓል ኣብ 12 ዓመት ዕድሚኣ ኣትሒዛ ክትምርዖ ድልውቲ ምዃና፡ “ሓንቲ ጓል ቅድሚ መበል 12 ዓመት ልደታ ዝተመርዓወት ፡ ኣብ መበል 12 ዓመት ልደታ ሕጋዊ መጻምድቲ ትኸውን ።” ክርስትያናዊ እምነት ደቂ ኣንስትዮ ድሒረን ክምርዓዋን ናይ ገዛእ ርእሰን መጻምድቲ ክመርጻን ብዝኽእል መንገዲ ጽልዋ ኣሕደረ። ሳልሳይ ኣብነትና ንደቂ ኣንስትዮ መበለታት ዝምልከት ኮይኑ፡ ኣብ ጥንታዊ ዓለም ኩነታተን ድኹም እዩ ነይሩ (ከምቲ ኣብ ዘመናዊት ህንዲ፡ ደቂ ኣንስትዮ መበለታት ብህይወት ከይተረፋ ዝተቓጸላ)። ሓደ ካብቶም ኣዝዮም ተቓላዕትን ዕድለኛታት ዘይኮኑን ጉጅለታት ዝውክሉ እኳ እንተነበሩ፡ ክርስትና ግን ንህይወቶም እውን ኣመሓይሹ እዩ። እቲ ሕብረተሰብ ማዕረ እቶም ሸለልትነት ዝረኣዩ ህጻናት ዝከናኸኑ መበለታት ክኣልዮም ተጸዊዑ። እዚ ድማ ኣብ ሃጸያዊ ግዝኣት ሮሜ ንዝርግሐ ክርስትና ጸልይዎ። ግብሪ ሃዋርያትን መልእኽትታትን ንኣብነት ኩነታት መበለታት የውጽእ (ግብ 6፡1, 1ጢሞ 5፡3-16, ያዕ 1፡27) ራብዓይ፡ ልክዕ ከምቲ ክርስቶስ ንቤተ ክርስቲያን ዘፍቀረ፡ ንኣንስቶም ከፍቅሩ ዘለዎም ሰብኡት ኣብ ሓድሽ ኪዳን ትምህርቲ ኣሎ። ኣብዚ ኣብ ልዕሊ ደቂ ኣንስትዮ ዝኾነ ኣሉታዊ ነገር እንተሃልዩ፡ እዋናውያን ደቂ ኣንስትዮ እንታይ ጸገም ከምዘለዎ ክነግሩና ይግባእ። ወዲ ተባዕታይ ኣብ ልዕሊ ሰበይቱ ዘለዎ ፍቕሪ ልክዕ ከምቲ ኩሉ ጓል ኣንስተይቲ ኣብ ሓዳር ዝደልዮ ኣይኮነን ድዩ?
- (ኤፌ 5፡25,28) ሰብኡት፡ ከምቲ ክርስቶስ ንቤተ ክርስቲያን ዘፍቀረ፡ ንርእሱ ድማ ኣብ ክንዳኣ ዝሃበ፡ ኣንስቲኹም ኣፍቅሩ 28 ከምኡ ኸኣ ሰብኡት ንኣንስቶም ከም ስጋኦም ኬፍቅርዋ ይግብኦም። እቲ ንሰበይቱ ዘፍቅር ንርእሱ የፍቅር።
ሓምሻይ፡ ብዝሒ ደቂ ኣንስትዮ ኣብ መንጎ ሰዓብቲ ኢየሱስ ወትሩ ዓቢ ምንባሩ ኣብ ግምት ክኣቱ ኣለዎ። እዚ ኣብ ቀዳሞት ዘመናትን ኪኖኡን እዩ ነይሩ። እምነት ክርስትና ኣብ ህይወቶም ምምሕያሽ እንተ ዘየምጽእ ነይሩ፡ ስለምንታይ ከምኡ ምዀነ ነይሩ፧ እምነት ክርስትና ንጓል ኣንስተይቲ ከም ዘግዝኣ እንተፈለጡ ስለምንታይ ነዚ ነገር ተገዲሶም? እቲ ሓቂ ግን ብሓፈሻ ንህይወቶም ኣመሓይሹ እዩ። ብተወሳኺ እቲ ሓቂ ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ብዙሓት ናይ ክርስትያናዊ ተሃድሶ ምንቅስቓሳት ዓቢ ተራ ተጻዊተን እየን። ጽቡቕ ኣብነት ንኣብነት ጴንጠቆስጠ ትንሳኤን ሰራዊት ድሕነትን እዩ። ደቂ ኣንስትዮ ዓቢ ተራ ተጻዊተን፡ ደቂ ተባዕትዮ ኣብ ዘይኣኽሉ ከባቢታት ወንጌል ኣስፋሕፊሐን እየን።
ፕሮፌሰር ስነ-ማሕበረሰብን ሃይማኖታዊ መጽናዕትን ሮድኒ ስታርክ ብዛዕባ ዕብየትን ዓወትን ክርስትና ዝገልጽ መጽሓፍ ዝጸሓፈ ኮይኑ፡ ደቂ ኣንስትዮ ኣብ ምስፍሕፋሕ ክርስትና ዘለወን ኣገዳስነት እውን ተንቲኑ። ብመሰረት ስታርክ፡ ደረጃ ክርስትያን ደቂ ኣንስትዮ ካብ መጀመርታ ደረጃ ክርስትና ኣትሒዙ ጽቡቕ ነይሩ። ካብተን ንኣብነት ካብተን ብወገነን ካብ ግሪኻውያን ደቂ ኣንስትዮ ኣዝዩ ዝለዓለ ደረጃ ዝነበራ ሮማውያን ኣሓት ብጾተን ዝለዓለ ደረጃን ዕቝባን ነበሮም። ምንጻል ጥንሲን ምቕታል ሓደስቲ ዝተወልዱ ህጻናትን እውን ኣብ ማሕበረሰባት ክርስትና ኣይፍቀድን እዩ ነይሩ - ክልቲኡ ብጥብቂ ክልኩል እዩ ነይሩ። ከም ሳዕቤኑ ድማ ክርስትና ኣብ ደቂ ኣንስትዮ ኣዝዩ ተፈታዊ እዩ ነይሩ፣ (Chadwick 1967; Brown, 1988) ብፍላይ ድማ ብፖሽ ደቂ ኣንስትዮ ኣቢሉ ናብ ሰብኡተን ተዘርጊሑ።(2)
ብዘይካዚ፡ እቲ ኣረማውያን ተቓወምቲ ክርስትና እውን ከይተረፈ ብግልጺ ዝእመንዎ፡ እዚ ሓድሽ ሃይማኖት እዚ ዘይተለምደ ብዝሒ ደቂ ኣንስትዮ ከም ዝሰሓበን፡ ብዙሓት ደቂ ኣንስትዮ ድማ ካብ ትምህርቲ ጉባኤ ከምዚ ዝኣመሰለ ምጽንናዕ ከም ዝረኸባን፡ እተን ናይ ቀደም ሃይማኖታት ክህብኦ ዘይከኣላ ምኽሓድ ከንቱ እዩ። ከምቲ ዝገለጽክዎ ኬልሶስ ኣብ መንጎ ክርስትያን ዘሎ ሰፊሕ ብዝሒ ደቂ ኣንስትዮ ከም መርትዖ ናይቲ ዘይርትዓውነትን ጽዩፍ ባህርን ክርስትና እዩ ዝሓስብ ነይሩ። ጁልያኖስ ንሰብኡት ኣንጾክያ ኣብ ቅዱሳት መጻሕፍቱ ሚሶፖጎን ኣንስቶም ንብረቶም ኣብ ልዕሊ “ገሊላውያን”ን ድኻታትን ከባኽን ስለ ዝፈቐደሎም ነቒፉዎም፣ እዚ ድማ ሕማቕ ኣጋጣሚ ኮይኑ ክርስትያናዊ “ኣምላኽ ዘይምእማን” ህዝባዊ ኣድናቖት ክረክብ ገይሩ። ወዘተ። ብዛዕባ ቀዳሞት ክርስትና ዚምልከት መርትዖታት፡ ሃይማኖት ምዃና ብቐጥታ ንጥርጣረታት ቦታ ኣይገድፍን እዩ፣ . ንደቂ ኣንስትዮ ብብዝሒ ዝስሕብ ዝነበረን ክንድኡ ዝኣክል ደቂ ኣንስትዮ እንተዘይህልዋ ዳርጋ ከምኡ ብሰፊሑን ከምኡ ቅልጡፍን ኣይምተዘርግሐን። (3)
