|
|
|
This is a machine translation made by Google Translate and has not been checked. There may be errors in the text. On the right, there are more links to translations made by Google Translate. In addition, you can read other articles in your own language when you go to my English website (Jari's writings), select an article there and transfer its web address to Google Translate (https://translate.google.com/?sl=en&tl=fi&op=websites).
ኣምልኾ ጣኦት ኣብ እስልምናን ኣብ መቐለን
ኣብ ዘመናዊ እስልምና ቅድሚ እስልምና ዝነበረ ኣምልኾ ጣኦት ብኸመይ ብዙሓት ተረፍ መረፍ ከምዘሎ ኣንብቡ። መብዛሕትአን ምስ ንግደት መቐለ ዝተኣሳሰራ እየን።
ኣስላማይ ዲኻ፣ ንግደት መቐለ ዝዛዘምካ ወይስ ክትገብሮ ትሓስብ ዘለኻ? ከምዚ ዓይነት ሰብ እንተኾንካ እዚ ጽሑፍ ንዓኻ እዩ። እዚ ጽሑፍ እዚ ብዛዕባ መጀመርታ ደረጃታት እስልምና ዝምልከት ኮይኑ፡ ምስ ኣምልኾ ጣኦት ብኸመይ ከም ዝዛመድ እዩ። ብዙሓት ቅኑዓት ኣስላም ኣብ እስልምና ኣምልኾ ጣኦት የለን ብምባል ክኽሕድዎ ዝኽእሉ ነገር እዩ። ይኹን እምበር ሓምሻይ ዓንዲ እስልምና ማለት ንግደት መቐለ ምስ ኣምልኾ ጣኦት ዝተኣሳሰሩ ሓያሎ መዳያት ዝሓዘ ምዃኑ ምግንዛብ የድሊ። ብዛዕባ ቅድሚ ግዜ እስልምናን መሓመድን ድሮ መለለዪ ጥንታዊ ሃይማኖት ዓረብ ዝነበሩ ባህርያት እዩ። ከምኡ ኮይኖም ናብ ዘመናዊ እስልምና ተዋሪሶም እዮም። እዚ እንተዘይኣሚንኩም ነዘን ዝስዕባ መስመራት ከተንብቡ ይግባእ ። ብሓቂ ንሓደ ኣምላኽ ጥራይ ዲኻ እተምልኽ ዘለኻ ወይስ ብሓቂ ደጋፍን ሰዓብን ጥንታዊ ኣምልኾ ጣኦት ኢኻ ናብ መቐለ ንግደት ክትፍጽም ከለኻ? ምስ ሕሉፍ ኣምልኾ ጣኦትን ህሉው ልምዲ ንግደትን ዘሎ ምትእስሳር ንኣብነት ኣብቲ ዝርዝር ዝረኣዩ ነገራት የጠቓልል።
