|
|
|
This is a machine translation made by Google Translate and has not been checked. There may be errors in the text. On the right, there are more links to translations made by Google Translate. In addition, you can read other articles in your own language when you go to my English website (Jari's writings), select an article there and transfer its web address to Google Translate (https://translate.google.com/?sl=en&tl=fi&op=websites).
ቁርኣን ዘተኣማምን ድዩ?
ኣስላም ኣብ ተኣማንነት ቁርኣን ይኣምኑ፡ እንተኾነ ግን ብዙሕ ትርጉማት ቁርኣን ነይሩ፡ ገለ ክፍልታት ተቐይሩ፡ ምስ መጽሓፍ ቅዱስ ዝጋጮ እዩ።
ኣብ ተኣማንነትን ትሕዝቶን ቁርኣን (ቁርኣን) ክመጽእ ከሎ፡ መብዛሕትኡ ግዜ ብዙሓት ኣስላም ብዛዕባ እዚ ጉዳይ ኣይሓስቡን እዮም። ብዛዕባ መበቆል እዛ መጽሓፍ ብዕምቆት ኣይሓስቡን እዮም፣ እንተኾነ ግን መሓመድ እቲ ኣዝዩ ኣገዳሲ ነቢይ እስልምና ኣብ ግዜኡ ብቐጥታ ካብ መልኣኽ እግዚኣብሔር ገብርኤል ከም ዝተቐበሎ ይሓስቡ። እቲ መበቆላዊ ቁርኣን ኣብ ሰማይ ከም ዘሎን እቲ ሕጂ ዘሎ ናይ ዓረብኛ ትርጕም ልክዕ ቅዳሕ ናይዚ ሰማያዊ ሞዴል ምዃኑን እውን ኪሓስቡ ይኽእሉ እዮም። ነዚ ንምድጋፍ ድማ ነዛ ትስዕብ ጥቕሲ ቁርኣን ነቲ ጉዳይ ዝጠቅስ ክጥቀሙ ይኽእሉ እዮም፤
ቁርኣን ትርጉሙ ምእንቲ ክርድኣኩም ብቋንቋ ዓረብ ኣውሪድናዮ ኣለና። ትራንስክሪፕት ናይቲ ኣብ ምዕቃብና ዘሎ ዘለኣለማዊ መጽሓፍ እዩ፣ ልዑልን ጥበብ ዝመልኦን እዩ። (43፡2-4)
ኣብዚ ዝስዕብ፡ እቲ መሓመድ ዝተቐበሎ ቁርኣን ብመንጽር ኣመጻጽኣኡን ብፍላይ ድማ ብትሕዝቶኡን ዘተኣማምን ድዩ ኣይኮነን ክንምርምር ሓሲብና። ምኽንያቱ ነዛ ኣብ መሰረት ስልጣንን ምግላጽን መሓመድ ዝዓረፈት መጽሓፍ እንተ ኣጽኒዕናያ፡ ብዙሓት ምልክታት ሕቶን ቆላሕታ ዝግበኦም ነገራትን ክህልዉ እዮም። ካብኦም እዞም ዝስዕቡ ነጥብታት ክለዓሉ ይኽእሉ፤
መሓመድ መሃይም ድዩ ነይሩ ? ሓደ ካብቲ ንስልጣን ቁርኣን መሰረት ዝገበረ መሓመድ ምጽሓፍን ምንባብን ዘይምዃኑ እዩ ተቖጺሩ። "እግዚኣብሄር እንተዘይሃቦ ከመይ ኢሉ ከምዚ ዝበለ መስተንክር ጽሑፍ ከፍሪ ይኽእል ነይሩ?" መሃይምነቱ ቁርኣን ብኣምላኽ ዝተላእከ ምግላጽ ክኸውን ከም ዘለዎ ከም መርትዖ ይውሰድ። እዚ ዝስዕብ መጽናዕቲ፡ ብሓደ ኣብ እስላማዊ ጽንፈኛነት ዝነብር ዝነበረ ሰብ፡ ናብ ካልእ ኣንፈት ዘመልክት እዩ። መሓመድ ከንብብን ክጽሕፍን ከም ዝኽእል ንምእማን ምኽንያት ከም ዘሎ ኣስተብሂሉ፤
መሓመድ ነቢይ ድዩ ኣይኮነን ኣብ ምጽራይ ከድህብ ደልየ ነይረ። መሓመድ ነቢይ ምዃኑ ዝገልጽ ክልተ ዝተፈላለየ ምኽንያታት ፈሊጠ፡ መሃይም እዩ ነይሩ ግን ቁርኣን ተቐቢሉ። ካልኣይ፡ ሓጢኣት ዘይብሉን ቅድሚ ነብዪ ምዃኑን ሓንቲ ሓጢኣት’ውን ኣይገበረን። ናይ መሓመድ መሃይምነት መርትዖ ክደሊ ጀመርኩ። መሓመድ ከንብብን ክጽሕፍን ከም ዝኽእል መርትዖ ምርካብ ፍጹም ዘይከኣል እዩ ነይሩ ይመስለኒ። ታሪኽ ህይወት መሓመድ ደጊመ ኣንቢበዮ። ሕጂ ግን ዝገረመኒ ቅድሚ ሕጂ ዘየስተብሃልኩሉ ብዙሕ ነገራት ረኺበ። መሓመድ ኣብ ሓደ ቦታ ምስ ኢ-ናድር ኢብን ኢ-ሓረትን ዋራካ ኢብን ኖፋልን ፍሉጥ ካህን ኢብን ሳዒዳን ከም ዝበጽሐ ኣብ መጻሕፍቲ ኣንቢበ። መሓመድ ንጉዳያትን ዓቢ ዕድላትን ናይታ ሃብታም መበለት ካዲጃ ከም ዝሕዝ፡ ምስ ካብ የመንን ሶርያን ዝመጹ ነጋዶ ድማ ሓያሎ ስምምዓትን ተግባራትን ከም ዝገበረ ኣንቢበ። ... ኣብ ታሪኽ ህይወት እውን ድሕሪ እቲ ምስ ከባቢ ኣልሑዳይቢጃ ዝተገብረ ውዕል ሰላም መሓመድ ነቲ መጽሓፍ ውዕል ብኢዱ ከም ዝጸሓፎ ሓበሬታ ረኺበ። መሓመድን ወዲ ሓውቦኡ ዓሊን ኣብ ትሕቲ ድጋፍ ኣኮኡ ኣቡ ጣልብ ኮይኖም፡ መሓመድ ድማ ካብ ዓሊ ይዓቢ ነበረ። ዓሊ ምንባብን ምጽሓፍን ከም ዝኽእል ዝፍለጥ ኮይኑ፡ መሓመድ እንተወሓደ መሰረታዊ ትምህርቲ ምጽሓፍን ምንባብን ዘይምምሃሩ ዘይከኣል ኮይኑ ረኺበዮ። ሓበሬታ ንምርካብ ዝገበርክዎ ምድላይ እናሰጎመ ምስ ከደ፡ መሓመድ ምስ ክርስትያን ያሳር ኣልኑስራን ኮፍ ኢሉ ጽሑፋት መጽሓፍ ቅዱስ ካብኡ ናይ ምስማዕን ከምኡ’ውን ባዕሉ መጽሓፍ ቅዱስ ናይ ምንባብን ልምዲ ከም ዘለዎ ፈለጥኩ። ገብርኤል መልኣኽ ናብ መሓመድ መጺኡ ኣንብብ ምስ በሎ ገብርኤል ንሓደ መሃይም ሰብ ኣንብብ እንተዝብሎ ትርጉም ከምዘይብሉ ተረዲኡኒ! እዚ ርኽበታትን ቅድሚ ሕጂ ብዛዕባ ሓቅነት ናይቲ መሓመድ ናብ ነቢይ ዝገበሮ ጻውዒት ዝረኸብክዎ ርኽበታትን፡ መሓመድ ነቢይ ወይ ውን ፍርሃት ኣምላኽ ዘለዎ ሰብ ክኸውን ከም ዘይክእል ክድምድም ኣገዲዱኒ። (ነዚ ኩሉ ኣብታ መሓመድ ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ እትብል መጽሓፈይ ብሰፊሑ ጽሒፈዮ ኣለኹ) (1)
ድሕረ ባይታ ቁርኣን . ኣስላም ቁርኣን ምሉእ ብምሉእ መለኮታዊ መጽሓፍ ኮይኑ መሓመድ ኣብ ትሕዝቶኡ ጽልዋ ዘይነበሮ ይመስሎም። ነቲ ዝተመሓላለፈሉ ዘመሓላልፍ ልኡኽ ጥራይ እዩ ነይሩ። ይኹን እምበር ቁርኣን ብኻልእ ምንጭታት ከም ዝጽሎ ተዓዚብና ኢና። ንኣብነት ጓል ኣንስተይቲ ገመል ከመይ ጌራ ነብዪ ከም እትኸውንን ሸውዓተ ሰብኡትን እንስሳታቶምን ን309 ዓመት ኣብ በዓቲ ከም ዝደቀሱን ዝገልጽ ዛንታ ኣፈ-ታሪኽ ዓረብ ምዃኑ ተገሊጹ ኣሎ። ብዛዕባ የሱስ ኣብ ዓንዲ ሕቖ ምዝራብን ትንሳኤ ኣዕዋፍ ጭቃን ካብ መጽሓፍ ቅዱስ ዘይኮነስ ካብቲ ዝተፈብረኸ ግኖስቲካዊ ወንጌላት ዝመጽእ እዩ። ብተመሳሳሊ ኣብ ቁርኣን ከምቲ ኣብ ታልሙድን ጥንታዊ ሃይማኖት ፋርስን ዘሎ ጸብጻባት ከም ዘሎ ተገሊጹ ኣሎ። ይኹን እምበር: እቲ ኣዝዩ ኣገዳሲ ምንጪ መጽሓፍ ቅዱስ እዩ። 2/3 ትሕዝቶ ቁርኣን ካብ መጽሓፍ ቅዱሳዊ መበቆል ከም ዘለዎ ይግመት። ይኹን እምበር፡ እዚኣቶም ቀጥታዊ ጥቕስታት ዘይኰኑስ፡ ካብ መጽሓፍ ቅዱስ ዚርከቡ ፍሉጣት ሰባትን ፍጻሜታትን ዚረኣዩሉ ክፋላት እዮም፤
ሓደ ሓደ ግዜ ኩሉ እቲ ናይ መጽሓፍ ቅዱስ ትረኻታትን መወከሲታት መጽሓፍ ቅዱስን ካብኡ እንተዝእለ ክንደይ ካብ ቁርኣን ምተረፈ ዝብል ሕቶ ይመጸኒ። ኣይሁድን ክርስትያንን ብናይ ገዛእ ርእሶም ትውፊት ዝፈልጥዎ ኣብ ቁርኣን ኣዝዩ ብዙሕ ይረኽቡ። እዚ ብኸመይ ክቐርብ ኣለዎ? (2)
ሰባት መሓመድ ክዛረብ ምስ ሰምዑ እውን ከምኡ ይብሉ ነይሮም። መሓመድ ጥንታዊ ዛንታታት ከም ዝነግር ይዛረቡ። ቅድሚ ሕጂ ብዛዕባኦም ሰሚዖም ወይ ኣንቢቦም ነይሮም፤
እቶም ዘይኣመንቲ ድማ፡ ‘እዚ ባዕሉ ዝፈጠሮ ናይ ሓሶት ምህዞ ጥራይ እዩ፣ ካልኦት ዝሓገዝዎ’ ይብሉ። ዘይፍትሓዊ ዝብልዎን ሓሶትን እዩ። ከምኡ’ውን ‘ጽውጽዋያት ናይቶም ዝጸሓፎ ጥንታውያን፡ ንግሆን ምሸትን ይእዘዘሉ’ ይብሉ (25፡4,5)።
ምግላጽና ኣብ ዝተነበበሎም ኩሉ፡ ‘ሰሚዕናዮ ኢና’ ይብሉ። እንተደሊና ከምኡ ክንብል ንኽእል ኢና። ጽውጽዋያት ጥንታውያን ጥራይ እዮም።’ ኢሉ መለሰሉ። (8፡31)
እዚ ቅድሚ ሕጂ ንሕናን ኣቦታትናን ቃል ዝተኣተወልና እዩ። ናይ ጥንታውያን ጽውጽዋይ ጥራይ እዩ።’ ኢሉ መለሰሉ። (23፡83)
ቆራን ካብ ሰማይ ድዩ?