ክህነት ደቂ ኣንስትዮን ኣብ ልዕሊኡ ዘሎ ኣሉታዊ ኣረኣእያንከ? ብዙሓት ክርስትያን እዚ ጉዳይ እዚ ናይ ሰብ ጥራይ ምዃኑ ካብ መጽሓፍ ቅዱስ ይርድኡ እዮም (1ጢሞ 3፡ 1-7፤ ቲቶ 1፡ 5-9)። ደቂ ኣንስትዮ ከም ትሕትና ዝቑጸራ ዘይኮነስ ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ዝተፈላለየ ተራ ክህልዎም ዝብል ሕቶ እዩ። የሱስ ብኸመይ ከም ዝዓዪ እውን ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። መብዛሕትኡ ግዜ ሰባት ንየሱስ ከም ጽቡቕ ገይሮም እዮም ዚሓስብዎ፣ ብሓቂ ድማ ንፉዕ እዩ ነይሩ። ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ሰዓብቲ ብማዕረ ነበሮ። ይኹን እምበር ሓደ ኣገዳሲ ርኽበት ኢየሱስ ከም ሃዋርያት ንደቂ ተባዕትዮ ጥራይ እዩ መሪጹ (ማቴ 10፡ 1-4) እምበር ንደቂ ኣንስትዮ ኣይሓረየን። የሱስ ኣብዚ ሞዴል ዘመናውያን ኣንስቲ ኣይተኸተለን፣ ዋላ እኳ ብርግጽ ንኹሎም ሰባት የፍቅሮም እንተነበረ፣ ጾታ ብዘየገድስ። ስለዚ ስለምንታይ ነቲ የሱስ ዘዳለዎ ኣብነት ከተቕልበሉ፧ እቲ ቀንዲ ምኽንያት ኢየሱስ ሰብ ጥራይ ዘይኰነስ እግዚኣብሄር ምስ ርእሰ-ጽሑፍ G. ንዅሉ ዝፈጠረን ካብ ሰማይ ዝመጸን ኣምላኽ እዩ ነይሩ (ዮሃ 1፡ 1-3,14)። የሱስ ባዕሉ ከምዚ በለ: " ንሱ ድማ፡ ንስኻትኩም ካብ ታሕቲ ኢኹም፡ ኣነ ድማ ካብ ላዕሊ እየ፡ ንስኻትኩም ካብዛ ዓለም እዚኣ ኢኹም፡ ኣነ ድማ ካብዛ ዓለም እዚኣ ኣይኮንኩን ። ኣነ ንሱ ምዃነይ እንተ ዘይኣመንኩም፡ ብሓጢኣትኩም ክትሞቱ ኢኹም።” (ዮሃ 8፡23,24)። ስለዚ የሱስ እቲ ንቐዳሞት ሃዋርያት ኣርኣያ ዝሰርሐ ኣምላኽ ካብ ኮነ፡ ነዚ ጉዳይ እዚ ሸለል ኢልና ክንሓልፎን ትርጉም የብሉን ክንብልን የብልናን። ሎሚ ኣብዚ ጉዳይ እዚ ብዛዕባ ዘይምዕሩይነት ዝዛረቡ ሰባት ነቲ የሱስ ዘምጽኦ ካልእ ትምህርቲ እውን ዝነጽግዎ ይመስሉ። ብዙሓት ካብኣቶም ኣብ ሲኦል ወይ ኣብ ዝዀነ ይኹን የሱስ ዝመሃሮ መሰረታዊ መጽሓፍ ቅዱስ ኣይኣምኑን እዮም። ሓሶት ኢና ብምባል ካብ ኢየሱስ ዝለበሙ ይመስሎም። እዚ ናይ ትምክሕቲ ኣተሓሳስባ ዶ ኣይኮነን? ሓደ ሰብ ንኸምዚ ዝበለ ሰብ ነቲ ኢየሱስ ዝመሃሮ መሰረታዊ ነገራት እኳ እንተዘይኣሚንካ ንምንታይ ኣባል ክፍሊ ወይ ቤተ ክርስቲያን ኢኻ ኢሉ ክሓትት ይኽእል? ከምዚኦም ዝኣመሰሉ ሰባት ካህናት እንጌራን ተመሳሰልቲ "ዕዉራት መራሕቲ ዕዉራት" እዮም እቲ ኣብ ግዜ የሱስ ዝነበረ። ኣብ ግዜ የሱስ ዝነበረ። ብኣንጻሩ ኣብዚ ጉዳይ ዘይትሰማምዑ ዓይነት ሰብ እንተኾንካ ብሰንኪ እዚ ናይ ዘለኣለም ህይወት ኣይትነጽግ! እግዚኣብሄር ናብ ዘለኣለማዊ መንግስቱ ይጽውዓካ ኣሎ፡ ስለዚ ነዚ ጻውዒት ብሰንኪ ከምዚ ዓይነት ነገር ኣይትነጽግ!
ደረጃ ህጻናት።
ቆልዓ ብምንጻል ጥንሲ ኣይትቐትሎ፡ ምስ ተወልደ ድማ ከም ብሓድሽ ኣይትቐትሎ (መልእኽቲ በርናባስ፡ 19, 5)
ፍረ ማህጸን ብምንጻል ጥንሲ ኣይትቐትሎን ነቲ ድሮ ዝተወልደ ዕሸል ድማ ኣይትቐትሎን (Tertullian, Apologeticum,9,8:PL 1, 371-372)
ካልኣይ ክርስትና ሰብኣዊ መሰላት ህጻናት ኣመሓይሹ። ኣብ ላዕሊ፡ ዘይተደልዩ ሓደስቲ ዝተወልዱ ህጻናት ምሕዳግ ኣብ ሕብረተሰብ ጥንታዊ ልምዲ ከመይ ከም ዝነበረ ገሊጽናዮ ኣለና። ኣብ ኩሉ ማሕበራዊ ደርብታት ልሙድ እዩ ነይሩ፣ እቲ ሓፈሻዊ ልምዲ ድማ ኣቦ እታ ስድራቤት ኣብ ቀዳማይ ሰሙን ህይወት እቲ ሓድሽ ዝተወልደ ህጻን ክነብር ይፍቀደሉ ድዩ ኣይፍቀደሉን ክውስን ምግባር እዩ ነይሩ። እቲ ቆልዓ ጓል፡ ስንኩል፡ ወይ ዘይተደልየ እንተ ዀይኑ፡ መብዛሕትኡ ግዜ ይሕደግ ነበረ። ገሊኦም ዝተደርበዩ ቈልዑ ሓድሓደ ግዜ ድሒሮም ኣመንዝራታት: ባሮት: ወይ ለመንቲ ኰይኖም ይዓብዩ ነበሩ፣ እዚ ድማ ነቲ ተቓላዓይ መርገጺኦም ዜርኢ እዩ። ክርስትና ንኹነታት ህጻናት ኣመሓይሹ። ከም ውጽኢቱ ድማ ሰባት ነቲ ናይ ምሕዳግ ልምዶም ክገድፍዎ ጀመሩ፣ ቈልዑ ድማ ምሉእ ስብእናን ምሉእ ሰብኣዊ መሰላትን ዘለዎም ሰባት ኰይኖም ክረኣዩ ጀመሩ። ዝተደርበዩ ህጻናት ካብ ጎደናታት ተኣኪቦም ኣብ ህይወት ሓድሽ ዕድል ተዋሂብዎም። ኣብ መወዳእታ ሕጊ እውን ተቐየረ: ብ374 ኣብ ግዜ ሃጸይ ቫለንታይን ቈልዑ ምሕዳግ ገበን ኰነ።