መዕለቢ ንግደት መቐለ እዩ። ኣብ ቤተ መቕደስ ብዙሕ ግዜ ምዝዋር ጸሊም እምኒ ምስዓም ወይ ምትንካፍ ኣብ መቐለ ኣምለኽቲ ኣረማውያን ኣማልኽቲ ንነብሶም ሓኒፍ ይብሉዋ ነበሩ እንስሳታት መስዋእቲ ምግባር ብእግሪ ናብ ደብረ ዓራፋት ምኻድ ምብጻሕ ጎቦታት ሳፋን ማርዋን
መዕረፊ ንግደት መካ ያ ። መካ መዕለቢ ንግደት ምዃና ካብቲ ኣቐዲሙ ዝነበረ ልምድታት ዝመጽእ እዩ። እዚ ልምዲ እዚ ብፍጹም ብመሓመድ ዝተወልደ ኣይኮነን፣ ኣምለኽቲ ጣኦትን ዓረብን እውን ናብታ ኣብ ሓውሲ ደሴት ዓረብ እትርከብ ሓንቲ ከተማ ንግደት ናይ ምግባር ልምዲ ነበሮም። ኣብ ቤተ መቕደስ ካዕባ ኣብ ዝነበረ ናይ ኣምልኾ በዓላትን ኣብቲ ቤተ መቕደስ ንዝርከቡ 360 ጣኦታት ኣብ ዝግበር ኣምልኾን ተሳቲፎም። እዚ ሕጂ ዝካየድ ዘሎ ንግደት ዘመሳስሎ ነገር እንተሃልዩ፡ ካልእ ነገራት፡ ኣቕሓ ንግደቶም ሓደ ምንባሩ፡ ሓኒፍ ይበሃሉ ነበሩ፡ ንሳቶም እውን ዳርጋ ከምቲ ናይ ሎሚ ክፋላት ንግደት ይፍጽሙ ነይሮም። ምስ መቐለ ዝተኣሳሰሩ ዘመናዊ ንጥፈታት ምስ ናይ ጥንቲ ግዜ ዝመሳሰሉ ምዃኖም ብንጹር ይርአ። ኣብ ዝሓለፈ እዋን ተመሳሳሊ ምዕባለ ክሳብ እቲ ገና 360 ጣኦታት ኣብ ዝነበራሉ እዋን ባዕሉ ሓላዊ መቕደስ ዝነበረ መሓመድ ቀጺሉ፣ ነታ ከተማ ብዘይካ ተኸተልቲ እምነት እስልምና ንኹሎም ክዓጽዋ ዝወሰነ። ኣብ ዓመት 630 እዩ ኣጋጢሙ፡ ድሕሪ እዚ ግን ገና መሓመድ ነቲ ናይ ቀደም ሃይማኖትን ስርዓታት ኣምልኾ ጣኦትን ዓቂቡዎ - ክሳብ ሎሚ ዝጸንሐ ተግባራት። ሳሂሕ ቡካሪ ዝተባህለ እኩብ ሓዲስ ኮይኑ፡ ናይ እስልምና ባዕሉ ትውፊት ኣብ ቤተ መቕደስ ካዕባ ንዝግበር ኣምልኾ ጣኦት ብኸመይ ከም ዘመልክት የረጋግጽ። ዝምለኹ 360 ጣኦታት ነበሩ፤
ቅድሚ ዘመነ መሓመድ ኣምልኾ ጣኦት ቀቢላታት ዓረብ ኣብቲ ኣብ መካ ዝርከብ ቅርጺ ኩቦ ዘለዎ መቕደስ ካዕባ ዘተኮረ እዩ ነይሩ። ናይ እስልምና ባዕሉ ትውፊት ኣብ መካ 360 ኣማልኽቲ ከም ዝሰግዱ የረጋግጽ:- ዓብደላ ቢን መሱድ ከምዚ ኢሉ ነቢይ ኣብ መካ ምስ በጽሑ ኣብ ዙርያ ካዕባ 360 ጣኦታት ነበሩ (ሰሒሕ ቡካሪ) (1)