ስለዚ መሓመድ ቁርኣን ብቐጥታ ካብ ሰማይ ካብ መልኣኽ ገብርኤል ከም ዝተቐበሎ እቲ ኣማራጺ ቀሪቡ ኣሎ። ነዚ እዩ ድማ እቲ ናይ ሓይሊ (ናይ ፍጥረት) ለይቲ (ላይላት ኣል ቃድር) ዝበሃል ኣብ ናይ ኣስላም ቅድስቲ ወርሒ ሮሞዳ ዝኽበር። ሽዑ ኣምላኽ ንቁርኣን ካብ ሰማይ ከም ዘውረዶ ይእመን። ኣብታ ለይቲ እቲኣ ኣብ መላእ ዓለም ዝርከቡ ኣስላም ካብ ቁርኣን ዝተወሰደ ክፍልታት ይነብቡ ወይ ድማ ምድግጋሙ ኣብ ንኣብነት ኣብ ተለቪዥን ወይ ሬድዮ ይከታተሉ። ግን ብሓቂ ቁርኣን ካብ ሰማይ ብሓደ ምሉእ ቁራጽ ተቐቢሉ ድዩ? ነዚ ሕቶ እዚ ብመንጽር ዝቕጽል ሓበሬታ ክንርእዮ ኢና፤
ምግላጽ ካብ 20 ዓመት ንላዕሊ ኣብ ዝነበረ ግዜ ’ ዩ ተቐቢሉ ። መሓመድ ቁርኣን ካብኡ ዝተዋህለለ ምግላጻቱ ምስ ተቐበለ፡ ኣብ ውሽጢ ኣስታት 20 ዓመትን ክሳብ ዕለተ ሞቱን (610 - 632) ዘጋጠመ ኮይኑ፡ ብፍጹም ኣብ ሓደ ህሞት ኣይኮነን። ቁርኣን እኩብ ናይዞም ነቢይ ኣብ ዝተፈላለየ ኣጋጣሚታት ብቓላት ዘመሓላለፍዎም ዝተፈላለዩ ምግላጽ እዩ። ድምር ናይዞም ምግላጻት ኢዩ፡ እንተኾነ ግን ካብ ሰማይ ብሓንሳብ ተቐቢሉ ኢልካ ምሕሳብ ጌጋ እዩ፡ ምኽንያቱ 20 ዓመት ምስ ሓንቲ ለይቲ ሓደ ማለት ክኸውን ስለዘይክእል። መብዛሕትኡ ግዜ ምግላጽ መሓመድ ምስ ኣብ ህይወት መሓመድን ካልኦትን ዘጋጠመ ፍሉይ ኩነታት ዝተኣሳሰር እዩ ነይሩ። ንሱ ንኣብነት ንሰበይቲ ናይቲ ዘዕበዮ ወዱ ክምርዖ ይፍቀድ እዩ ዝብል ኣዋጅ ረኺቡ (33፡37-38) ወይ ካብ ካልኦት ደቂ ተባዕትዮ ንላዕሊ ኣንስቲ ክሕዝ ይፍቀደሉ (ካልኦት ኣስላም ደቂ ተባዕትዮ ክሳብ ኣርባዕተ ኣንስቲ ክሕዙ ይፍቀደሎም እዩ፡ መሓመድ ግን ዝያዳ ኣንስቲ ይፍቀደሉ ነይሩ። "ኣብ ቅድሚ ካልኦት ኣመንቲ" 33፡50)። ብተመሳሳሊ ምስ መካውያን፡ ኣይሁድ፡ ክርስትያን ወይ ካልኦት ጉጅለታት ዝነበሮ ዘይምርድዳእ ካልእ ምግላጻት ተቐቢሉ። ኣብ ህይወቱ ፍጻመታት እዋናዊ እናኾኑ ምስ ከዱ እምበር ኩሎም ብሓንሳብ ኣይተቐበሎምን። እዘን ዝስዕባ ጥቕስታት ቁርኣን እውን ናብ ተመሳሳሊ ኣንፈት እየን ዘመልክታ። ቁርኣን ካብ ሰማይ እንተኾይኑ ንምንታይ መሓመድ ብሓደ ግዜ እምበር ቀስ ብቐስ ዘይረኸቦ፤
እቶም ዘይኣመንቲ ‘ስለምንታይ እዩ ቁርኣን ብሓደ ምግላጽ ምሉእ ብምሉእ ዘይተገልጸሉ፧’ ኢሎም ይሓቱ። እምነትኩም ከነደልድል ብኸምዚ ኣግሂድናዮ ኣለና። ቀስ ብቐስ ብምግላጽ ኣመሓላሊፍናኩም ኣለና። (25፡32)
ቁርኣን ምስ ሓቂ ኣግሂድናዮ ኣለና፡ ምስ ሓቂ ድማ ወሪዱ። ብስራት ንምእዋጅን ንምጥንቃቕን ጥራይ ኢና ሰዲድናኩም። ቁርኣን ብሓሳብ ንህዝቢ ከተንብብዎ ብዝኽእሉ ክፋላት መቒልና ኣለና። ቀስ ብቐስ ብምግላጽ ኢና ኣመሓላሊፍናዮ። 'ክትኣምኖ ወይ ምኽሓድ ንዓኻ እዩ... (17፡105-107) በል።
ድሕሪ ሞት ካብ ሓያሎ ትርጉማት ዝተኣከበ . ከምኡ’ውን እቶም ምግላጽ ኣብ ሓደ መጽሓፍ፡ ቁርኣን ድሕሪ ሞት ነቢይ ኣስታት 20 ዓመት ጥራይ ምዃኑ፡ ዋላ ካብ ሓያሎ ዝተፈላለየ ትርጉማት፡ ካብ ሰማይ ዝተላእከ ሓንቲ ጥራዝ ከም ዘይነበረት፡ ቀስ ብቐስ ምግላጽ ከም ዝረኸበት ዘርኢ እዩ። ኣብ መጽሓፍ እስልምና / ፋድላላ ሃሪ ኣብቶም ኣገደስቲ ቀቢላዊ ወይ ዞባዊ ላህጃታት እንተወሓደ ሸውዓተ ዝተፈላለዩ ትርጉማት ከም ዝነበሩ ይንገር። ካብዚኦም እቲ ሳልሳይ ከሊፋ ዑስማን ሓደ ወግዓዊ ስሪት መሪጹ እቶም ካልኦት ክቃጸሉ ኣዘዘ። ይኹን እምበር፡ ገሊኡ ትርጕማት ነቲ መበቈላዊ ዅነታት መርትዖ ዀይኑ ተሪፉ ኣሎ። እዚ ዝስዕብ ጥቕሲ ኣብ ምጥርናፍ ቁርኣን ንዘጋጥሙ ጸገማት የመልክት። ቁርኣን ካብ ሰማይ ከም ሓደ ጥራዝ ካብ ምውራድ ርሒቑ ካብ ውልቃዊ ጥቕስታት ካብ ቆጽሊ ስየን ቁራጽ ቆርበትን ዝተኣከበ እዩ። ዝተፈላለየ ትርጉማትን ኣገባብ ምንባብን ቁርኣን ኣብ መንጎ ኣስላም ግርጭታት ፈጢሩ፣ መሓመድ ንባዕሉ ኣየናይ ኣገባብ ኣቀራርባ ጥቕስታት ቅኑዕ ምዃኑ ብዙሕ ፍሉይ ኣይመስልን፤
... ምጥርናፍ ቁርኣን ብሞት ብዙሓት ኣስላም ተዋጋእቲ ተቐላጢፉ - ነቶም ጥቕስታት ዘኪሮም - ኣብቲ ኣብ 632-634 ኣንጻር እቶም ከሓድቲ ቀቢላታት ዝተኻየደ ውግኣት ሃይማኖት፡ መሓመድ ድሮ ሞይቱ። ብሞት ተሰንዩ ክቡር ሓበሬታ ናብ መቓብር ኣተወ። ገና ገለ ካብቲ ኣብ ቆጽሊ ስየ ዝተጻሕፈ ጥቕስታት ኣብ ኣፍ ኣግማል ክወድቕ እንከሎ፡ እቲ ካብ ምግላጽ መሓመድ ዝተኣከበ ንብረት ከይጠፍእ ተሰጊኡ። ... ዝተፈላለዩ ትርጉማት ቁርኣን ኣብ ዝኽሪ ዝነበሩን ብሓያሎ ሰባት ዝተጻሕፉን እዮም። ሰባት ንነገራት ብዝተፈላለየ መንገዲ ይዝክሩን ኣብ ነንሕድሕዶም ይካትዑን ከም ዝነበሩ ትውፊት ይሕብር። ... መሓመድ ብዛዕባ ቃላት ቁርኣን ኣዝዩ ልክዕ ዝነበረ ኣይመስልን። ትውፊት እስልምና ነዚ ዝስዕብ ጉዳይ ይነግር፦ “ዑመር ኢብን ኣል-ከታብ ሂሻም ኢብን ሓኪም ካብቲ ዝተማህሮ ጥቕስታት ቁርኣን ብዝተፈለየ መንገዲ ከንብብ ሰሚዕዎ። ይኹን እምበር ሂሻም ካብ መሓመድ ከም ዝሰምዖም ይዛረብ። እቶም ሰብኡት ንነቢይ ክሓቱ ምስ ከዱ፡ ‘ቁርኣን ብሸውዓተ ላህጃታት ወሪዱ’ ኢሉ መለሰሉ። ነፍሲ ወከፍ ብናቱ መገዲ የንብብ። ”” (ሳሒሕ ሙስሊም 2፡ 390፡ 1787።) ንኻልኣይ ግዜ ሓደ ኣስላማይ ንመሓመድ ኢብን መሱድን ኡባይ ኢብን ከዕብን ንቁርኣን ብዝተፈላለየ መንገዲ ከም ዘድምጽዎ ነገሮ። ኣየናይ እዩ ቅኑዕ ነይሩ? ኣስላማይ ምሁር ኢብን ኣልጀውዚ ኣብ መጽሓፉ ፉናን ኣል-ኣፍና መሓመድ ዝሃቦ መልሲ መዝጊቡ ኣሎ፡ “ኩሉ ሰብ ከምቲ ዝተማህሮ ይዛረብ። ኩሉ ልምድታት ጽቡቕን ጽቡቕን እዩ። ” ። ... እቶም ዝተፈላለዩ ኣገባባት ንባብ ሰፊሕ ክትዕ ምስ ኣበገሱ፡ ሳልሳይ ከሊፋ ዑስማን ኢብን ዓፋን (644-656)፡ ናቱ ክሕንጽጽ ወሰነ፡ እዚ ድማ ኣብ 647-652 ዝነበረ እንኮ ቅቡልን ናይ መወዳእታን ትርጉም እዩ። ብሰንኪ ዝተፈላለየ ስሪት ቁርኣን ማሕበረሰብ ኣስላም ናብ ክርክር ናይ ምብትታን ሓደጋ ምህላዉ ረበሾ። ... ጽሑፍ ዑስማን ብዛዕባ ሰማያዊ መበቆል ቁርኣን ሕቶታት ኣልዒሉ ኣሎ፤
• ቁርኣን ሰማያዊ መበቆል ዘለዎ ኮይኑ ብቐጥታ ካብ ሰማይ ንመሓመድ ዝተዋህበ እንተኾይኑ ንምንታይ እዩ ሓያሎ ትርጉማት ዝነበሮ፣ ዑስማን ኣቃጺሉ ናቱ ጥራይ ገዲፉ?
• ስለምንታይ ብመሰረት ትውፊት ዑስማን ንጽሑፉ ዘይቅበል ሰብ ንሞት ዘፈራርሖ?
• ዑስማን ኣብ ካልእ ትርጉማት ቁርኣን ጌጋታት ከምዘሎን ንሱ ጥራይ እዩ ብዛዕባ ሰማያዊ ቁርኣን ኣፍልጦ ከም ዝነበሮን ካብ ምንታይ ይፈልጥ ነይሩ?