ባርነት። እምነት ክርስትና ናይ ደቂ ኣንስትዮን ህጻናትን መርገጺ ምስ ኣመሓየሸ ናይ ባሮት ደረጃ እውን ኣመሓይሹ ኣብ መወዳእታ እዚ ትካል እዚ ንኽጠፍእ ኣበርክቶ ገይሩ። ኣብ ሃጸያዊ ግዝኣት ሮማ ባርነት ሰፊሕን ኣብ ከተማ-ሃገራት ግሪኽ እውን ካብ 15-30 ሚእታዊት ኣባላት ሕብረተሰብ ሲቪላዊ መሰል ዘይብሎም ባሮት እዮም ነይሮም፣ እምነት ክርስትና ግን ኣብቲ ኩነታት ለውጢ ኣምጺኡ። ብዙሓት ሎሚ ንማእከላይ ዘመን ጸልማት ዘመን ብምባል ይነቕፍዎ፣ ኣብቲ ግዜ እቲ ግን ብዘይካ ውሑዳት ወሰናስን ዞባታት ባርነት ካብ ኤውሮጳ ዝጠፍአ። ብዛዕባ ባርነት ሓድሽ ዘመንከ? ኣብዚ ዘመናዊ ግዜ ብዛዕባ ሓደ እዋን ምብራህ ብኣኽብሮት ይዝረብ እዩ፣ ባርነት ከም ብሓድሽ ምስ ተጀመረ ግን እዚ ትካል እዚ ኣብ እዋን ምብራህ ጥራይ ኣብ ዝለዓለ ደረጅኡ እዩ ነይሩ። ንሓያሎ ጉጅለታት ሰባት ጸልማት ዘመን እዩ ነይሩ። ይኹን እምበር፡ ከም በዓል ኳከርን ሜቶዲስትን ዝኣመሰሉ ወከልቲ ናይ ተሃድሶ ክርስትና ኣብ ዓዲ እንግሊዝን ካልኦት ሃገራትን ባርነት ኣብ ምእጋድ ኣበርክቶ ገይሮም እዮም። ሰብኣዊ መሰላት ኣመሓይሹ፤
ባርነት ቀጺሉ ኣብ ምሉእ ዘመነ ምብራህ ኣብተን ኣርባዕተ ናይ መወዳእታ ዓሰርተታት ዓመታት መበል 18 ክፍለ ዘመን ዝያዳ ተዘርጊሑ ። ኣብ መወዳእታ ናይቲ ክፍለ ዘመን ጥራይ እዩ ኣብ ዓበይቲ መግዛእቲ ዝነበረ ባርነት ንምድምሳስ ናይ መጀመርታ እማመታት ተገይሩ። ኣብ ዓዲ እንግሊዝ ናይ ምድምሳስ ምንቅስቓስ ተጀሚሩ፣ እዚ ድማ ብኽልተ ክርስትያናዊ ውድባት ኳከርን ሜቶዲስትን ተበጊሱ። ብመሰረት ኣዋጃቶምን ውሳኔታቶምን ባርነት ብፍላይ ገለ ዓይነት ምግሃስ ሰብኣዊ መሰላት ዘይኮነስ ከም ሓጢኣት እዩ ዝቑጸር ነይሩ። (4)
ዲሞክራስን ምርግጋእ ሕብረተሰብን።
- (1ጢሞ 2፡1,2) እምበኣርሲ፡ ቅድሚ ዅሉ፡ ልመናን ጸሎትን ኣማላድነትን ምስጋናን ምእንቲ ዅሉ ሰብ ኪግበር እላቦ። 2 ንነገስታትን ንዅሎም ስልጣን ዘለዎምን፤ ብኹሉ ኣምላኻውነትን ቅንዕናን ህዱእን ሰላማውን ናብራ ክንመርሕ።
ናብ ጢሞቴዎስ ዝተላእከት ቀዳመይቲ መልእኽቲ ናብ ሰላማዊ ናብራ ምእንቲ ክመርሕ ንሰበስልጣን ክንጽሊ ትላቦ። ካብ ኣብ ሕብረተሰብ ስርዓት ኣልቦነት፣ ደረት ኣልቦ ምልኪ፣ ወይ ድማ ቀጻሊ ኣብ ልዕሊ ገዛእቲ ዝዕመጽ ምህላዉ ይሓይሽ። መራሕቲ ንጽቡቕ ክጽዕሩ ንቁጠባውን ካልእን ምዕባለታት ይሓይሽ። ገለ ምሁራት ኣብ ምምዕባል ዲሞክራስን ምርግጋእ ሕብረተሰብን ኣወንታዊ ተራ ዝተጻወተ ክርስትያናዊ ሚስዮናዊ ስራሕ ምዃኑ ገሊጾም እዮም። እዚ ኣብ ሃገራት ኣፍሪቃን ኤስያን ተራእዩ እዩ። ንጡፍ ዕዮ ሚስዮናዊ ኣብ ዝነበረሉ፡ ካብቲ ጽልዋ ሚስዮናውያን ዝወሓደ ወይ ዘይነበረሉ ከባቢታት፡ ሎሚ ዘሎ ኩነታት ዝሓሸ እዩ። ኣብዚ እዋን’ዚ ቁጠባ ኣብ ከባቢታት ተልእኾ ዝያዳ ምዕቡል፣ ኩነታት ጥዕና ብተዛማዲ ዝሓሸ፣ ሞት ህጻናት ትሑት፣ ብልሽውና ዝተሓተ፣ ምምሃርን ምስትምሃርን ምምሃርን ምስትምሃርን ምብዛሕን ተበጻሕነት ትምህርቲ ዝቐለለን ካብ... ኣብ ካልእ ከባቢታት። ኣብ ኤውሮጳን ሰሜን ኣመሪካን ኣብ ዝሓለፈ እዋን እውን ተመሳሳሊ ምዕባለ ተራእዩ እዩ፣ እምነት ክርስትና እውን ኣብኡ እውን ጽልዋ ኣሕዲሩ ምዃኑ ርዱእ እዩ።
ሳይንቲስት፦ ዕዮ ሚስዮናዊ ንዲሞክራሲ ኣበገሶ
ኣብ ዩኒቨርሲቲ ቴክሳስ ተሓጋጋዚ ፕሮፌሰር ሮበርት ዉድቤሪ ከም ዝብሎ፡ ኣብ 1800ታትን መጀመርታ 1900ታትን ፕሮቴስታንት ዝገብርዎ ዝነበሩ ሚስዮናዊ ስራሕ ኣብ ምዕባለ ዲሞክራሲ ዝነበሮ ጽልዋ ካብቲ ፈለማ ዝተሓሰበ ንላዕሊ ርኡይ እዩ። ሚስዮናውያን ኣብ ምምዕባል ዲሞክራሲ ንእሽቶ ተራ ኣብ ክንዲ ዘለዎም፡ ኣብ ብዙሓት ሃገራት ኣፍሪቃን ኤስያን ዓቢ ተራ ነይርዎም። መጽሔት ክርስትያኒቲ ቱደይ ብዛዕባ እቲ ጉዳይ ትገልጽ። ሮበርት ዉድቤሪ ኣብ መንጎ ሚስዮናዊ ስራሕን ንዲሞክራሲ ዝጸልዉ ረቛሒታትን ዘሎ ርክብ ዳርጋ ን15 ዓመታት ኣጽኒዑ እዩ። ብመሰረት ንሱ ዝብሎ፡ ኣብኡ ፕሮቴስታንት ሚስዮናውያን ማእከላይ ጽልዋ ዝነበሮም እዩ። ኣብኡ ኣብዚ እዋን እዚ ቁጠባ ዝያዳ ዝማዕበለ ኮይኑ ኩነታት ጥዕና ብተዛማዲ ካብቲ ኣብቲ ጽልዋ ሚስዮናውያን ዝነኣሰ ወይ ዘይነበረ ከባቢታት ኣዝዩ ዝሓሸ እዩ። ኣብቶም ስፍሕ ዝበለ ታሪኽ ሚስዮናውያን ዘለዎም ከባቢታት፡ ኣብዚ እዋን’ዚ መጠን ሞት ህጻናት ትሑት፡ ብልሽውና ውሑድ፡ ምጽሓፍን ምንባብን ዝበዝሐን ናብ ትምህርቲ ምእታው ዝቐለለን ኮይኑ፡ ብፍላይ ንደቂ ኣንስትዮ። ሮበርት ዉድቤሪ ከም ዝብሎ፡ ብፍላይ እቶም ናይ ፕሮቴስታንት ተሃድሶ ክርስትያናት እዮም ኣወንታዊ ውጽኢት ዘሕደሩ። ብኣንጻሩ ቅድሚ 1960ታት ብመንግስቲ ዝተቖጽሩ ኣቕሽሽቲ ወይ ካቶሊካውያን ሚስዮናውያን ተመሳሳሊ ጽልዋ ኣይነበሮምን። ፕሮቴስታንት ሚስዮናውያን ካብ ቁጽጽር መንግስቲ ነጻ ነበሩ። “ሓደ ማእከላይ ጽልዋ ኣብ ስራሕ ሚስዮናውነት ምስ መግዛእቲ ዝተኣሳሰር ምዃኑ እዩ። - - ይኹን እምበር፡ ብመንግስቲ ዘይተመወሉ ፕሮቴስታንት ሰራሕተኛታት፡ ንመግዛእቲ ወትሩ ነቐፌታዊ ግብረ መልሲ ይህቡ ነይሮም” ይብል ዉድቤሪ ንክርስትያኒቲ ቱደይ። ንነዊሕ እዋን ዝሰርሖ ስራሕ ዉድቤሪ ናእዳ ረኺቡ እዩ። ካብ ካልኦት፡ ፕሮፌሰር ምርምር ፊሊፕ ጀንኪንስ ካብ ዩኒቨርሲቲ ቤይሎር ብዛዕባ ምርምር ዉድቤሪ ከምዚ ዝስዕብ ኣስተብሂሉ ኣሎ፡ “ብሓቂ ክፍተታት ክረክብ ፈቲነ፡ እቲ ክልሰ-ሓሳብ ግን ይሰማማዕ እዩ። ኣብ ዓለምለኻዊ ምርምር ብዛዕባ ክርስትና ዓቢ ጽልዋ ኣለዎ።” ብመሰረት መጽሔት ክርስቲያንቲ ቱደይ ልዕሊ ዓሰርተ መጽናዕትታት ንርኽበታት ዉድቤሪ ኣደልዲሎምዎ። (5)
ገበንን ብዝሒኡን።
- (ማቴ 22፡35-40) ሽዑ ሓደ ካባታቶም፡ ጠበቓ ሕጊ፡ እናፈተነ፡ ሕቶ ሓተቶ። 36 መምህር፡ እቲ ኣብ ሕጊ ዘሎ ዓብዪ ትእዛዝ ኣየናይ እዩ፧ 37. የሱስ ከኣ፡ ንእግዚኣብሄር ኣምላኽካ ብምሉእ ልብኻን ብዅሉ ነፍስኻን ብዅሉ ሓሳብካን ኣፍቅሮ። 38 እዚኣ እታ ቀዳመይቲን ዓባይን ትእዛዝ እያ። 39 እታ ካልአይቲ ድማ ከምዚ እያ፡ ንብጻይካ ከም ነፍስኻ ኣፍቅሮ . 40 ብዘሎ ሕግን ነብያትን ኣብዘን ክልተ ትእዛዛት ተሰቒሉ ኣሎ ።
- (ሉቃ 18፡20,21) ትእዛዛት ትፈልጥ ኢኻ ፡ ኣይትዘሙ፡ ኣይትቕተል፡ ኣይትስረቕ፡ ሓሶት ኣይትመስክር፡ ንኣቦኻን ኣዴኻን ኣኽብር። 21 ንሱ ድማ፡ እዚ ዅሉ ኻብ ንእስነተይ ኣትሒዘ ሓልየዮ እየ” በለ።
- (ሮሜ 13፡8,9) እቲ ንሓድሕድካ ዘፍቅር ሕጊ ፈጺሙ እዩ እሞ፡ ንሓድሕድካ ምፍቃር እምበር፡ ንኻልእ ዕዳ ኣይትግበሮ። 9 ስለዚ፡ ኣይትዘሙ፡ ኣይትቕተል፡ ኣይትስረቕ፡ ሓሶት ኣይትመስክር፡ ኣይትምነዮ። ካልእ ትእዛዝ እንተሃልዩ ድማ በዚ ኣበሃህላ እዚ ብሕጽር ዝበለ ተረዲኡ ኣሎ፡ ንሱ ድማ ንብጻይካ ከም ነፍስኻ ኣፍቅሮ።
ደረጃ ገበን ኣብ ሰብኣዊ መሰላት ጽልዋ ኣለዎ። ገበን ብዝወሓደ መጠን፡ ሓደ ሕብረተሰብ ርጉእ ክኸውንን ኣብ ልዕሊ ካልኦት ዝኾነ በደል ዘይፍጸምን ተኽእሎኡ ይዓቢ። እምነት ክርስትና ኣብ ገበን እንታይ ጽልዋ ኣለዎ፧ ሓቀኛ እንተኾይኑ ኣብቲ ሰብ ኣወንታዊ ለውጢ ንኽመጽእ ኣበርክቶ ክገብርን ኣብ ልዕሊ ካልኦት ዝፍጸም በደል ክቕንስን ይግባእ። ብዙሓት ብዛዕባ ክፍኣት ሕብረተሰባት የማርሩ እዮም፣ እንተኾነ ግን ወንጌልን ጻውዒት ንስሓን (ቃላት የሱስ፣ ሉቃ 13: 3: “... እንተዘይተነሲሕኩም ግና ኩላትኩም ከምኡ ክትጠፍኡ ኢኹም።) ንለውጢ ኣወንታዊ ሓይሊ እዩ። ብዘይካዚ፡ ነቲ ብጻይካ ምፍቃር ዚገልጽ ዝዓበየ ትእዛዝ፡ ብኻልእ ትእዛዛት ተሰንዩ ምስዓብ፡ ገበን ኪንኪ እዩ። ጎረቤት ኣብ ዝፍቶን ዋጋ ኣብ ዝወሃበሉን፡ ኣብ ልዕሊኡ ዝግበር በደል የለን። ግቡእ ኣተሓሕዛ ጎረቤት ገበን ንምንካይ መሰረት እዩ። ስለዚ ሓደ ሰብ ብኣምላኽ እንተተተንኪፉ ኣብ ውሽጡ ኣወንታዊ ለውጢ ከምጽእ ይግባእ። ጸልማትን መሪርን ውልቀሰባት ዝያዳ ኣወንታዊ ክኾኑ ይኽእሉ፣ እቲ ወልፊ ዘለዎ ኣጠቓቕማ ሓሽሽን ስርቅን ደው ከብሎ ይኽእል። ቁማርተኛ ካብ ጸወታ ወጻኢ ካልእ ተገዳስነት ይረክብ፡ ወይ ድማ ሓደ ግብረሽበራዊ ንጥፈታት ግብረሽበራዊ ደው ከብሎ ይኽእል። ኣብ ህይወት ገዛእ ርእሶምን ካልኦትን ኣወንታዊ ጽልዋ ከሕድሩ ዝኽእሉ ለውጥታት እዮም። ንእሽቶ ኣብነት ኣምላኽ ከመይ ጌሩ ንህይወት ብዙሓት ክቕይር ከም ዝኽእል ዘርኢ እዩ። እቲ ኣብነት ብውሽጢ ውሽጢ ክሳብ ክንደይ ብዝሒ ዘለዎም ሰባት ከምዝተቐየሩ ዘርኢ እዩ። እቲ መግለጺ ካብ መበል 19 ክፍለ ዘመንን ካብታ ቻርለስ ጂ ፊኒ ዝጸሓፋ Ihmeellisiä herätyksiä እትብል መጽሓፍን እዩ ።