• ንምንታይ እዮም ሺዓ ኣስላም ዑስማን ካብ ቁርኣን ምስ መሪሕነት ዓሊ ዝተኣሳሰሩ ዝበልዎ ክፋላት ከም ዝገደፎ ገይሮም ዝቖጽርዎ? ምዕራባውያን ሊቃውንቲ እስልምና እውን ካብ ጽሑፍ ዑስማን ብሓቂ ኣብ ካልእ ትርጉማት ዘለዉ ክፍልታት ከምዝተገደፉ ገሊጾም እዮም። (3)
ኣብ ቁርኣን ዝመጽእ ለውጢ። መብዛሕትኦም ኣስላም ቁርኣን ለውጢ ኣጋጢምዎ እዩ ዝብል ሓሳብ ኣይቅበልዎን እዮም። ቁርኣን ፍጹም ቅዳሕ ናይቲ ኣብ ሰማይ ዘሎ ሞዴል ኮይኑ ብቐጥታ ናብ መሓመድ ዝተላእከ ኮይኑ ክሓስቡ ከለዉ ለውጢ ምፍጣሩ ከም ዘይከኣል ሓሳብ ይቑጸር። ይኹን እምበር፡ ካብ ቁርኣን እተወሰደ ሒደት ክፍልታት ነቲ ኣብዛ መጽሓፍ እዚኣ ዘሎ ለውጥታት ይጠቅስ። ድሒሩ ኣብቲ መሓመድ ዝተቐበሎ ጽሑፍ ለውጢ ከም ዝተገብረ ይሕብሩ። ኣብ መጀመርታ ነቲ ጽሑፍ ካብቲ ድሒሩ ዝነበረ ብዝተፈልየ መልክዕ እዩ ተቐቢልዎ፤
ንሓንቲ ጥቕሲ ሰሪዝናያ ወይ ከም እትርሳዕ እንተገበርናያ ብዝሓሸት ወይ ተመሳሳሊት ክንትክኣ ኢና ። ኣምላኽ ኣብ ልዕሊ ዅሉ ስልጣን ከም ዘለዎዶ ኣይፈለጥኩምን ። (2፡106)
እግዚኣብሄር ዝደለዮ ይስርዞን የረጋግጽን። ናቱ ኣዋጅ ዘልኣለማዊ እዩ። (13፡39)
ሓንቲ ጥቕሲ ናብ ካልእ ጥቕሲ ክንቅይራ ከለና (እግዚኣብሄር እንታይ ከም ዝገልጾ ዝበለጸ ይፈልጥ እዩ)፡ ‘ንስኻ መታለሊ ኢኻ’ ይብሉ። መብዛሕትኦም ኣፍልጦ የብሎምን። (16፡101)
እስላማዊ ትውፊት ኣብ ቁርኣን ዝመጽእ ለውጢ የመልክት። ሓደ ኣብነት እንሆ፤
ዋላ እኳ እስላማውያን ይቕሬታ ሓተትቲ ብሓፈሻ ጽሑፍ ቁርኣን ተኣሪሙ ወይ ተኣሪሙ ከም ዘይፈልጥ ብኹርዓት እንተገለጹ፡ ኣማራጺ ጽሑፋት እውን እንተዘየለ፡ ኣብ እስላማዊ ትውፊት ከይተረፈ እዚ ብሓቂ ከምኡ ከምዘይኮነ ዝሕብር ምልክታት ኣሎ። ሓደ ቀዳሞት ኣስላማይ ኣናስ ቢን ማሊክ፡ ድሕሪ ሓደ ብዙሓት ኣስላም ዝሞቱሉ ውግእ፡ ቁርኣን ኣብ መጀመርታ ካብ ዝተቐትሉ ኣስላም ናብቶም ብህይወት ዘለዉ ኣመንቶም ዝመጸ መልእኽቲ ከም ዝሓዘ ይገልጽ፡ “ድሕሪኡ ኣብ ቁርኣን ነዊሕ ጥቕሲ ኣንቢብና ድሒሩ ዝተደምሰሰ ወይ ረሲዑ። (ንሱ እዩ ነይሩ): ነቲ ብኣና ዝተሓጎሰ ጎይታና ተራኺብና ከም ዝተራኸብና መልእኽቲ ንህዝብና ኣመሓላልፍ። ” (4) ።
ምናልባት ኣብ ቁርኣን ለውጢ ከም ዘሕለፈ ዝእመነሉ ፍሉጥ ክፍሊ 53፡19,20 ዝበሃሉ ሰይጣናዊ ጥቕስታት ክኸውን ይኽእል እዩ። ብመሰረት ትውፊት፡ እዘን ብዛዕባ እተን ብዓረብ ዝምለኽወን ሰለስተ ኣማልኽቲ - ኣላላት፡ ኣል-ኡዛን ማናትን - ዝዛረባ ጥቕስታት፡ ኣብ መጀመርታ እዘን ኣማልኽቲ ብገለ ዓይነት ሽምግልና ክዋስኣ ከም ዝኽእላ ዝሕብር ምልክት ዝሓዛ እየን። እዘን መሓመድ ዝረኸባ ጥቕስታት እምበኣር ናብ ጣኦታት ክምለስ ይጣበቓ ነይረን። ህዝቢ መቐለ ንመሓመድ ከም ነቢይ ክቕበሎ ዝደረኸ ጥቕስታት መጀመርያ ብኸምዚ ዝስዕብ መልክዕ ከምዝነበረ ይእመን። እቲ ዝተደምሰሰ ክፍሊ ብደቂቕ ተጻሒፉ ኣሎ፤
ኣላትን ኣልዑዛን ማናትን ሳልሳይ ርኢኹም ዶ? " እዚኦም ልዑላት ፍጡራት ኮይኖም ኣማላድነቶም ተስፋ ክግበር ይከኣል እዩ።"
ኣብዛ እትስዕብ ጥቕሲ እውን ተመሳሳሊ ነገር ተገሊጹ ኣሎ፣ እዚ ጥቕሲ እዚ ንሓደ ኢማም ኣብ ቁርኣን ዝሃቦ ሓተታ ዘመልክት እዩ። እዚ ኣብ ቁርኣን ዘሎ ክፍሊ ከመይ ከም ዝተቐየረ ዘርኢ እዩ ምኽንያቱ መሓመድ ነዊሕ ከይጸንሐ ሓድሽ ተጻራሪ ምግላጽ ስለ ዝረኸበ። ቁርኣን ምሉእ ብምሉእ ኣብ መሓመድ ዝተቐበሎ ምግላጽን ኣበሃህላታትን ዝተመርኮሰ ምዃኑ እውን ዘርኢ እዩ። እቲ ኣገዳሲ ነገር እቶም ደቀ መዛሙርቲ ነበር ነቲ ናይ መጀመርታ ምግላጽ መሓመድ ክቕበልዎ ስለዘይከኣሉ ክእግድዎ ጀመሩ።
ኢማም ኤል- ስዩቲ ኣብ ሓተታኡ ንሱራ 17፡74 ናይ ቁርኣን ከምዚ ዝስዕብ ይገልጾ፡ "ብመሰረት መሓመድ ወዲ ካኣብ ፡ ዘመድ ካርዝ ፡ ነቢይ መሓመድ ናብቲ ክፍሊ ክሳብ ዝመጽእ ሱራ 53 ኣንቢቡ፡ እዚ ድማ ከምዚ ይብል። ' ኣላላትን ኣል-ዑዛን (ኣማልኽቲ ኣረማውያን) ርኢኹም ዶ ... ' ኣብዚ ክፍሊ ዲያብሎስ ባዕሉ ንመሓመድ ኣስላም ነዞም ኣረማውያን ኣማልኽቲ ክሰግዱን ኣማላድነት ክሓቱን ይኽእሉ እዮም ክብል ገይርዎ።ከምኡ ድማ ካብ ቃል መሓመድ ሀ ጥቕሲ ኣብ ቁርኣን ተወሰኸት። ነቢይ መሓመድ ብሰንኪ ቃላቱ ኣዝዩ ሓዚኑ፣ እግዚኣብሔር ብሓድሽ ክሳብ ዘተባብዖ "ከምኡ'ውን ከም ወትሩ ቅድሚ ሕጂ ልኡኽ ወይ ነቢይ ምስ ሰደድና፣ ሰይጣን ናይ ገዛእ ርእሱ ድሌት ኣብ ጎድኖም ኣእትዩ ድዩ፣ እግዚኣብሄር ግና ይደርዝ፣ እንታይ።" ሰይጣን ተሓዋዊሱሎም፡ ሽዑ ንሱ ናይ ገዛእ ርእሱ ምልክት የረጋግጽ።ኣምላኽ ይፈልጥ እዩ፡ ለባም እዩ።” (ሱራ 22፡52)። በዚ ምኽንያት እዚ ሱራ 17፡73-74 ከምዚ ትብል:- "ብዘይካዚ ኣብ ልዕሌና ክትፈስሱ፡ ካብቲ ዝገለጽናልኩም ክምልሱኹም ሓሲቦም ነይሮም፡ ሽዑ ድማ ብርግጽ ከም ሓደ ምወሰዱኹም ነይሮም።" ዓርከይ።ኣቐዲምና እንተ ዘይመስረትና ድማ ብርግጽ ቁሩብ ናብኦም ክትዘንብል ምቐረብካ፤" (5)
ስለዚ ንምንታይ እዩ ሰይጣን እምበር ኣላህ ብኣፍ መሓመድ ዝተዛረበ? መሓመድ ነቲ ናይ ሓሶት ምግላጽ ክህብ ዝገበሮ እንታይ እዩ? እቲ ኣገዳሲ ምኽንያት ብርግጽ ሰብኣውነት መሓመድን ኣብ ትሕቲ ጸቕጢ ምጥዋይን እዩ። ንመካውያን ናብ እስልምና ንምቕያር ኣብ ዝገበሮ ፈተነ ተስፋ ቆሪጹ፡ ዕረፍቲ ብምሃብ ነዘን ሰለስተ ኣማልኽቲ ዓረብ ክኽበርን ሰባት ናብ ኣማላድነተን ክምለሱ ከም ዝኽእሉን ዝሕብር ምግላጽ ኣውጺኡ። ሰይጣናዊ ጥቕስታት ካብኡ እዩ ተወሊዱ። እቲ ትውፊት ብተወሳኺ መሓመድ ነቲ ኣብ ሕቶ ዝኣቱ ክፍሊ ምስ ኣንበበ መካውያን ነዚ ምስ ሰምዑ ኣብ መሬት ከም ዝሰገዱ ይገልጽ። የግዳስ ገለ ካብ ደቀ መዛሙርቲ መሓመድ ክርሕቑዎ ጀመሩ። እዚ ምድምማጽ እዚ ነቶም ናብ ኢትዮጵያ ዝኸዱ ኣስላም ናብ መካ ክምለሱ ኣኽኢልዎም። ይኹን እምበር: ገብርኤል መልኣኽ ጸኒሑ እተን ጥቕስታት ካብ ሰይጣን ከም ዝዀና ገሊጹ እዩ። ተሰሪዞም። ብፍላይ እዘን ዝስዕባ ክፍልታት ቁርኣን ንውድቀት መሓመድን ከመይ ጌሩ ከም ዝጋገን ከም ዝገልጻ ይእመን፤
ብርግጽ ድማ ካብዚ ወጻኢ ካልእ ኣንጻርና ክትፈስሱልና ካብቲ ዝገለጽናልኩም ክመልሱኹም ሓሲቦም ነይሮም፡ ሽዑ ብርግጽ ከም ዓርኪ ምወሰዱኹም ነይሮም። ኣቐዲምና እንተ ዘይንሥርተኩም ድማ ብርግጽ ቁሩብ ናብኦም ክትዘንበሉ ምቐረብኩም ኔርኩም። (17፡73,74)
ከምኡ ውን ከምቲ ወትሩ ቅድሚ ሕጂ ልኡኽ ወይ ነቢይ ምስ ሰደድና ሰይጣን ናይ ገዛእ ርእሱ ድሌት ኣብ ጎድኖም ኣእትዩ ድዩ፡ ኣምላኽ ግን ይደርዞ፡ እቲ ሰይጣን ዝሓዋወሰሎም፡ ድሕሪኡ ናይ ገዛእ ርእሱ ምልክት የረጋግጽ። ኣምላኽ ይፈልጥ እዩ፡ ለባም እዩ። (22፡52)
እቲ ዝቕጽል ጥቕሲ ብዛዕባ ተመሳሳሊ ኣርእስቲ፡ ሰይጣናዊ ጥቕስታት ይዛረብ። እዚ ጉዳይ ናይ ደገ ሰባት ምህዞ ዘይኮነስ ብናይ እስልምና ባዕሉ ቀዳሞት ምንጭታት ከምዝተጠቕሰ እዩ ዘርኢ። እቶም ጸሓፍቲ ንመሓመድ ከም ነቢይ ዘለዎ ዋጋ ኣይከሓዱን፤
ጉዳይ ሰይጣናዊ ጥቕስታት ኣብ ምሉእ ዘመናት ንኣስላም ሓያል ምኽንያት ሕፍረት ኮይኑ ጸኒሑ እዩ። ብርግጽ ንኹሉ እቲ መሓመድ ነቢይ እየ ዝብልዎ የጽልሎ። ሓደ እዋን ሸይጣን ቃላት ኣብ ኣፍ መሓመድ ኣእትዩ ካብ ኣላህ ዝመጸ መልእኽቲ ከም ዝመስሎ እንተገይርዎ፡ ኣብ ካልእ እዋናት እውን ሰይጣን ንመሓመድ ከም ኣፈኛ ኣይተጠቐመሉን ዝብል መን እዩ? ... ንምርዳእ ኣጸጋሚ እዩ፣ ከመይን ስለምንታይን ከምዚ ዓይነት ዛንታ ምተፈብረኸ፣ ከምኡ’ውን ከመይን ስለምንታይን ከምዚኦም ዝኣመሰሉ ውፉያት ኣስላም ከም በዓል ኢብን ኢሻግ ፣ ኢብን ሳዓድን ታባሪን፣ ከምኡ’ውን እቶም ድሒሮም ዝመጹ ጸሓፊ መግለጺ ቁርኣን፣ ዛማክሳሪ (1047-1143) – ካብኡ ነቶም ምንጭታት እንተዘይኣሚኑ ከምኡ ምበለ ነይሩ ኢልካ ክትኣምን relly ኣጸጋሚ እዩ – ሓቀኛ መሲልዎ። ኣብዚ ከምኡ’ውን ኣብ ካልእ መዳያት፡ መርትዖታት ናይቶም ቀዳሞት እስላማውያን ምንጭታት ብዘይምግናን ሓያል እዩ ። ዋላ እኳ... እቶም ፍጻመታት ብኻልእ መንገዲ ክግለጹ ይኽእሉ፣ እቶም፣ ነቲ ኣብነት ናይ ሰይጣናዊ ጥቕስታት ክኸይድ ክገብርዎ ዝምነዩ፣ እዞም ባእታታት ህይወት መሓመድ ናይ ጸላእቱ ምህዞታት ከምዘይኮኑ፣ ብዛዕባኦም ዝገልጽ ሓበሬታ ግን ካብ ሰባት ዝመጸ ምዃኑ ክኽሕድዎ ኣይክእሉን። ፡ ብሓቂ ንመሓመድ ነቢይ ኣላህ ምዃኑ ዝኣመነ። (6)