በዚ ተሃድሶ እዚ ኣቢሉ እቲ ሞራላዊ ኩነታት ኣዝዩ ከም ዝተቐየረ ነጊረ ኣለኹ። እታ ከተማ ሓዳስ ብቑጠባ ብልጽግትን ዋኒን ዝነበራ ግን ከኣ ብሓጢኣት ዝመልአት እያ ነይራ። ብፍላይ እቲ ህዝቢ በሊሕን ህርፋን ዝነበሮን እኳ እንተነበረ እቲ ተሃድሶ ንብዙሓት ሰባት ካብቶም ኣዝዮም መስተንክር ዝኾኑ ህዝባ ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ናብ ምልዋጥ ብምምጻእ ነታ ከተማ እናሰፍሐ ምስ ከደ ግን ነቲ ስርዓትን ሰላምን ሞራልን ዝምልከት ኣዝዩ ተኣምራዊ ለውጢ ኣጋጠመ። ድሕሪ ብዙሕ ዓመታት ምስ ሓደ ጠበቓ ተዘራሪበ። ኣብዚ ትንሳኤ እዚ ተቐይሩ ኣብ ገበናዊ ጉዳያት ሓፈሻዊ ዓቃቢ ሕጊ እዩ ነይሩ። ብሰንኪ እዚ ቤት ጽሕፈት እዚ፡ እቲ ገበናዊ ስታቲስቲክስ ኣጸቢቑ ዝፈልጦ እዩ ነይሩ። ብዛዕባ ግዜ እዚ ተሃድሶ እዚ “ሰነዳት ገበናዊ ሕጊ መርሚረ ሓደ ዘገርም ሓቂ ኣስተብሂለ ኣለኹ፡ ከተማና ድሕሪ ግዜ ተሃድሶ ብሰለስተ ዕጽፊ እናዓበየት ከላ፡ ካብቲ ኣብኡ ዝነበረ ክስታት ሲሶ እኳ ኣይተራእየን። ቅድሚ ሕጂ ዝነበሩ እዮም። እቲ ተሃድሶ ኣብ ሕብረተሰብና ኣዝዩ ተኣምራዊ ጽልዋ ኣሕዲሩ።”(...) (...) ህዝባውን ውልቃውን ተቓውሞ በብቑሩብ እናነከየ ከደ። ኣብ ሮቸስተር ብዛዕባኡ ዝፈልጦ ነገር ኣይነበረንን። እቲ ድሕነት ናይ ገዛእ ርእሱ ዓቢ ምብጻሕ ነበሮ፣ እቶም ተሃድሶታት ኣዝዮም ሓያላትን ኣዝዮም ዝሰፍሑን እዮም ነይሮም፣ ሰባት ድማ ምስ ገዛእ ርእሶምን ምስ ውጽኢቶምን ክሳብ ክንድዚ ክላለዩ ግዜ ነይርዎም፣ ከምቲ ቅድሚ ሕጂ ክቃወምዎ ዝፈርሑ። እቶም ካህናት እውን ብዝበለጸ ይርድእዎም ነበሩ፣ እቶም እኩያት ድማ ተግባራት ኣምላኽ ምዃኖም ኣሚኖም እዮም። እዚ ብዛዕባኦም ዝነበረ ሓሳብ ዳርጋ ልሙድ ኰነ፣ ኣዝዩ ንጹር እዩ እቲ ልቦና ዘለዎ ባህሪ ናይቶም ምልዋጥ፣ ኣዝዩ ብሓቂ ተቐይሩ፣ “ሓደስቲ ፍጥረታት”፣ እቶም ምልዋጥ፣ ኣዝዩ ዕሙቕ ዝበለ ለውጢ ኣብ ውልቀሰባትን ኣብ ሕብረተሰብን ኣጋጢሙ፣ ከምኡ ድማ ነባሪን ዘይከሓድን ነበረ። እቲ ፍረ።
ጌጋታት ቤተ ክርስቲያንከ? ብዙሓት ኣምላኽ ዘይብሎም ሰባት እምነት ክርስትና ኣወንታዊ ለውጢ ኣየምጽእን እዩ ኢሎም ክምጉቱ ይኽእሉ እዮም፣ ከምኡ’ውን ብስም ኣምላኽ፣ ኣብ ዝሓለፈ ዘመናት ዝተፈጸመ ኣሽሓት በደላት ከመልክቱ ይኽእሉ። በዚ መሰረት ድማ ኣምላኽ ከምዘየለ ርግጸኛታት እዮም። ንሳቶም ድማ "ብስሙ ክንድዚ ዝኣክል በደል እንዳተፈጸመ ብእግዚኣብሄር ምእማን ዕሽነት ኣይኮነን ድዩ?" ይኹን እምበር፡ እዞም ሰባት እዚኣቶም ኣብ ግምት ኣየእትዉን እዮም።
• ዘይጻድቃን ንመንግስቲ ኣምላኽ ከም ዘይወርስዋ ፡ ዓመጻውያን ንመንግስቲ ኣምላኽ ከም ዘይወርስዋዶ ኣይትፈልጡን ኢኹም፧ ኣይትታለሉ... (1ቆሮ 6፡9) • የሱስ ንበደለኛታት ምእማን ከም ዝኣበየ: ሽዑ ድማ ኣነ ፈጺመ ኣይፈለጥኩኹምን ክብሎም እየ: ኣቱም ኣበሳ እትገብሩ ካባይ ርሓቑ። (ማቴ 7፡23) • ኢየሱስን ዮሃንስ መጥምቕን ሃዋርያትን ንስሓ ከም ዝኣወጁ። ኢየሱስ እውን ”እንተዘይተነሳሕኩም ግና ኩላትኩም ከምኡ ክትጠፍኡ ኢኹም” (ሉቃ 13፡3) ኢሉ። • ኢየሱስ ሰይፊ ካብ ምጭባጥ ከም ዘጠንቀቐን ንጸላእቲ ከነፍቅር ከም ዝመኸረን (ማቴ 26፡52, 5፡ 43,44)። • ብዙሓት እውን ነቲ ጳውሎስ ብዛዕባ እቶም ድሕሪ ምኻዱ ዝመጹ ጨካናት ኣዛብእ ዘጠንቀቐሉ ቃላት ዕሽሽ ይብሉ። እዘን ቃላት ጳውሎስ ንዕቤት ታሪኽ ኣጸቢቐን ዘርእያ እየን። ዘመናትን ብስም እግዚኣብሔር ዝተፈጸመ በደልን ዝተፈጸመ ይገልጹ። ጳውሎስ ቅኑዕ ከም ዘይነበረ ክኽሕድ ኣይከኣልን እዩ። ብዘይካዚ፡ ጳውሎስ ግብሪ ኣብ ልዕሊ ሰብ ኪምስክር ከም ዚኽእል ኣርእዩ እዩ። ባዕሉ ንኻልኦት እውን ፡ ”ኣሕዋት፡ ብሓደ ሰዓብተይ ኩኑ፡ ነቶም ከምኡ ዚመላለሱ ድማ ከምቲ ንዓና ኣብነት ከም ዘለኩም ምልክት ግበሩሎም።” ፣ ፊል 3፡17።
- (ግብ 20፡29-31) ድሕሪ ምኻደይ፡ ነተን መጓሰ ዘይርሕሩ፡ ረሳሓት ኣዛብእ ኣብ ማእከልኩም ከም ዝኣትዉ እፈልጥ እየ። 30 ደቀ መዛሙርቲ ደድሕሪኦም ኪስሕቡ፡ ጥፍይ ዝበለ ዘረባ ዚዛረቡ ሰባት ካብ ገዛእ ርእስኹም ኪለዓሉ እዮም። 31 እምብኣርሲ፡ ኣብ ውሽጢ ሰለስተ ዓመት ለይትን መዓልትን ብንብዓት ካብ ምጥንቃቕ ከም ዘየቋረጽኩ፡ ንቕሑ፡ ዘክር።
- (ቲት 1፡16) ንኣምላኽ ከም ዝፈልጥዎ ይዛረቡ፤ ብግብሪ ግና ፍንፉናትን ዘይእዘዙን ንሰናይ ግብሪ ዘበለ ዜንጸጉን ብምዃኖም ይኽሕድዎ።
ትምህርትን ምምሃርን ምስትምሃርን ብቐጥታ ምስ ሰብኣዊ መሰላት ዝተኣሳሰሩ እኳ እንተዘይኮኑ፡ ትምህርትን ምጽሓፍን ምንባብን ብቐሊሉ ዝረኽበን ሃገራት ግን መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ሰብኣዊ መሰላት እውን ምዕባለ ኣመዝጊበን እየን። ስለዚ እምነት ክርስትና ምስቲ ኣርእስቲ ብኸመይ ይተኣሳሰር፧ ብዙሓት ኣብዚ ዕዉር ነጥቢ ኣለዎም። ኣብ ኤውሮጳን ካልኦት ሃገራትን - ከምኡ’ውን ብዙሓት ኣብያተ ትምህርትን ዩኒቨርሲቲታትን - ዝበዝሑ ናይ ጽሑፍ ቋንቋታት ካብ ጽልዋ እምነት ክርስትና ዝተወልዱ ምዃኖም ኣይፈልጡን እዮም። ንኣብነት ኣብዚ ኣብ ፊንላንድ ሚካኤል ኣግሪኮላ ተሃድሶ ፊንላንድን ኣቦ ስነ ጽሑፍን ንመጀመርታ መጽሓፍ ኤቢሲ ከምኡ’ውን ሓድሽ ኪዳንን ክፋላት ካልኦት መጻሕፍቲ መጽሓፍ ቅዱስን ኣሕቲሙ። እቲ ህዝቢ ብእኦም ኣቢሉ ምንባብ ተማሂሩ። ኣብ ብዙሓት ካልኦት ሃገራት ምዕራባዊ ዓለም፡ ምዕባለ ብተመሳሳሊ መስርሕ እዩ ተኻይዱ፤
ክርስትና ምዕራባዊ ስልጣነ ፈጢሩ። ሰዓብቲ የሱስ ከም ድኹም ኣይሁዳዊ ኑፋቄ ኮይኖም እንተዝጸንሑ ብዙሓት ካባኻትኩም ምንባብ ፈጺምኩም ኣይምተማሃርኩምን እቶም ዝተረፉ ድማ ካብ ብኢድ ዝተቐድሑ ጥቕላላት ምነበቡ ነይሮም። ብዘይ ምዕባለን ሞራላዊ ማዕርነትን ዝተቐየሰ ስነ-መለኮት፡ ዓለም ብምልእታ ኣብዚ እዋን’ዚ ኣብ ሓደ ኩነታት ምሃለወት፣ ኤውሮጳውያን ዘይኮኑ ሕብረተሰባት ብግምት ኣብ 1800ታት ዝነበሩሉ: ማእለያ ዘይብሎም ተመራመርቲ ቈጸራ ኸዋኽብትን ኣልኬሚስትን ዘለዉዋ ዓለም፣ ግን ከኣ ብዘይ ሳይንቲስት። ዩኒቨርሲቲታት፡ ባንክታት፡ ፋብሪካታት፡ መነጽር፡ ሽቓቕን ፒያኖን ዘይብላ ምልካዊት ዓለም። መብዛሕትኦም ህጻናት ቅድሚ ሓሙሽተ ዓመት ዕድመኦም ዝሞቱላን ብዙሓት ደቂ ኣንስትዮ ብሕርሲ ዝሞታላን ዓለም - ብሓቂ ኣብ “ጸሊም ዘመን” እትነብር ዓለም። ዘመናዊት ዓለም ካብ ክርስትያናዊ ሕብረተሰባት ጥራይ እያ ተላዒላ። ኣብ ዓውዲ እስላም ኣይኮነን። ኣብ ኤስያ ኣይኮነን። ኣብ ”ዓለማዊ” ሕብረተሰብ ኣይኮነን – ከምዚ ዓይነት ነገር ከም ዘይነበረ። (6)
ሆስፒታላት እውን ምስ ሰብኣዊ መሰላት ብቐጥታ ዝተኣሳሰራ ኣይኮናን ፡ እንተኾነ ግን ንኹነታትን ጽቡቕ ሂወትን ሰባት የመሓይሻ። ኣብዚ መዳይ እዚ፡ ብዙሓት ሆስፒታላት (ቀይሕ መስቀል ሓዊሱ) ካብ ጽልዋኡ ወጻኢ ስለ ዝተወልዱ፡ እምነት ክርስትና ዓቢ ተራ ተጻዊቱ እዩ። ኣምላኽ ዝሃቦ ፍቕሪ ብጻይን ንሰባት ናይ ምሕጋዝ ድሌትን ኣብ ድሕሪት መብዛሕትአን ሆስፒታላት እዩ፤
ኣብ ማእከላይ ዘመን እቶም ኣብ ስርዓት ቅዱስ በነዲክቶስ ዝኾኑ ህዝቢ ኣብ ምዕራብ ኤውሮጳ ጥራይ ልዕሊ ክልተ ሽሕ ሆስፒታላት ይሕሉ ነበሩ። መበል 12 ክፍለ ዘመን ኣብዚ መዳይ እዚ ብፍላይ ኣብኡ ስርዓት ቅዱስ ዮሓንስ ዝሰርሓሉ ዝነበረ ቦታ ብዘደንቕ መልክዑ ትርጉም ነይርዎ። ንኣብነት እቲ ዓቢ ሆስፒታል መንፈስ ቅዱስ ብ1145 ኣብ ሞንትፔልየር ዝተመስረተ ኮይኑ፡ ኣብ ዓመት 1221 ቀልጢፉ ማእከል ሕክምናዊ ትምህርቲን ማእከል ሕክምና ሞንትፔልየርን ኮይኑ።እዘን ሆስፒታላት ብዘይካ ሕክምናዊ ክንክን ንዝጠመዩን... ንመበለታትን ዘኽታማትን ይከናኸን ነበረ፣ ነቶም ዘድልዮም ድማ ምጽዋት ይዕድሎም ነበረ። (7)
ካብ ኣፍሪቃ ዝተወሰዱ ኣብነታት ትርጉም እምነት ክርስትና ዘርእዩ እዮም። ብዙሓት ንሚስዮናዊ ስራሕ ይነቕፉ እኳ እንተኾኑ፡ ኣብ ሕብረተሰባት ኣፍሪቃ ግን ዓቢ ለውጥን ምርግጋእን ኣምጺኡ እዩ። ከም ውጽኢቱ ድማ ኢኮኖሚ እውን ክዓቢ ጀሚሩ ደረጃ መነባብሮ ህዝቢ ክብ ኢሉ ኣሎ። ካብቶም ርእይቶታት እቲ ቀዳማይ ብኔልሰን ማንዴላ እዩ። እዚ ዳሕረዋይ ብማቲው ፓሪስ ዝተባህለ ፍሉጥ ፖለቲከኛ ብሪጣንያዊ፡ ደራስን ጋዜጠኛን ኣብ ዘ ታይምስ ዝተጻሕፈ ኮይኑ፡ “ከም ኣምላኽ ዘይብሉ ሰብ መጠን፡ ኣፍሪቃ ኣምላኽ ከም ዘድልያ ብሓቂ እኣምን” ዝብል ኣርእስቲ ዘለዎ ኮይኑ፡ ኣብ ትሕቲ “ሚስዮናውያን እምበር ድጋፍ ኣይኮነን፡ እቶም... መፍትሒ ናይቲ ዝዓበየ ጸገም ኣፍሪቃ - ህዝቢ ዝጭፍልቕ ተሓላቒ ኣተሓሳስባ።” ፓሪስ ብንእስነቱ ኣብ ዝተፈላለያ ሃገራት ኣፍሪቃ ድሕሪ ምንባርን ኣብ መላእ ኣህጉር ሰፊሕ ጉዕዞ ድሕሪ ምክያድን እዩ ናብዚ መደምደምታ ዝበጽሐ። ንባዕሉ ኣምላኽ ዘይብሉ ሰብ እኳ እንተዀነ፡ ዕዮ ሚስዮናዊ ኣወንታዊ ውጽኢት ከም ዘለዎ ግን ኣስተብሂሉ። ተራ ማሕበራዊ ስራሕ ወይ ምክፋል ቴክኒካዊ ፍልጠት ክዕወት ዘለዎ ተኽእሎ ጸቢብ ኮይኑ፡ ነታ ኣህጉር ግን ንናይክ፡ ጠንቋሊ፡ ሞባይልን ካራ ጫካን ብኽፉእ ውህደት ክገድፋ እዩ።