ዘረባ መሓመድ ድዩ ወይስ ናይ ኣላህ ? ከምቲ ዝተገልጸ ኣስላም ቁርኣን ብቐጥታ ካብ ሰማይ ካብ ኣምላኽ ከም ዝመጸ ይኣምኑ። ምሉእ ቁርኣን ናይ ኣላህ ዘረባ ምዃኑ ይኣምኑ። እንተኾነ ግን ቁርኣን ብቐረባ እንተ ኣጽኒዕካዮ ኣብኣ ዘረባ ናይ ኣላህ ክኸውን ዘይክእል እምበር ናይ ሓደ ወዲ ሰብ ማለት መሓመድ ዘረባ ክኸውን ዘይክእል ክፍልታት ክትረክብ ኢኻ። ሓደ ካብዚ ኣብነት ኣብታ ቀዳመይቲ ሱራ ክትረኽቦ ትኽእል ኢኻ።
ምስጋና ንኣምላኽ ፡ ጎይታ ኣድማስ፡ መሓሪ፡ ርህሩህ፡ ልዑላዊ መዓልቲ ፍርዲ ይኹን። ንስኻ ጥራይ ኢና ነምልኽ፡ ናባኻ ጥራይ ድማ ሓገዝ ንደሊ . ናብቲ ትኽ ዝበለ መንገዲ መርሓና። መንገዲ ናይቶም ዝጸገብካዮም እምበር ናይቶም ቁጥዐኻ ዘውረዱ ወይ ናይቶም መንገዶም ዝጠፍኡ ኣይኮነን (1፡2-7)
እዛ ጐይታ እዛ ኸተማ እዚኣ ፡ ንሱ ቐዲስዋ ኸገልግል ተኣዚዘ ኣለኹ ። ኩሉ ነገር ናቱ እዩ። ኣነ ድማኣስላማይ ክኸውን፡ ቁርኣን ክእውጅ ድማ ተኣዚዘ ኣለኹ (27፡91)
ኣርእስቲ ክርክርካ ዝኾነ ይኹን ብዘየገድስ፡ እቲ ናይ መወዳእታ ቃል ናይ ኣምላኽ እዩ። እግዚኣብሄር ጐይታይ ከምዚ እዩ ፡ ብእኡ ተወኪለ፡ ብንስሓ ናብኡ እምለስ (42፡10)
ብዘይካ ንኣምላኽ ንኻልእ ኣይተገልግል። ካባኻትኩም ከጠንቅቐኩምን ብስራት ክነግረኩምን ተላኢኸ ኣለኹ (11፡2)
ታሪኻዊ ንጥረ ነገር
ቁርኣን እንተ ኣንቢብናዮ፡ ገለ መሳጢ ትዕዝብቲ ክንገብር ንኽእል ኢና፡ እዚ ኸኣ ምስ መጽሓፍ ቅዱስ ሓደ ዓይነት ሰባት እዩ ዚጠቅስ። ኖህ፡ ኣብርሃም፡ ሎጥ፡ እስማኤል፡ ይስሃቅ፡ ያእቆብ፡ ዮሴፍ፡ ሙሴ፡ ኣሮን፡ እዮብ፡ ሳኦል፡ ዳዊት፡ ሰሎሞን፡ ኢየሱስ፡ ማርያም ካልኦትን ተጠቒሶም ኣለዉ። እዞም ሰባት እዚኣቶም ኣብ ቁርኣን ይርከቡ፡ መደረታት ከይተረፈ ይህቡ። ብሓቂ ክርአ ከሎ መሓመድ ጥንታውያን ዛንታታት ከም ምግላጽ ካብ እግዚኣብሔር ከም ዝተቐበሎ ብምቕራቡ እዩ ዝውቀስ ነይሩ፤
እቶም ዘይኣመንቲ ድማ፡ ‘እዚ ባዕሉ ዝፈጠሮ ናይ ሓሶት ምህዞ ጥራይ እዩ፣ ካልኦት ዝሓገዝዎ’ ይብሉ። ዘይፍትሓዊ ዝብልዎን ሓሶትን እዩ። ከምኡ’ውን ‘ጽውጽዋያት ናይቶም ዝጸሓፎ ጥንታውያን፡ ንግሆን ምሸትን ይእዘዘሉ’ ይብሉ (25፡4,5)።
ሓደ ካብቲ ዓቢ ጸገም ቁርኣን ከምቲ ዝሓለፈ ኣብ ታሪኻዊ ንዋት ይርከብ። ኣብ 6ይ ክፍለ ዘመን ዝነብር ዝነበረ መሓመድ ከመይ ጌሩ ቅድሚኡ ንዘመናት ዝነብር ዝነበረ ህዝቢ እንታይ ከም ዝበሎን ዝገበሮን ክፈልጥ ይኽእል ነይሩ? ዝኾነ ሰብ ክሳብ ክንድዚ ደንጉዩ ዝነብር ሰብ ብዛዕባ እቶም ካብኡ ኣዝዮም ቀዲሞም ዝነበሩ ሰባት ዘተኣማምን ሓበሬታ ከመሓላልፍ ዝኽእል ከመይ ኢሉ? ቁርኣን መደረታት ናይ ኣስታት ዓሰርተ ሓሙሽተ ታሪኻውያን ሰባት ክጠቅስ ከሎ [ኖህ (11፡25-49)፡ ኣብርሃም (2፡124-133)፡ ዮሴፍ (ሱራ 12)፡ ሳውል (2፡249)፡ ሎጥ (7፡80,81) ፡ ኣሮን (7፡150)፡ ሙሴ (18፡60-77)፡ ሰሎሞን (27፡17-28)፡ እዮብ (38፡41)፡ ዳዊት (38፡24)፡ የሱስ (19፡30-34)፡ ማርያም (19፡18-20)]።- ከምኡ ውን ከምዚኦም ዝኣመሰሉ ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ ዘይተጠቕሱ መደረታት - ሓደ ድሕሪ 600-3000 ዓመት ዝነብር ዝነበረ ሰብ ብዛዕባ ትሕዝቶ መደረታት እዞም ሰባትን ህይወቶምን ክሳብ ክንድዚ ብልክዕ ክፈልጥ እንተኽኢሉ ዋላ ርእይዎን ሰሚዑን እንተዘይፈልጥ ኣዝዩ ዘገርም እዩ። ባዕሉ እዩ። መሓመድ ትሕዝቶ እቶም መደረታት ካበይ ኣምጺእዎምን ክሳብ ክንደይ ዘተኣማምኑን እዮም? ብሓፈሻ ኣስላም ብኸምዚ ዓይነት ነገራት ርእሶም ኣየሸግሩን እዮም፡ እንተኾነ ግን ከምዚ ዓይነት ታሪኻዊ ንዋት ክሳብ ክንደይ ዘተኣማምን ክኸውን ከም ዝኽእል ምሕሳብ ጽቡቕ እዩ፡ እዚ ድማ ብፍጹም ኣብ ትዕዝብቲ ናይ ዓይኒ መሰኻኽር ወይ ቃለ መሕትት ዝተመርኮሰ ኣይኮነን።
ቁርኣንን ትውፊት ኣስላምን ካብ መጽሓፍ ቅዱስ ብኸመይ ይፍለ?
ኣብ ዝሓለፈ ሕጡበ-ጽሑፍ፡ ታሪኻዊ ንዋት ቁርኣን ብኸመይ ብቐንዱ ኣብቲ መሓመድ ዝረኸቦ ምግላጻት ከም ዝምርኮስ ተገሊጹ ነይሩ። ብዘይካዚ፡ ቁርኣን ንብዙሓት ከምዚ ዝኣመሰለ ፍጻመታትን ሰባትን ይጠቅስ፣ ቅድሚ ሕጂ ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ ቅድሚ ዘመናት ተጠቒሱ ኣሎ። ኣብዘን ክልተ መጻሕፍቲ ክንመጽእ ከለና፡ ኣብ መንጎአን ብዙሕ ፍልልያት ከነስተብህል ንኽእል ኢና። ኣብ ክልቲኡ መዳይ ታሪኻዊ ንዋትን ትምህርታዊ ንዋትን ይረኣዩ። ካብ ክልቲኡ መዳያት ኣብነታት ንርኢ፤
• ኣብ ቁርኣን ሓደ ካብ ደቂ ኖህ ኣብ ማይ ኣይሂ ከም ዝጠሓለ ይግለጽ (11፡42,43)። ብመሰረት ዘፍጥረት ደቂ ኖህ ኵሎም ኣብታ መርከብ ስለ ዝነበሩ ድሒኖም እዮም። (ዘፍ 6፡10ን 10፡1ን፡ ኖህ ድማ ሴም፡ ካምን ያፌትን ዝበሃሉ ሰለስተ ደቂ ወለደ..... ሕጂ እዚኣቶም ወለዶ ደቂ ኖህ፡ ሴም፡ ካምን ያፌትን እዮም፡ ንዓኣቶም ድማ ደቂ ነበሩ ድሕሪ ማይ ኣይሂ ዝተወልዱ።)
• ቁርኣን መርከብ ኖህ ናብ ከረን ድዙዲ ከም ዝወረደት ይጠቅስ (11፡44)። ኣብታ ቀዳመይቲ መጽሓፍ ሙሴ ናብ ኣኽራን ኣራራት ከም ዝወረደት ይንገር (ዘፍ 8፡4፡ እታ ታቦት ድማ ኣብ ሻብዓይ ወርሒ፡ ኣብ መበል ዓሰርተው ሾብዓተ መዓልቲ፡ ኣብ ኣኽራን ኣራራት ዓረፈት።)።
• ብግዜ ኖህ ዝነበሩ ሰባት ኣብ ቁርኣን 71፡21-23 ብዛዕባ ኣማልኽቶም ተዛሪቦም (...ንሳቶም ድማ: ብፍጹም ንኣማልኽትኹም ኣይትግደፉ፡ ንዋድ፡ ወይ ሱዋ፡ ወይ ያጉስ፡ ከምኡውን ያውቅን ናስርን ኣይትግደፉ.. ) ይብሉ፡ እዚኦም ድማ ብሓቂ እዮም። ኣብ ግዜ መሓመድ ዝነበሩ ኣማልኽቲ ዓረብ።
• ብመሰረት ቁርኣን ሕጡብ ኣብ ልዕሊ ሶዶም (15፡74) እምበር ድንን ሓውን ኣይዘነበን (ዘፍ 19፡24፡ ሽዑ እግዚኣብሄር ኣብ ልዕሊ ሶዶምን ኣብ ጎሞራን ድንን ሓውን ካብ እግዚኣብሄር ካብ ሰማይ ኣዘነበ)።
• ቁርኣን ኣብርሃም ኣብ መቐለ ይነብር ከም ዝነበረ ይገልጽ (22፡26)። መጽሓፍ ቅዱስ ብዛዕባ መቐለ ዝብሎ የለን።
- ኣስላም ኣብርሃም ንወዱ እስማዒል ክስውእ ከምዝቐረበ ይኣምኑ እዮም፣ ዋላ እኳ መጽሓፍ ቅዱስ እቲ ወዲ ይስሃቅ ይበሃል (ዘፍ 22ን እብራውያንን 11፡17- 19: ብእምነት ኣብርሃም፣ ኣብ ፍርዲ ምስ ተዋህቦ፣ ንይስሃቅ መስዋእቲ ኣቕረቦ : ከምኡውን እቲ ተስፋታት ዝተቐበለ ሓደ ወዱ ኣቕረበ፣ ብዛዕባኡ ድማ ዘርእኻ ብይስሃቅ ክብሃል እዩ ዝተባህለ፣ ኣምላኽ ካብ ምዉታት ከተንስኦ ከም ዝኸኣለ፣ ካበይ ድማ ተቐበሎ a figure.) ከምኡውን ዋላ እኳ ቁርኣን ንይስሃቅ እውን እንተጠቐሰ (11፡69-74ን 37፡100-113ን ርአ)።
- ቁርኣን ሓደ ባርያ ፈርኦን ከም ዝተሰቕለ (12፡41) ኣብ ገረብ ከም ዘይተሰቕለ ይገልጽ (ዘፍ 40፡18-22፡ ዮሴፍ ድማ ትርጉሙ እዚ እዩ፡ እተን ሰለስተ መሶብ ሰለስተ መዓልቲ እየን ኢሉ መለሰ። ኣብ ውሽጢ ሰለስተ መዓልቲ ግና ፈርኦን ካባኻ ርእስኻ ኣልዒሉ ኣብ ገረብ ኪሰቕለካ፡ ኣዕዋፍ ድማ ካባኻ ስጋኻ ኺበልዓ እየን፡ ኰነ ድማ፡ ኣብታ ሳልሰይቲ መዓልቲ፡ ንሳ ድማ ዕለተ ልደት ፈርኦን እያ ነይራ ንዅሎም ገላዉኡ ድግስ ኰነ፡ ርእሲ እቲ ሓለቓ ኣገልገልትን ናይቲ ሓለቓ ሰንጠረኛን ድማ ኣብ መንጎ ባሮቱ ኣልዓሎ።ነቲ ሓለቓ ኣገልጋሊ ኣገልጋሊ ድማ መሊሱ ናብ ኣገልገልቱ መለሶ፡ ነታ ጽዋእ ድማ ኣብ ኢድ ፈርኦን ሃቦ፡ ንሱ ግና ነታ ጽዋእ ሰቐላ ሓለቓ ዳቦ ሰራሕ: ከምቲ ዮሴፍ ዝትርጐሞም።) . እዚ ልምዲ እዚ፡ ስቕለት፡ ድሕሪ ዘመናት ኣቢሉ ብሮማውያን ጥራይ እዩ መጺኡ።
- ቁርኣን መጻምድቲ ሓደ ፈርኦን ንሙሴ ከም ዝከናኸኖ ይገልጽ (28፡8,9)። መጽሓፍ ቅዱስ ብዛዕባ ጓል ፈርኦን ይዛረብ (ዘጸ 2፡5-10፡ ... እቲ ሕጻን ድማ ዓበየ፡ ንሳ ድማ ናብ ጓል ፈርኦን ኣምጽኣቶ፡ ንሱ ድማ ወዳ ኮነ። ንሳ ድማ ስሙ ሙሴ ሰመየቶ፡ ንሳ ድማ፡ ኣነ ስለ ዝሰኣልኩ፡ በለቶ ካብ ማይ ኣውጺኡሉ።).