ማቲው ፓሪስ ፡ ኣነቓቒሑኒ፡ ኣብ ዝማዕበላ ሃገራት ኣብ ምግባረ ሰናይ ዝነበረኒ እናነከየ ዝኸይድ ዝነበረ እምነት ኣሐዲሱኒ። እንተኾነ ኣብ ማላዊ ምጉዓዝ ንኻልእ ኣረኣእያ እውን ኣሐዲሱኒ፣ ምሉእ ህይወተይ ክስጎግ ዝፈተንኩ፣ እንተኾነ ግን ካብ ንእስነተይ ኣብ ኣፍሪቃ ኣትሒዘ ክወግዶ ዘይከኣልኩ ትዕዝብቲ እዩ። ስነ-ሓሳባዊ ኣምርታተይ የደናግር፡ ምስ ኣረኣእያ ዓለም ክሰማማዕ ብትሪ ኣብዩ፡ ነቲ እናዓበየ ዝኸይድ ዘሎ ኣምላኽ የለን ዝብል እምነተይ ድማ ኣደናጊሩኒ። ሕጂ ከም ሓደ ልምዲ ኣምላኽ ዘይብሉ ሰብ መጠን፡ ክርስትያናዊ ስብከተ ወንጌል ኣብ ኣፍሪቃ ዘሕድሮ ዘሎ ዓቢ ጽልዋ ኣሚነ ኣለኹ - ካብ ዓለማውያን ሲቪካዊ ትካላት፡ መንግስታዊ ፕሮጀክትታትን ኣህጉራዊ ጻዕርታት ረድኤትን ፍጹም ዝተፈልየ። እዚኦም እኹላት ኣይኮኑን ጥራይ። ትምህርትን ምምሃርን ጥራይ እኹል ኣይኮነን። ኣብ ኣፍሪቃ ክርስትና ንልቢ ሰባት ይቕይር። መንፈሳዊ ለውጢ የምጽእ እዩ። ዳግማይ ልደት ናይ ብሓቂ እዩ። ለውጢ ጽቡቕ እዩ። ...ድሕነት ኣካል ናይቲ ፓኬጅ ምዃኑ ነውሪ እዩ ምበልኩ፣ ኣብ ኣፍሪቃ ዝሰርሑ ጸለምትን ጸለምትን ክርስትያናት ግን ንሕሙማት ይፍውሱ፣ ንሰባት ምንባብን ምጽሓፍን ይምህሩ ኣለዉ፤ ከምኡ’ውን እቲ ኣዝዩ ዓለማዊ ዝኾነ ሰብ ጥራይ እዩ ንሓደ ሚስዮናዊ ሆስፒታል ወይ ቤት ትምህርቲ ጠሚቱ ብዘይ ብእኡ ዓለም ምሓሸት ክብል ዝኽእል... ምዝርጋሕ ክርስትያናዊ ወንጌል ካብ ናይ ኣፍሪቃ መመዓራረዪ ምውጻእ ነታ ኣህጉር ኣብ ምሕረት ናይቲ ጽዩፍ ውህደት ክገድፋ ይኽእል እዩ። ፦ ናይክ፡ ጠንቋሊ፡ ሞባይልን ማቸትን።
ጥዕናን ጽቡቕ ምህላውን
- 1 (ዮሃ 3፡11) ንሓድሕድና ክንፋቐር ፡ ካብ መጀመርታ ዝሰማዕኩምዎ መልእኽቲ እዚ እዩ ።
- (1ጴጥሮስ 2፡17) 17 ንዅሉ ሰብ ኣኽብር . ሕውነት ኣፍቅሩ። ንኣምላኽ ፍርሃ። ንጉስ ኣኽብርዎ።
ጥዕናን ጽቡቕ ሂወትን ንሰብኣዊ መሰላት ዝቐረቡ ጉዳያት እዮም። ብፍላይ ኣእምሮኣዊ ጽቡቕ ምህላው ኣብ ካልኦት ሰባት ኣዝዩ እዩ ዝምርኮስ፣ ማለት ኣብ ልዕሊ ገዛእ ርእስና ንዝገብርዎ ባህርያት ካልኦት ከመይ ንህቦ ግብረ መልሲ። ብሓፈሻ ሓደ ቆልዓ ደጋፊ ናይ ዕብየት ሃዋህው፡ ኣዕሩኽን ፈቃራት ወለድን እንተሃልይዎ፡ ንነብሱን ንኻልኦትን ዝቕበል ዓቢ ሰብ ክኸውን ዝለዓለ ተኽእሎ ኣሎ። ነፍሱን ኣእምሮኣን ጽቡቕ ኣሎ ምኽንያቱ ዋጋ ተዋሂብዎን ተፈቒሩን እዩ። ብርግጽ ንዓበይቲ እውን ከምኡ እዩ። ንሳቶም እውን ተቐባልነትን ዋጋን ምስ ዝረኽቡ ጽቡቕ እዮም። እምነት ክርስትና ኣብ ጥዕና ኣእምሮ እንታይ ጽልዋ ኣለዎ? ኣብዚ መዳይ ንጹር መምርሒ ተዋሂቡና ኣሎ፤ ንጎረባብትና ከነፍቅርን ንኹሉ ከነኽብርን ይግባእ ከም ንኣብነት ዝሓለፋ ጥቕስታት ዘርእዮም። ንጥዕና ኣእምሮ ከምኡ’ውን ንሰብኣዊ መሰላት ጽቡቕ መሰረት ኣለዎ። ይኹን እምበር፡ ጽቡቕ ሂወት ደቂ ሰባት ኣብ ኣእምሮኣዊ ረቛሒታት ጥራይ ዘይኰነስ፡ ኣብ ኣካላዊ ረቛሒታት እውን እዩ ዚምርኰስ። መግቢ እንተሰኣንዎ፡ ኣብ ሕማቕ ጥዕና እንተሃልይዎ፡ ወይ ኣብ ዝሓመመሉ እዋን ሕክምና እንተዘይረኺቡ፡ እዚ ንጽቡቕ ሂወት የጉድል። እዚ ነገራት እዚ መብዛሕትኡ ግዜ ኣብቶም ሰብኣዊ መሰላት ካልኦት ዘየኽብሩ ሕብረተሰባት ኣይፍጸሙን እዮም። ኣብ ኣጸጋሚ ኵነታት ህይወት ዚርከቡ ሰባት ኪምልከት ከሎ፡ መጽሓፍ ቅዱስ እንታይ መምርሒ እዩ፧ ኣብዚ ጉዳይ እዚ ብወገን ሓድሽ ኪዳን ሃብታም ትምህርትን ጥቕስታትን ኣሎ። ኣብ ትምህርቲ የሱስን ሃዋርያትን ይረኣዩ። ድኻታት፣ ዝሓመሙ ወይ ኣብ ሽግር ንዝርከቡ ሰባት ክንሕግዝ ይላበዉና። እቲ እንኮ ፀገም ኣብ ምትግባር ደንጉይና ምህላውና እዩ። እምነትና ኩሉ ግዜ ናብ ጎረባብትና ክዝርጋሕ እኹል ግብራዊ ኣይኮነን፤
- (ማ.