- ቁርኣን ንሃማን ኣገልጋሊ ቤተ መንግስቲ ፈርኦን ይብሎ (28፡6,38 and 40:36)፡ ዋላ እኳ ኣብ ኣገልግሎት ንጉስ ኣሓሽዌሮስ ፋርሳዊ ቤተ መንግስቲ እንተነበረን ክሳብ ኣብ 5ይ ክፍለ ዘመን ዘይነበረን (ኣስቴር 3፡1 ድሕሪ) እዚ ነገር እዚ ንጉስ ኣሓሽዌሮስ ንሃማን ወዲ ሃሜዳታ ኣጋጋዊ ኣዕብይዎን ኣሰጋገሮን ኣብ ልዕሊ ኵሎም ምስኡ ዝነበሩ መሳፍንቲ ድማ መንበሩ ኣቐመጦ።)።
- ብመሰረት ቁርኣን እቲ ወርቃዊ ምራኽ ብሓደ ሳምራዊ እዩ ተሰሪሑ (20፡87,88)። ብመሰረት መጽሓፍ ቅዱስ ብኣሮን እዩ ተሰሪሑ (ዘፍ 32)። ብዛዕባ ሳምራውያን ክሳብ ድሕሪ ዘመናት ናብታ ቅድስቲ ምድሪ ከም ዘይመጹ ይፍለጥ፣ ማለት ምስቲ ካብ ባቢሎን ዝተሰደዱሉ እዋን ብዝተኣሳሰር።
- ቁርኣን ማርያም ሓፍቲ ኣሮን (19፡27-28) ጓል ዓምራምን (3፡35, 36ን 66፡12) ምዃና ይጠቅስ፣ ስለዚ ብሓቂ ቅድሚ ዘመናት ትነብርን ሚርያም ሓፍቲ ናይ... ኣሮንን ሙሴን ።
• ኣብ ከባቢ ንእስነት ማርያም (3፡33-37)፡ የሱስ ኣብ ዓንዲ ሕቖ ክዛረብ ከሎ (3፡46ን 19፡29, 30ን) ከምኡ’ውን የሱስ ካብ ጭቃ ኣዕዋፍ ከም ዝሰርሐ (5፡110)፡ መጽሓፍ ቅዱስ ዝብሎ ነገራት እዩ። ብዛዕባ ዝኾነ ነገር የለን። የግዳስ ኣብ ደንጉዩ ዝተወልደ ኣፖክሪፋዊ ስነ-ጽሑፍ (ወንጌል ቁልዕነት ቶማስን ወንጌል ቁልዕነት ዓረብን) ተመሳሳሊ ነገራት ኢና ንረክብ።
• ኣስላም ብሓፈሻ ኢየሱስ ኣብ መስቀል ከም ዝሞተ ኣይኣምኑን እዮም። ክፍሊ 4፡156-158 ናይ ቁርኣን ነዚ ጉዳይ ከም ዘመልክት ይእመን።
ምውሳድ ቆልዑ . ብመሰረት ትምህርቲ ቁርኣን እግዚኣብሄር ንርእሱ ቆልዑ ኣይወስድን እዩ (5፡18ን 19፡88-92)። ከም ዘይከኣል እዩ ዝቑጸር። የግዳስ መጽሓፍ ቅዱስ ብዛዕባ ውላድነት ኣብ ሓያሎ ክፍልታት ይዛረብ፣ እዚ ድማ ነፍሲ ወከፍና ክንረኽቦ እንኽእል፣ ንኢየሱስ ክርስቶስ ከም መድሓኒና ክሳብ ዝተቐበልናዮን መንፈስ ኣምላኽ ኣብ ልብና ክሳብ ዝኣተናዮን። ምስ ምውሳድ ምውሳድ ክወዳደር ይኽእል እዩ፣ ኣብኡ ኣምላኽ ከም ደቁ ይወስደና። ሽዑ ብጸሎት ንኣምላኽ ከም ምድራዊ ኣቦ ክንዛረቦን ጭንቀትና ጥራይ ክንነግሮን ንኽእል። እዚ ሓደ ካብቶም ብዙሓት ኣስላም ክጽልዩ ከለዉ ዘጋጥሞም ጸገም እዩ። ንኣምላኽ ከም ኣቦኦም ኣይፈልጥዎን እዮም፣ ስለዚ ድማ እዮም ከም ብድሕሪ ዓቢ ገደል ክቐርብዎ ዝፍትኑ። እዚ ድማ ብተኣማንነት ንኸይጽልዩ ይኽልክሎም። ብተመሳሳሊ መገዲ፡ መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ጸሎቶም ዘየድሊ ምድግጋም ኣሎ፣ እዚ ኸኣ የሱስ ኣጠንቂቑና እዩ። ብፍሉይ ቀመር ዓረብኛ ሓረጋት ክዛረቡ ይኽእሉ እዮም፣ ዋላ እኳ ነዚ ቋንቋ እዚ ከይርድእዎ ይኽእሉ እዮም፤
- (ዮሃ 1፡12) ነቶም ዝተቐበልዎ ግና ነቶም ብስሙ ዝኣምኑ ደቂ ኣምላኽ ኪዀኑ ስልጣን ሃቦም ።
- (ገላ 3፡26) ኩላትኩም ብእምነት ብክርስቶስ የሱስ ደቂ ኣምላኽ ኢኹም .
- (1ዮሃ 3፡1) እንሆ ፡ ደቂ ኣምላኽ ምእንቲ ክንብሃል፡ ኣቦ ከመይ ዝበለ ፍቕሪ ሂቡና ፡ ስለዚ ዓለም ንዕኡ ስለ ዘይፈለጠቶ ኣይትፈልጠናን እያ።
- (ማቴ 6፡5-9) ክትጽልዩ ከለኹም ድማ ከምቶም ግቡዛት ኣይትኹኑ፡ ንሳቶም ኣብ ምኩራባትን ኣብ ኩርናዓት ጎደናታትን ደው ኢሎም ክጽልዩ ይፈትዉ እዮም እሞ፡ ብሰባት ምእንቲ ክረኣዩ እዮም። ብሓቂ እብለኩም ኣለኹ ፡ ዓስቦም ኣለዎም ። 6 ንስኻትኩም ግና ክትጽሊ ኸለኹም ናብ ሽቓቕኩም ኣቲኹም፡ ማዕጾኹም ምስ ዓጸኹም ድማ ናብቲ ብሕቡእ ዘሎ ኣቦኹም ለምኑ። እቲ ብሕቡእ ዚርኢ ኣቦኹም ከኣ ብግህዶ ኪሽልመኩም እዩ። 7 ክትጽልዩ ኸለኹም ግና፡ ከምቲ ኣህዛብ ዚገብርዎ ፡ ብብዙሕ ዘረባኦም ከም ዚስማዕ ይሓስቡ እዮም እሞ፡ ከንቱ ምድግጋም ኣይትጠቐሙ። 8 እምብኣርሲ፡ ኣቦኹም ቅድሚ ለመንኩምዎ፡ እንታይ ከም ዘድልየኩም ይፈልጥ እዩ እሞ፡ ከምኦም ኣይትኹኑ። 9 እምበኣርከስ ከምዚ ኢልኩም ጸልዩኹም : ኣብ ሰማያት ዘለኹም ኣቦና ፣ ስምካ ይቕደስ።
- (ማቴ 7፡11) እምብኣርሲ ንስኻትኩም እኩያት ኰንኩም ንደቅኹም ጽቡቕ ውህበት ምሃብ እንተ ፈሊጥኩም ፡ እቲ ኣብ ሰማይ ዘሎ ኣቦኹም ነቶም ዝልምኑዎ ጽቡቕ ነገር ክንደይ ኣይህቦምን ?
- (ሮሜ 8፡15) ዳግማይ ንፍርሃት መንፈስ ባርነት ኣይተቐበልኩምን፤ ንስኻትኩም ግና መንፈስ ውሉድነት ተቐቢልኩም ኣለኹም ፣ በዚ ኸኣ ኣባ ኣቦይ ኢልና እንጭድር ።
ንብዙሓት ኣንስቲ ትምህርቲ ሓድሽ ኪዳን ካብቲ መሓመድ ዝረኸቦ ትምህርቲ ዝፍለየሉ ጉዳይ እዩ (መሓመድ ንባዕሉ ብውሑዱ ዓሰርተው ክልተ ኣንስቲ ከምኡ ውን ገለ ኣንስቲ ነይርዎም ክኸውን ይኽእል እዩ።) ምኽንያቱ ኣብ ግዜ ብሉይ ኪዳን ገለ ሰባት ካብ ሓንቲ ንላዕሊ ሰበይቲ ከም ዝነበራ ክንርኢ ንኽእል እኳ እንተኾንና። ፣ ንብዙሓት ኣንስቲ ምውሳድ መበቆላዊ ፍቓድ ኣምላኽ ዘይኮነስ ሓደ ሰብኣይን ሰበይትን ጥራይ እዩ - ልክዕ ከምቲ ኣዳምን ሄዋንን ኣብ መጀመርታ ዝነበሩ። እዚ ብኢየሱስን ሃዋርያትን ኣረጋጊጹ፤
- (ማቴ 19፡4-6) ንሱ ድማ መለሰሎም ፡ እቲ ኣብ መጀመርታ ዝፈጠሮም ወዲ ተባዕታይን ኣንስተይትን ከም ዝገበሩዶ ኣየንበብኩምን ። 5 በዚ ምኽንያት እዚ ድማ ሰብኣይ ኣቦን ኣዲኡን ሓዲጉ ምስ ሰበይቱ ይጽንበር፡ ክልቲኦም ድማ ሓደ ስጋ ይዀኑ፧ 6 ስለምንታይ ደጊም ሓደ ስጋ እምበር ክልተ ዘይኰኑ። እምብኣርሲ ነቲ ኣምላኽ ዘጣበሮ ሰብ ኣይበላልሶ።
- (1ቆሮ 7፡1-3) ብዛዕባ እቲ ዝጸሓፍካለይ ነገር ድማ፡ ሰብኣይ ንሰበይቲ ዘይምትንካፍ ጽቡቕ እዩ። 2 ግናኸ፡ ምንዝርና ምእንቲ ኺርሕቕ፡ ነፍሲ ወከፍ ሰብኣይ ናይ ገዛእ ርእሱ ሰበይቲ ይሃልዋ፡ ነፍሲ ወከፍ ሰበይቲ ድማ ናይ ገዛእ ርእሳ ሰብኣያ ይሃልዋ . 3 ሰብኣይ ንሰበይቲ ግቡእ ምሕረት ይሃባ ፡ ሰበይቲውን ከምኡ ንሰብኣይ።
- (1ጢሞ 3፡1-4) እዚ ሓቀኛ ኣበሃህላ እዩ ፡ ሓደ ሰብ ስልጣን ጳጳስ እንተ ደልዩ፡ ጽቡቕ ስራሕ ይምነ። 2 ጳጳስ እምበኣር መንቅብ ዘይብሉ፡ ሰብኣይ ሓንቲ ሰበይቲ ፡ ንቑሕ፡ ልዙብ፡ ጽቡቕ ባህሪ ዘለዎ፡ ንኣጋይሽ ኣጋይሽ ዝህብ፡ ንምምሃር ዝበቅዕ ክኸውን ኣለዎ፤ 3 ንወይኒ ዘይውፈዩ፡ ወቃዕቲ፡ ርኹስ ጥቕሚ ዘይሰስዑ። ግናኸ ትዕግስቲ፡ ባእሲ ኣይኰነን፡ ስሱዕ ኣይኰነን። 4 ንቤቱ ጽቡቕ ገይሩ ዚገዝእ፡ ደቁ ብዅሉ ስሕበት ይግዝኡ
ኣብ ልዕሊ ጸላእቲ ዘለካ ኣተሓሳስባ . ህይወት መሓመድን መሰረት ስልጣኑን ኣብ እነጽንዓሉ ዘለና እዋን፡ ኣገዳሲ ክፋሉ፡ ኣጠቓቕማ ሴፍን ንተቓወምቱ ምቕታልን እዩ ነይሩ። ኣብ ኣስታት 27 ወራራት ከም ዝተሳተፈ፡ 38 ንኣሽቱ ወራራት ከም ዝሰደደ፡ ከምኡ’ውን ንሓያሎ ዘላገጹሉ ሰባት ከም ዝቐተለ ካብ ታሪኻዊ ምንጭታት ክንርኢ ንኽእል (The Biography of prophet Muhammad / Ibn Hisham, p. 452, 390 and 416, in Finland) . ከምኡ ውን መሓመድ ንሰባት ዝሽምግሎ ቁርኣን ሰባት ኣንጻር ተቓወምቶም ክቃለሱ ዝምዕዱ ሓያሎ ክፍልታት የጠቓልል። ብቋንቋ ዓረብ፡ ሓያሎ ከምዚኦም ዝኣመሰሉ ጥቕስታት ብዛዕባ ቅትለት ይዛረቡ። ምሁር እስልምና ሙርቲ ሙቱስዋሚን ከምዚ ኢሉ ኣሎ፤ “ልዕሊ ስሳ ሚእታዊት ትሕዝቶ ቁርኣን ብዛዕባ ዘይኣስላም ሕማቕ ዝዛረብን ኣንጻሮም ዓመጽቲ ቃልሲ ክካየድ ዝጽውዕን እዩ። እንተበዝሐ ኣብ ቁርኣን ካብ ዘለዋ ጥቕስታት ሰለስተ ሚእታዊት ጥራይ እየን ብዛዕባ ሰብኣውነት ብሰናይ ተግባር ዝዛረባ። ሰለስተ ርብዒ ናይ መሓመድ ታሪኽ ህይወት [ናይ ሲራት] ብዛዕባ ውግኣት ኣንጻር ዘይኣመንቲ ይነግር።” (7)
ንሓንቲ ቅድስቲ ወርሒ ቅድስቲ ወርሒ: ቅዱሳት ነገራት እውን ሕነ ምፍዳይ ይግደዱ ። ዝኾነ ሰብ እንተ ኣጥቂዑካ ከምቲ ዘጥቅዓካ ኣጥቅዖ... (2፡194)
ንጸላኢ ኣምላኽን ንጸላኢኻን ብዘይካኦም ካልኦትን ራዕዲ ምእንቲ ክትወቕዖም፡ ብትእዛዝካ ንዅሎም ሰብኡትን ፈረሰኛታትን ኣከብሎም... (8፡60)
ኣብ ልዕሊኦም ውግእ ግበሩ፦ ኣምላኽ ብኢድኩም ክቐጽዖምን ከውርዶምን እዩ። ኣብ ልዕሊኦም ዓወት ክህበካን መንፈስ ምእመናን ክፍውስን እዩ። (9፡14)
ኣንጻር ከምዚኦም ዝኣመሰሉ ቅዱሳት መጻሕፍቲ ዝተዋህቦም ብኣምላኽ ይኹን ኣብ ዳሕረዋይ መዓልቲ ዘይኣምኑ ተቓለሱ... (9፡29)
ነቢይ ኣብ ልዕሊ ዘይኣመንትን ምስሙያውያንን ውግእ ግበር እሞ ብጥብቂ ግበር። ሲኦል ቤቶም ክትከውን እያ: ክፉእ ዕጫ። (9፡73)።
እግዚኣብሄር ንመላእኽቲ ፍቓዱ ክገልጸሎም ከሎ ዘክር : ' ኣነ ምሳኻትኩም እየ ; _ ስለዚ ንኣመንቲ ትብዓት ሃቦም ። _ _ ኣብ ልቢ ካፍር ራዕዲ ክድርቢ እየ። ካብ ርእሶም ውቃጦ፡ ንጫፍ ኣጻብዕቶም ውቃጦ!’ ኢሉ መለሰሉ። (8፡12)
ምስቶም ዘይኣመንቲ ምስ ተራኸብካ ርእሶም ውቃጦም፡ ኣብ መንጎኦም ሰፊሕ ምሕራድ ምስ ኣፍረስካ ድማ፡ ምሩኻትካ ኣጽኒዕካ ኣሰሮም... (47፡4)
ሰላማዊ ጥቕስታት ቁርኣንከ ? _ _ _ _ _ ገለ ኣስላም ኣብ ልዕሊ ዘይኣስላም ብዛዕባ ምሕዝነታዊ ኣካይዳ ዝዛረቡ ጥቕስታት ክጥቀሙ ይኽእሉ እዮም። ከምዚኦም ዝኣመሰሉ ንኣብነት እዞም ዝስዕቡ ክፍልታት ቁርኣን እዮም፤
ኣብ ሃይማኖት ግዴታ ክህሉ የብሉን። ሓቀኛ መምርሒ ሕጂ ካብ ጌጋ ዝተፈልየ እዩ..(2:256)
ምስቶም ናይ መጽሓፍ ክትከራኸሩ ከለኹም ድማ ጭዋ ኩኑ ብዘይካ ምስቶም ኣብ መንጎኦም ዘለዉ በደል ዝገብሩ። በል፦ ‘ኣብቲ ዝተገልጸልናን ዝተገልጸልኩምን ንኣምን ኢና። ኣምላኽናን ኣምላኽካን ሓደ እዩ። ከም ኣስላም ንዕኡ ኢና ንገዝኦ።' (29፡46)
እንተኾነ መብዛሕትኦም ሊቃውንቲ እስልምና እቶም ዳሕረዎት ክፋላት ቁርኣን - ድሕሪ ስደት ናብ መዲና ዝግለጹ - ነቲ ኣቐዲሙ ዝተገልጸ ማለት ኣብ መቐለ ዝረኸብዎ ምግላጽ ከም ዝትክኡ ይሰማምዑ። ሓደ ፍሉጥ ክፍሊ ብፍላይ ሱራ 9፡5፡ እታ ሰይፊ እትበሃል ጥቕሲ፡ ነቲ ሰላማዊ ጥቕስታት ናብ ዘይኣስላም ዝትክእ እያ፤
ቅዱሳት ኣዋርሕ1 ምስተወድአ ነቶም ኣምለኽቲ ጣኦት ኣብ ዝረኸብካዮም ቅተሎም። ኣሲርኩም ከበብዎም፡ ኣብ ኩሉ ቦታ ድብያ ንዓኣቶም ተደፍኡ። ተነሲሖም ናብ ጸሎት እንተ ወሲዶም ነቲ ምጽዋት ቀረጽ እንተገይሮም፡ መንገዶም ክኸዱ ፍቐደሎም። እግዚኣብሄር ይቕረ ዝገብርን ርህሩህን እዩ (9፡5)
ናይ የሱስን ናይ ቀዳማይ ሰዓብቱን ትምህርትታት እንተርኢና ግና ኣብቲ ተጻራሪ ኣተሓሳስባ ዝተመስረተ ምንባሩን ኢየሱስ ባዕሉ ምእንታና ሕይወቱ ከም ዝሃበን ክንርኢ ንኽእል ኢና (ማቴ 20፡28፡ ከምቲ ወዲ ሰብ ከገልግል ዘይመጸ ንኸገልግል እምበር፡ ንህይወቱ በጃ ብዙሓት ኪህብ እዩ።). እተን ዝቐጸላ ጥቕስታት ናይ ገዛእ ርእሰን ቃላት ኢየሱስን ከምኡ’ውን ጽሑፋት ጳውሎስን ጴጥሮስን ዮሃንስን ዘጠቓልላ ነዚ ይገልጻ። ትምህርቲ ኢየሱስን ቀዳሞት ሰዓብቱን ካብ ትምህርቲ መሓመድ ፍጹም ተጻራሪ ምንባሩ የርእዩና፤
ኢየሱስ ፡ (ማቴ 5፡43-48) ንብጻይካ ኣፍቅር፡ ንጸላኢኻውን ጽላእ ከም ዝተባህለ ሰሚዕካ ኣለኻ ። 44 ኣነ ግና እብለኩም ኣለኹ ፡ ንጸላእትኹም ኣፍቅሩ ፡ ነቶም ዝረግሙኹም ባርኾም፡ ነቶም ዝጸልኡኹም ጽቡቕ ግበሩሎም፡ ነቶም ብጽልኢ ዝጥቀሙኹምን ዘሳድዱኹምን ድማ ጸልዩሎም ። 45 ደቂ እቲ ኣብ ሰማይ ዘሎ ኣቦኹም ምእንቲ ኽትኰኑ፡ ንሱ ንእኩያትን ንሕያዎትን ጸሓይ የብርሆ፡ ኣብ ልዕሊ ጻድቃንን ንዓመጻትን ድማ ዝናም የዘንብ። 46 ነቶም ዜፍቅሩኻ እንተ ኣፍቂርካዮም፡ እንታይ ዓስቢ ኣሎካ፧ እቶም ቀረጽቲ እኳ ከምኡ ኣይኰኑን ፧ 47 ንኣሕዋትካ ጥራይ እንተ ሰላምካ፡ ካብ ካልኦት እንታይ ትበልጽ፧ እቶም ቀረጽቲ እኳ ከምኡ ኣይኰኑን፧ 48 እምብኣርሲ ከምቲ ኣብ ሰማያት ዘሎ ኣቦኹም ፍጹማት ኩኑ።
- (ማቴ 26፡52) ሽዑ ኢየሱስ ፡ ሰይፊ ዝሕዙ ኩሎም ብሰይፊ ክጠፍኡ እዮም እሞ፡ ሰይፊካ ኣብ ቦታኡ ኣቐምጦ ።
ሃዋርያ ጳውሎስ ፡ (ሮሜ 12፡14,17-21) ነቶም ዘሳድዱኹም ባርኾም፡ ባርኽዎም፡ ኣይትረግሙውን . 17 ንሓደ እኳ ክፉእ ኣብ ክንዲ ክፉእ ኣይትፍደሉ። ኣብ ቅድሚ ኩሉ ሰብ ቅንዕና ዘለዎ ነገራት ኣቕርብ። 18 ዚከኣል እንተ ዀይኑ፡ ኣባኻትኩም ዘሎ፡ ምስ ኵሉ ሰብ ብሰላም ንበሩ። 19 ፍቑራተይ፡ ሕነ ምፍዳይ ናተይ እዩ፡ ኢሉ ተጻሒፉ ኣሎ እሞ፡ ንቝጥዓ ስፍራ ሃቡ እምበር፡ ንርእስኹም ሕነ ኣይትፍደዩ። ኣነ ክፈድዮ እየ፡ በለ እግዚኣብሄር። 20 ስለዚ ጸላኢኻ እንተ ጠመየ፡ መግቦ። እንተ ጸሚእካ ፡ ከምኡ ብምግባርካ ኣብ ርእሱ ፈሓም ሓዊ ክትእክብ ኢኻ እሞ ስተ ። 21 ንእከይ ብሰናይ ስዓሮ እምበር፡ ብኽፉእ ኣይትስዓር።