- (1ዮሃ 3፡17,18) እቲ ናይዛ ዓለም ሰናይ ዘለዎ፡ ንሓዉ ከም ዘድልዮ ዝረኣየ፡ መዓንጣኡውን ካብኡ ዝዓጽዎ ግና፡ ፍቕሪ ኣምላኽ ከመይ ኢላ ኣብኡ ትሓድር? 18 ደቀይ፡ ብቓልን ብቛንቋን ኣይንፋቐር። ብግብርን ብሓቅን ግን።
- (ያእቆብ 2፡15-17) ሓው ወይ ሓፍቲ ዕርቃኑ እንተ ወጺኡ፡ መዓልታዊ ምግቢ እንተ ሰኣነ፡ 16 ሓደ ካባኻትኩም ድማ፡ ብሰላም ኪዱ፡ ሞቐኩምን ይጸገቡን። ንሥጋ ዘድሊ ነገር ግና ኣይትሃብዎም። እንታይ ይረብሕ? 17 እምነት እውን ግብሪ እንተ ዘይብላ፡ በይና እያ ሞይታ ኣላ።
- (ቲት 3፡14) 14 ናትናውን ሰናይ ግብሪ ንዘይፍረ ከይከውን፡ ንኣድላዪ ጥቕሚ ምሕላው ንመሃር።
ይኹን እምበር: ገሊኦም ነቲ ኣቐዲሙ ዝነበረ ትምህርትታት መጽሓፍ ቅዱስ ተኸቲሎም እዮም። ከም ውጽኢቱ ድማ ብዙሓት ክርስትያናዊ ትካላት ግብረ ሰናይ ተበጊሰን ኣለዋ። ንኣብነት ቀይሕ መስቀል ዝተወልደ ሄንሪ ዱናንት ዝተባህለ ምዉቕ ልቢ ዘለዎ ክርስትያን ኣብ ዓውደ ውግእ ንዝቖሰሉ ጸገም ምስ ረኣየ ነዚ ዘቃልለሉ መገድታት ክምህዝ ምስ ጀመረ እዩ። ፍሎረንስ ናይቲንገል እትበሃል ንወተሃደራውን ሓፈሻውን ሕክምናዊ ክንክን ጽገና ዝገበረት ፍርሃት ኣምላኽ ዝነበራ ክርስትያን እውን ኣብ ተመሳሳሊ ከባቢ ትሰርሕ ነይራ። መስራቲ ሰራዊት ድሕነት ዊልያም ቡትን መስራቲ ሴቭ ዘ ቺልድረን ኤግላንታይን ጀብን እውን ይፍለጡ። እዚ ዳሕረዋይ ትካል መበገሲኡ ጀብ ድሕሪ ቀዳማይ ኲናት ዓለም ብጥሜት ዝሳቐዩ ህጻናት ማእከላይ ኤውሮጳ ኣብ ዝሰርሓሉ ዝነበረ እዋን እዩ። ሓደ ኣብነት ግብራዊነት እምነት ጆን ዌስሊ ዝበሃል ኣብ መበል 18 ክፍለ ዘመን ፍሉጥ ሰባኺን ኣቦ ምንቅስቓስ ሜቶዲስትን እዩ ነይሩ። ኣብ ትሕቲ ጽልዋኡ፡ እንግሊዝ ርኡይ ፖለቲካዊ፡ ማሕበራውን ቁጠባውን ምምሕያሻት ብምግባር፡ ሓቀኛ ማሕበራዊ ምሕዳስ ክትረክብ ክኢላ። በደልን ድኽነትን ሕብረተሰብ ብምንካይ ደረጃ መነባብሮ ኣሽሓት ሰባት ኣዕብዮም። ጸሓፍ ታሪኽ ጄ ዌስሊ ብሬዲ ከይተረፈ፡ ምንቅስቓስ ተሃድሶ ኣሕዋት ዌስሊ፡ እንግሊዝ ናብቲ ኣብ ፈረንሳ ዝተፈጸመ ተመሳሳሊ ሰውራን ዓመጽን ከይትስሕብ ከም ዝዓገቶ ገሚቱ እዩ፤
መልእኽቲ ዌስሊ፡ ኩለመዳያዊነት ወንጌል ዘጉልሕ ነበረ። ነፍሲ ወዲ ሰብ ክትድሕን እኹል ኣይነበረን፡ ኣእምሮን ኣካልን መነባብሮ ደቂ ሰባትን እውን ክቕየር ነይርዎ። ሳላ ኣረኣእያ ዌስሊ፡ ኣብ ብሪጣንያ ዝገበሮ ዕዮ ካብ ስብከት ወንጌል ኣዝዩ ዝዛይድ ነበረ። ፋርማሲ፡ ድኳን መጻሕፍቲ፡ ነጻ ቤት ትምህርቲ፡ መዕቆቢ መበለታት ከፊቱ፡ እቲ ዝያዳ ፍሉጥ ተቓዋሚ ባርነት ዝኾነ ዊልያም ዊልበርፎርስ ቅድሚ ምውላዱ ነዊሕ ከይጸንሐ ንባርነት ክቃወም ተላዒሉ። ዌስሊ ሲቪላውን ሃይማኖታውን ናጽነት የስፋሕፍሕን ድኻታት ክሳብ ክንደይ ብጭካነ ከም ዝተሓረሙ ንምርኣይ ሰባት የበራብርን ነበረ። ናይ ስፒኒንግን ኢደ ጥበብን ወርክሾፕ ኣጣይሹ፡ ንጽጉማት ንምሕጋዝ ባዕሉ ሕክምና እውን ተማሂሩ። ጻዕርታት ዌስሊ፡ ምምሕያሽ 'መሰላት' ሰራሕተኛታት ከምኡ'ውን ኣብ ናይ ስራሕ ቦታታት ስርዓታት ድሕነት ንምምዕባል ኣስዒቡ። ቀዳማይ ሚኒስተር ብሪጣንያ ነበር ዴቪድ ሎይድ ጆርጅ ንልዕሊ ሚእቲ ዓመት ሜቶዲስት ዓብላሊ መራሕቲ ምንቅስቓስ ማሕበራት ሰራሕተኛታት ምንባሮም ገሊጹ። ... ሮበርት ራይክስ ንደቂ ሰራሕተኛታት ናብ ቤት ትምህርቲ ክኸዱ ዕድል ክህቦም ስለዝደለየ እዩ ትምህርቲ ሰንበት ምጅማር ዝብል ሓሳብ ዝመጸ። ካልኦት ብተሃድሶ ዌስሊ ዝተሃስዩ ድማ መዕቆቢ ዘኽታማት፡ ሆስፒታላት ኣእምሮ፡ ሆስፒታላትን ኣብያተ ማእሰርትን ተሃድሶ ገይሮም እዮም። ንኣብነት ፍሎረንስ ናይቲንገልን ኤልሳቤጥ ፍራይን፡ ሕክምናዊ ክንክንን ስርዓተ ቤት ማእሰርትን ብምምዕባልን ዘመናዊ ምግባርን ይፍለጣ። (10)
References:
1. Pirjo Alajoki: Naiseus vedenjakajalla, p. 21,22 2. Mia Puolimatka: Minkä arvoinen on ihminen?, p. 130 3. David Bentley Hart: Ateismin harhat (Atheist Delusions: The Christian Revolution and its Fashionable Enemies), p. 224,225 4. Pekka Isaksson & Jouko Jokisalo: Kallonmittaajia ja skinejä, p. 77 5. Matti Korhonen, Uusi tie 6.2.2014, p. 5 6. Rodney Stark: The victory of reason. How Christianity led to freedom, capitalism and Western Success. New York, Random House (2005), p. 233 7. David Bentley Hart: Ateismin harhat (Atheist Delusions: The Christian Revolution and its Fashionable Enemies), p. 65 8. Lennart Saari: Haavoittunut planeetta, p. 104 9. Parris, M., As an atheist, I truly believe Africa needs God, The Times Online, www.timesonline.co.uk, 27 December 2008 10. Loren Cunningham / Janice Rogers: Kirja joka muuttaa kansat (The Book that Transforms Nations), p. 41
|
Jesus is the way, the truth and the life
Grap to eternal life!
|
Other Google Translate machine translations:
ሚልዮናት ዓመታት / ዳይኖሰር / ፍልቀት ደቂ ሰባት? |