ሃዋርያ ጴጥሮስ ፡ (1ጴጥሮስ 3፡9,17) በረኸት እምበር፡ ክፉእ ኣብ ክንዲ ክፉእ፡ ጸርፊ ኣብ ክንዲ ጸርፊ ኣይኰነን። በረኸት ምእንቲ ኽትወርስሲ፡ ብእኡ ከም እተጸዋዕኩም ፈሊጥኩም። 17 ፍቓድ ኣምላኽ እንተ ዀይኑ፡ ካብ ክፉእ ግብሪ፡ ብሰናይ ተግባር መከራ ኽትሳቐዩ ይሓይሽ።
ሃዋርያ ዮሓንስ፦ (1ዮሃ 4፡18-21) ኣብ ፍቕሪ ፍርሒ የለን፤ ፍጽምቲ ፍቕሪ ግና ንፍርሃት ትድርብዮ፡ ፍርሒ ስቓይ ስለ ዘለዎ። እቲ ዝፈርሕ ብፍቕሪ ፍጹም ኣይኰነን ። 19 ቅድም ስለ ዘፍቀረና፡ ንሕና ንፈትዎ ኢና። 20 ሓደ ሰብ ፡ ንኣምላኽ እፈቱ ፡ ንሓዉውን እንተ ጸሊእዎ፡ ሓሳዊ እዩ ፡ እቲ ነቲ ዝረኣዮ ሓዉ ዘይፈትዎ፡ ነቲ ዘይረኣዮ ኣምላኽ ከመይ ገይሩ ኼፍቅሮ ይኽእል፧ 21 እቲ ንኣምላኽ ዜፍቅር ንሓዉ እውን ኬፍቅሮ ፡ እዚ ትእዛዝ እዚ ኻብኡ ረኺብናዮ ኣሎና ።
ንኣምላኽ ቀናኣት እምበር ከም ፍልጠት ኣይኮነን። ኣብ መንጎ ትምህርቲ ቁርኣንን ሓድሽ ኪዳንን ፍልልይ ክንደሊ ከለና ሓደ ካብቲ ዓቢ ፍልልይ ምስ ደረጃ ኢየሱስን ንሱ ዝገበረልናን ብኸመይ ይዛመድ እዩ። መሰረታዊ ሓሳብ ሓድሽ ኪዳን ሓጢኣትና ብኢየሱስ ክርስቶስ ተዓሪቑ እዩ ዝብል እዩ። እዚን መለኮት ኢየሱስን ንኣስላም ዕሽነት እዩ፣ ንቡር ኮይኑ ድማ ነቲ ሓሳብ ብትሪ ይቃወምዎን ኣይኣምኑሉን እዮም። ኣስላም ብኸምዚ ኣገባብ ንኢየሱስን ብዛዕባኡ ወንጌልን ክቃወምዎ ከለዉ ምስ ተቓውሞ ናይቶም ኣብ ግዜ የሱስን ጳውሎስን ዝነበሩ ሃይማኖታውያን ሰባት ዝመሳሰል እዩ። ንሳቶም እውን ንእግዚኣብሄር ቀናኣት ነበሮም ቅንኣቶም ግን ኣብ ፍልጠት ዝተመስረተ ኣይነበረን። ብዘይካዚ፡ ንፍቓዱን ንናይ ገዛእ ርእሶም ድሕነትን ብቐጻሊ ይቃወሙ እኳ እንተነበሩ፡ ተግባራቶም ካብ ኣምላኽ ዝዀነ መሲልዎም ነበረ። ብቕንዕና ክንዛረብ ንኽእል እዘን ዝስዕባ ጥቕስታት መጽሓፍ ቅዱስ ኣብ ታሪኽ ኣብ ህይወት ብዙሓት ኣስላም እውን ብዙሕ ግዜ ተደጋጊመን እየን፤
- (ሮሜ 10፡1-4) ኣሕዋት ፡ ንእስራኤል ምእንቲ ክድሕኑ ፡ ድሌት ልበይን ናብ ኣምላኽ ጸሎተይን እዩ። 2 ብፍልጠት ግን ከም ዘይኰነስ፡ ብቕንኣት ኣምላኽ ከም ዘለዎም እምስክረሎም ኣሎኹ ። 3 ጽድቂ ኣምላኽ ስለ ዘይፈለጡ፡ ጽድቂ ርእሶም ኬጽንዑ ስለ ዚኸዱ፡ ንጽድቂ ኣምላኽ ኣይተገዝኡን። 4 ክርስቶስ ነቲ ዚኣምን ዘበለ ዅሉ ጽድቂ ኪኸውን መወዳእታ ሕጊ እዩ ።
- (ማቴ 23፡13) ኣቱም ጸሓፍትን ፈሪሳውያንን ግቡዛት ወይለኹም ! ንስኻትኩምውን ባዕልኹም ኣይትኣትዉን እቶም ዚኣትዉውን ኣይትፈቕዱን ኢኹም እሞ ፡ ንመንግስቲ ሰማያት ኣብ ልዕሊ ሰብ ትዓጽዋ ኣሎኹም ።
- (ፊል 3፡18-19) (ብዙሓት ይመላለሱ ኣለዉ ፡ ብዛዕባኦም ብዙሕ ግዜ ዝነገርኩኹም ፡ ሕጂውን ጸላእቲ መስቀል ክርስቶስ ምዃኖም እናበኸኹ እነግረኩም ኣሎኹ ። 19 መወዳእታኦም ጥፍኣት እዩ ፣ ኣምላኾም ከብዶም እዩ፣ ክብሩ ድማ ኣብ ሕፍረቶም እዩ፣ ምድራዊ ነገራት ዚሓስቡ።)
- (ዮሃ 16፡1-4) ንኸይትበሳጮ ፡ እዚ ነጊረኩም ኣለኹ ። 2 ካብ ምኩራብ ከውጽኡኹም እዮም፣ እወ፣ ዝቐተለኩም ዘበለ ንኣምላኽ ከም ዘገልግል ዝመስሎ ግዜ በጺሑ ኣሎ . 3 ንኣቦን ንዓይን ስለ ዘይፈለጡ፡ እዚ ነገር እዚ ኪገብሩልኩም እዮም። 4 ግናኸ ፡ እቲ ግዜ ምስ በጽሐ፡ ብዛዕባኡ ከም ዝነገርኩኹም ምእንቲ ኽትዝክሩ፡ እዚ ነጊረኩም ኣለኹ . እዚ ኸኣ ምሳኻትኩም ስለ ዝነበርኩ፡ ኣብ መጀመርታ ኣይበልኩኹምን።
እቲ መበቆላዊ ፍጻመታት ብሓቂ ኣብ መቐለ እዩ ተፈጺሙ? ቁርኣንን ትውፊት ኣስላምን ካብ መጽሓፍ ቅዱስ ብብዙሕ ቦታታት ይፍለ። ኣስላም ንግደት ዝገብሩሎም ቦታታት እውን ከምኡ። ብዙሓት ኣስላም ቅዱሳት ቦታታት መካ ምስ ህይወት ኣብርሃምን እስማዒልን ኣጋርን ብቐረባ ዝተኣሳሰሩ እዮም ዝብል ኣተሓሳስባ ብቕንዕና ክኣምኑ እንከለዉ፡ ነዚ መርትዖ ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ ክትረክብ ኣጸጋሚ እዩ። ብመንጽር ውሑዳት ኣብነታት ኢና ንርእዮ፤
መቐለን ቤተ መቕደስ ካዕባን። ብዙሓት ቅኑዓት ኣስላም ኣብርሃም ምስ ወዱ እስማዒል ብምዃን ካዕባ ከም ዝሃነጸ ይኣምኑ። ይኹን እምበር: መጽሓፍ ቅዱስ ነዚ ኣተሓሳስባ እዚ ዝድግፍ ነገር የለን። መጽሓፍ ዘፍጥረት ኣብርሃም ዝነብረሉ ሓያሎ ቦታታት እኳ እንተጠቐሰ - ኡር ናይ ከለዳውያን ኣብ ከባቢ መሶጶታምያ ነበርን ናይ ሎሚ ዒራቕን ኣብርሃም ዝገደፈላ (ዘፍጥረት 11፡31)፡ ሃራን (ዘፍጥረት 12፡4)፡ ግብጺ (ዘፍጥረት። 12፡14)፡ ቤትኤል (ዘፍጥረት 13፡3)፡ ኬብሮን (ዘፍጥረት 13፡18)፡ ገራር (ዘፍጥረት 20፡1)፡ ብኤርሸባ (ዘፍጥረት 22፡19) - ይኹን እምበር፡ ብዛዕባ መካ ዝጥቀስ ንእሽቶ የለን። ቤተ መቕደስ ካዕባ ብኣብርሃም እንተዝምስረትን ናይ መጀመርታ ማእከል ናይዚ ሕጂ ዘሎ እስላማዊ ኣምልኾ እንተዝኸውንን ከምኡ ምግማት ግቡእ እኳ እንተኾነ ብዛዕባኡ ዝተጠቕሰ የለን። ስለምንታይ እዚ ወይ ኣብርሃም ዓመታዊ ንግደት ናብዛ ካብ ኣብርሃም ዝነብረሉ ቦታታት ልዕሊ 1000 ኪ.ሜ ርሒቓ ዝነበረት ከተማ ብፍጹም ዘይተጠቕሰ? ወይስ እዚ ነገራት እዚ እኳ ኣጋጢሙ ስለ ዘይፈልጥ እዩ፧ ብዘይካዚ፡ እስማኤል ወዲ ኣብርሃም ኣብ በረኻ ፓራን ይነብር ከም ዝነበረ መጽሓፍ ቅዱስ ከም ዝሕብር ምፍላጥ ጽቡቕ እዩ። ናይዚ ሕጂ ሓውሲ ደሴት ሲና ከም ዝነበረት ይፍለጥ (ናይ ቀደም ካርታታት ርአ!)። ካብ መቐለ ዳርጋ ሽሕ ኪሎ ሜትር ርሒቑ ዝርከብ ከባቢ እዩ። እዘን ዝስዕባ ጥቕስታት ነዚ በረኻ ከምኡ እውን እስማኤል ካብታ ኣብ ጥቓ ተመሳሳሊ ከባቢ ዝነበረት ግብጺ ሰበይቲ ከመይ ጌሩ ከም ዝረኸበ ይጠቕሳ፤
- (ዘፍ 21፡17-21) ኣምላኽ ድማ ድምጺ እቲ ቆልዓ ሰምዐ። መልኣኽ ኣምላኽ ድማ ካብ ሰማይ ናብ ኣጋር ጸዊዑ ፡ ኣጋር እንታይ ሓሚሙኪ፧ ኣይትፍራሕ፤ ኣምላኽ ድምጺ እቲ ቈልዓ ኣብ ዘለዎ ሰሚዕዎ እዩ እሞ። 18 ተንስእ፡ ነቲ ቈልዓ ኣልዕሎ፡ ኣብ ኢድካ ድማ ሒዝካዮ። ዓቢ ህዝቢ ክገብሮ እየ እሞ። 19 ኣምላኽ ድማ ኣዒንታ ከፊቱ፡ ዒላ ማይ ረኣየት። ከይዳ ድማ ነቲ ጥርሙዝ ማይ መሊኣ ነቲ ቈልዓ ኣስተየቶ። 20 ኣምላኽ ድማ ምስቲ ቈልዓ ነበረ። ዓበየ፡ ኣብ በረኻ ድማ ተቐመጠ፡ ቀስቲውን ኮነ። 21 ኣብ በረኻ ጳራን ድማ ተቐመጠ ፡ ኣዲኡ ድማ ካብ ምድሪ ግብጺ ሰበይቲ ወሰደቶ ።
- (ዘሁ 10፡12) ደቂ እስራኤል ድማ ካብ በረኻ ሲና ተጓዒዞም ; እቲ ደበና ድማ ኣብ በረኻ ፓራን ዓረፈ ።
ዓራፋት። ብመሰረት እምነት እስልምና ኣብርሃም ንእስማዒል (መጽሓፍ ቅዱስ ብዛዕባ ይስሃቅ ይዛረብ) ኣብ ደብረ ዓራፋት ክስውኣሉ ተቐሪቡ ነበረ፣ እዚ ድማ ካብ መካ ኣስታት 11 ኪሎ ሜተር ርሒቑ ይርከብ። የግዳስ መጽሓፍ ዘፍጥረት እንተርኢና እዚ ፍጻመታት እዚ ኩሉ ግዜ ኣብ ቅድስቲ ምድሪ እዩ ዝፍጸም። ኣብ ዞባ ሞርያ ይርከቡ - ካብቲ ኣብርሃም ዝነብረሉ ዝነበረ ናይ ሰለስተ መዓልቲ ጉዕዞ ዝነበረ ከባቢ፡ ከምኡ'ውን እቲ የሱስ ህይወቱ ዝሃበሉ ኣብ ኢየሩሳሌም ዝነበረ እምባ እዩ ዝመስል፡ ሰሎሞን ድማ ኣብ ግዜኡ ቤተ መቕደስ ዝሰርሓሉ። ብርግጽ እቲ ዝበዝሐ ተኽእሎ ዘለዎ ቦታ ፍጻመታት እዩ፤
- (ዘፍ 22፡1-4) ብድሕሪ እዚ ድማ ኣምላኽ ንኣብርሃም ፈቲንዎ፡ ኣብርሃም ድማ በሎ፡ እንሆ ድማ እንሆ፡ በሎ። 2 ንሱ ድማ ፡ ሕጂ ንወድኻ፡ ነቲ እተፍቅሮ ሓደ ወድኻ ይስሃቅ ሒዝካ ናብ ምድሪ ሞርያ ኣእትወካ ፡ በለ ። ኣብኡ ድማ ኣብ ሓደ ካብቶም ክነግረኩም ዝደሊ ኣኽራን ንዝሓርር መስዋእቲ ኣቕርቡ ። 3 ኣብርሃም ድማ ንግሆ ንግሆ ተንሲኡ ኣድጉ ሰፈነ፡ ክልተ ኻብቶም ኣጕባዝኡን ንይስሃቅ ወዱን ሒዙ፡ ነቲ ዚሓርር መስዋእቲ ዚኸውን ዕንጨይቲ መቐለ፡ ተንሲኡ ድማ ናብ ስፍራኡ ኸደ ኣምላኽ ነጊርዎ ነይሩ። 4 ኣብ ሳልሰይቲ መዓልቲ ድማ ኣብርሃም ኣዒንቱ ኣልዒሉ ነታ ቦታ ኣብ ርሑቕ ረኣያ ።
- (2ቆሮ 3፡1) ሽዑ ሰሎሞን ኣብ የሩሳሌም ኣብ ከረን ሞርያ ፡ ኣብታ እግዚኣብሄር ንኣቦኡ ዳዊት ዝተገልጸላ ቤት እግዚኣብሄር ክሃንጽ ጀመረ ።
ጎቦታት ሳፋን ማርዋን ዓይኒ ማይ ዛምዛምን እውን ኣብ መቐለ ቅዱሳን ቦታታትን ሰባት ኣብ ንግደቶም ዝመጹሉ ቦታታትን እዮም። ታሪኾም ምስ ኣጋርን እስማኤልን ካብ ኣብርሃም ምስ ወጹ ካብኡ ማይ ምርካቦም ዝተኣሳሰረ እዩ። የግዳስ ኣብ ዘፍጥረት እንተርኢና እዞም ፍጻሜታት - ኣጋርን እስማኤልን ማይ ምድላይ - ክሳብ ሕጂ ኣብ ቅድስቲ ምድሪ፡ ኣብ በረኻ ብኤርሸባ፡ ኣብ ጥቓ ምዉት ባሕሪ ዝነበረ እዩ። ስለዚ መጽሓፍ ቅዱስ ምስ እምነት ኣስላማይ ዝሰማማዕ ኣይኮነን።
- (ዘፍ 21፡14,19) ኣብርሃም ድማ ንግሆ ኣንጊሁ ተንሲኡ እንጌራን ጥርሙዝ ማይን ወሲዱ ንኣጋር ኣብ መንኵባን ነቲ ህጻንን ኣእትዩ ሃባ እሞ ሰደዳ ንሳ ድማ ከደት ፡ ኣብ በረኻ ብኤርሸባ ድማ ኮለል በለት . 19 ኣምላኽ ድማ ኣዒንታ ከፊቱ ዒላ ማይ ረኣየት ። ከይዳ ድማ ነቲ ጥርሙዝ ማይ መሊኣ ነቲ ቈልዓ ኣስተየቶ።
ገነትን መንግስተ ሰማይን። ሓድሽ ኪዳን ብዛዕባ ገነት ዝሃቦ ትምህርቲ ክንርኢ ከለና ምድራዊ ነገራት ዝርሳዕሉ ቦታ እዩ ይብል። ድሕሪ ደጊም ከምቲ የሱስ ዝበሎ ሕማምን ጥሜትን መከራን ሓጢኣትን ሓዳርን ኣይክህሉን እዩ። ኩሉ ናይ ሕጂ ዘይፍጽምናናን ቃንዛናን ክጠፍእ እዩ፤
- (ማቴ 22፡29-30) ኢየሱስ መለሰሎም ፡ ቅዱሳት መጻሕፍቲን ሓይሊ ኣምላኽን ከይፈለጥኩም ትጋገዩ ኣለኹም ። 30 ኣብ ትንሣኤ፡ ከም መላእኽቲ ኣምላኽ ኣብ ሰማይ እዮም እምበር፡ ኣይምርዓዉ፡ ኣይምርዓዉን እዮም።
- (ራእ 21፡3-8) ካብ ሰማይ ድማ፡ እንሆ፡ ማሕደር ኣምላኽ ምስ ሰብ እዩ፡ ንሱውን ምስኦም ኪነብር እዩ፡ ንሳቶም ከኣ ህዝቡ ኪዀኑ፡ ኣምላኽ ባዕሉውን ምስኡ ኪኸውን እዩ፡ ዚብል ዓቢ ድምጺ ሰማዕኩ ንዓኣቶም፡ ኣምላኾም ድማ ኩን። 4 ኣምላኽ ከኣ ንብዘሎ ንብዓት ካብ ኣዒንቶም ኪደርዝ እዩ። እቲ ናይ ቀደም ሓሊፉ እዩ እሞ፡ ድሕሪ ደጊም ሞት ኣይኪህሉን እዩ፡ ሓዘን ወይ ብኽያት፡ ድሕሪ ደጊም ቃንዛ ኣይኪህሉን እዩ . 5 እቲ ኣብ ዝፋን ተቐሚጡ ዝነበረ ድማ፡ እንሆ፡ ንዅሉ ሓድሽ እገብሮ ኣለኹ፡ በለ። ንሱ ድማ ፡ እዚ ቃላት እዚ ሓቅን እሙንን እዩ እሞ ፡ ጽሓፍ ፡ በለኒ ። 6 ንሱ ድማ ፡ ተፈጺሙ ፡ በለኒ ። ኣነ ኣልፋን ኦሜጋን እየ መጀመርታን መወዳእታን። ነቲ ዝጸምአ ፈልፋሊ ማይ ህይወት ብናጻ ክህቦ እየ ። 7 እቲ ዝሰዓረ ንዅሉ ኪወርስ እዩ። ኣነ ድማ ኣምላኹ ክኸውን እየ፡ ንሱ ድማ ወደይ ክኸውን እዩ። 8 እቶም ፈራሓትን ዘይኣምኑን ፍንፉናትን ቀተልትን ኣመንዝራታትን ጠንቆልትን ኣምለኽቲ ጣኦትን ኵሎም ሓሰውትን ግና ኣብቲ ብሓውን ድንን ዚነድድ ቀላይ ግደኦም ኪህልዎም እዩ፣ እዚ ኸኣ ካልኣይ ሞት እዩ።
እንተኾነ ግን መሓመድ ብዛዕባ መንግስተ ሰማይ ዝረኸቦ ምግላጽ እንተርኢና ካብቲ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰ መግለጺ ፍጹም ዝተፈልየ እዩ። ብመሰረት መሓመድ መንግስተ ሰማይ ኣብ ምድሪ ዝተኸልከሉ ነገራት ዝፍቀደሉ ቦታ እዩ፣ ብቐንዱ ማለት ደቂ ኣንስትዮን ወይንን (እዚኦም ብዙሓት ነብሰ ቅትለታዊ ቦምባታት ድሕሪ ሞት ከም ዘጋጥሞም ዝኣምኑ ነገራት ክኾኑ ይኽእሉ እዮም፣ ዋላ እኳ ናይ መወዳእታ ጥቕሲ ናይዞም ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሱ ክፍልታት መጽሓፍ ቅዱስ እንተኾነ ፣ ንኣብነት ቀተልቲ መንግስቲ ኣምላኽ ከምዘይወርስ ኣመልኪቱ - ናብ ሲኦል ክኸዱ ኣለዎም።) . ኣብኡ ሰባት እውን ልክዕ ከምቲ ኣብ ምድሪ ዘለዉ መጻምድቲ ክህልዎም እዩ እሞ ኣብ ሶፋታቶም ደቂሶም ሃብታም ስልክን ረቂቕ ብሮኬድን ተኸዲኖም ክጸንሑ እዮም፤
እቶም ጻድቃን ግና ብሃብታም ሐርጭን ጽቡቕ ቅራፍን ተኸዲኖም ኣብ ማእከል ኣታኽልትን ፈልፋሊታትን ብሰላም ኪሓድሩ እዮም። እወ ንጸሊም ዓይኒ ዘለዎም ሰዓት ክንምርዖም ኢና (44፡51-54)
ብረጒድ ብሮኬድ ኣብ ዝተሰርሑ ሶፋታት ክድግፉ እዮም... ኣብኡ ሰብ ይኹን ጂኒ ቅድሚ ሕጂ ዘይተንከፎም ሕፉራት ደናግል ኣለዋ... ከም መርዛማትን ሩቢን ዝኣመሰላ ጽቡቓት ደናግል። (55፡54-58)
በታ መዓልቲ እቲኣ ወረስቲ ገነት ኣብ ሓጐሶም ክጽመዱ እዮም። ምስ መጻምድቶም ብሓባር ኣብ ጽላሎት ዘለዎ ኣግራብ ኣብ ልስሉስ ሶፋታት ክድግፉ እዮም። ኣብኣ ፍረ፡ ዝደለይዎ ዅሉ ኪረኽቡ እዮም። (36፡55-57)
ኣብ መስርዕ ኣብ ዝተዘርግሐ ሶፋታት ክድግፉ ይግባእ። ናብ ጸሊም ዓይኒ ዘለዎም houris ክንምርዓዎም ኢና። (52፡20)
ጻድቃን ግና ብርግጽ ክዕወቱ እዮም። ናቶም ኣታኽልትን ኣታኽልቲ ወይንን ኪዀኑ፡ ንብጾቶም ከኣ ልዑል ኣፍንጫ ዘለወን ኣዋልድ፡ ብሓቂ ዚውሕዝ ጽዋእ ኪዀና እየን። (78፡31-34)
ጻድቃን ብርግጽ ኣብ ዕግበት ክነብሩ እዮም። ኣብ ልስሉስ ሶፋታት ተጸጊዖም ኣብ ዙርያኦም ክጥምቱ እዮም፡ ኣብ ገጾም ድማ ብርሃን ሓጐስ ክትምልከት ኢኻ። ንጹህ ወይኒ ክሰትዩ ይወሃቦም፣ ብጽኑዕ ዝተዓሸገ፣ ንሱ ድማ ርስሓት መስክ ዝኾነ (እዚ ኩሉ ሰብ ብተመሳሳሊ ይቃለሱ)። (83፡22-26)
ካልኦት ውሑዳት ምንጭታት ንመሓመድ ብዛዕባ ገነት ዝነበሮ ጽንሰ ሓሳብ ይጠቕሱ። መሓመድ ከም ዝብሎ ገነት ብጾታዊ ርክብ ዝጸገበ ቦታ እዩ። እዚ ምስ ቃላት የሱስ ፍጹም ዝጋጮ እዩ፣ ከመይሲ የሱስ “ቅዱሳት ጽሑፋትን ሓይሊ ኣምላኽን ከይፈለጥኩም ትጋገ። ኣብ ትንሣኤ ከም መላእኽቲ ኣምላኽ ኣብ ሰማይ እዮም እምበር፡ ኣይምርዓዉን ኣይምርዓዉን እዮም።” (ማቴ 22፡29,30)።
ዓሊ ከም ዝገለጾ ረሱል ኣላህ ከምዚ ኢሉ : “ ኣብ ጀና ምዕዳግ ይኹን ምሻጥ ዘይፍጸመሉ ዕዳጋ ኣሎ : ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ግን ኣለዉ ። _ ወዲ ተባዕታይ ጽብቕቲ ሰብ ክደሊ ከሎ ምስኡ ጾታዊ ርክብ ክገብር ይፍቀደሉ። “ትርሚዚ ነዚ ኣረጋጊጹ። (ኣል ሓዲስ መጽሓፍ 4 ምዕራፍ 42 ቁጽሪ 36።)
ኣቡ ሰዒድ ከም ዝገለጾ ረሱል ረሱል ከምዚ ኢሎም "ነፍሲ ወከፍ ሰብኣይ ኣብ ገነት ክልተ ኣንስቲ ኣለዋ፡ ነፍሲ ወከፍ ሰበይቲ ድማ ሰብዓ መጋረጃ ኣለዋ፡ ብእኡ ኣቢሉ ድማ ሓደ ሰብ ሕመረት እግሩ ክርኢ ይኽእል።" እዚ ድማ ብትርሚዚ ኣረጋጊጹ። (ኣል ሓዲስ መጽሓፍ 4 ምዕራፍ 42 ቁጽሪ 23 652።)
ኣናስ ነቢይ "ኣብ ገነት ንደቂ ተባዕትዮ ንጾታዊ ርክብ ከምዚን ከምዚን ሓይሊ ክወሃቦም እዩ" ኢሉ። ከምዚ ዓይነት ዓቕሚ እንተሃልዩና ምስ ተሓተተ ድማ ናይ ሚእቲ ሰብ ስልጣን ክወሃበኒ እዩ ኢሉ መለሰ። ትርሚዲ ከምዚ ኢሉ ። ( ሚሽካት ኣል-መሳቢህ 3ይ ክፋል ገጽ 1200።)
References:
1. Ismaelin lapset (The Children of Ishmael), p. 92,93 2. J. Slomp: “The Qura’n for Christians and other Beginners”, Trouw, 18/11, 1986 3. Martti Ahvenainen: Islam Raamatun valossa, p. 87-90 4. Ibn Sa’d Kitab Al-Tabaqat Al-Kabir, vol. II,64. 5. Ismaelin lapset, p. 14 6. Robert Spencer: Totuus Muhammadista (The Truth About Muhammad: Founder of the World’s Most Intolerant Religion) p. 92,93 7. Martti Ahvenainen: Islam Raamatun valossa, p. 374
|
Jesus is the way, the truth and the life
Grap to eternal life!
|
Other Google Translate machine translations:
ሚልዮናት ዓመታት / ዳይኖሰር / ፍልቀት ደቂ ሰባት? |