ኣብ ቤተ መቕደስ ካዕባ ምዝዋር። እቲ ቀዳማይ ምትእስሳር ምስ ናይ ቀደም ኣምልኾ ጣኦት፡ ንግደት መካ እዩ ነይሩ። እቲ ካልኣይ ተመሳሳልነት ዘለዎ ነጥቢ ኣብ ቤተ መቕደስ ካዕባ ምዝዋር እዩ። ሎሚ ኣስላም ንካዕባ ሸውዓተ ግዜ ክኸብብዎ ከለዉ እዚ ውን ኣካል ናይ ጥንታዊ ኣምልኾ ጣኦትን ንግደትን እዩ ነይሩ: ሽዑ እውን እንተኾነ ሰባት ነቲ ቤተ መቕደስ ይኸብብዎ ነበሩ: ኣኽብሮቶም ይህብዎን ነቲ ብሓደ ሸነኹ ዘሎ ጸሊም እምኒ ይስዕምዎን ነበሩ። እዚኦም ድማ ነቲ ሕጂ ዘሎ ንግደት መቐለ ዝመስሉ ነገራት እዮም። በዚ ኸኣ ንስኻትኩም ነዚ ናይ ንግደት ተግባራት እትፍጽሙ፡ ስነ-ምግባር ናይቶም ዝሓለፉ ኣምለኽቲ ጣኦት ትኽተሉ ኣለኹም፡ እዚ ድማ ከምኡ ኮይኑ ናብ ዘመናዊ እስልምና ተሰጋጊሩ ኣሎ። ብተወሳኺ ካልኦት ታሪኻዊ መወከሲታት ኣብ ካልእ ቦታታት ዝነበሩ ሰባት ንኻልኦት ቤተ መቕደሳትን ኣእማንን ከም ቤተ መቕደስ ካባ ከመይ ከም ዝዘውሩ ይገልጹ። እዚ እንተወሓደ ብግሪኻውያን ጸሓፍቲ ታሪኽ ብተምሳጥ ተጠቒሱ እዩ። እዛ ትስዕብ ጥቕሲ፡ ተመሳሳሊ ልምዲ ኣብ ጥንታዊ ኣምልኾ ጣኦት ብኸመይ ልሙድ ምንባሩ ትሕብር።
ህዝቢ ቁረይሽ ኣብ ውሽጢ ቤተ መቕደስ ካዕባ ኣብ ወሰን ዒላ ደው ዝበለ ሑባል ዝበሃል ኣምላኽ ከም ኣምላኾም ወሲዶም። ኣብ ጎኒ ዛምዛም፡ መስዋእቲ ዝገብሩሉ ቦታ ንኢሳፍን ናዒላን እውን ኣምሊኾም... ዓረብ ብዘይካ ካዕባ፡ ዘኽብርዎ ታግሃት ወይ ቤተ መቕደስ ይቕበሉ ነበሩ። እዚኦም ከም ካዕባ ዘኽብርዎምን ናይ ገዛእ ርእሶም ሓለውቲ ማዕጾን ኣለይትን ዝነበሮም መቕደስ እዮም። ዓረብ ከምቲ ንካዕባ ዝገብርዎ መስዋእቲ ሂቦም ከምቲ ኣብ ዙርያ ካዕባ ዝገብርዎ ኣብ ዙርያኦም ይዘውሩ ነበሩ። ናብዞም ቦታታት ዝቐረቡ እንስሳታት እውን ይሓርዱ ነበሩ። (2)
ነቲ ጸሊም እምኒ ምስዓም። ሓደ ኣብ መንጎ እቲ ናይ ቀደም ኣምልኾ ጣኦትን ኣብዚ እዋንዚ ናብ መቐለ ዝካየድ ዘሎ ንግደትን ዝራኸበሉ፡ ኣብ ቤተ መቕደስ ካዕባ ዝርከብ ጸሊም እምኒ ምስዓምን ምትንኻፍን እዩ። ከምኡ ውን ዓረብ ብቀደም ነዚ እምኒ ይስዕምዎን ከም ኣምላኽ የምልኽዎን ቅድሚ ዘመነ መሓመድ ነዊሕ ግዜ ይገብርዎ ነበሩ። እቲ ጸሊም እምኒ ኣብቲ ጥንታዊ ቤተ መቕደስ ዝያዳ ዝኽበር ኣቕሓን ትኹረት ናይ ሽርኪ ኣምልኾን እዩ ነይሩ። በደዊን እውን ቅድሚ ግዜ እስልምናን መሓመድን ነዊሕ እዋን ምስ ካልኦት ኣእማን የምልኽዎ ነይሮም። ስለዚ ኣብዚ ግዜ እዚ ኣስላም ቅድሚ ሕጂ ኣብ ኣምልኾ ጣኦት ዝጥቀሙሉ ዝነበረ እምኒ ክስዕሙ ምግባር ኣዝዩ ዘገርም እዩ። እቲ ጸሊም እምኒ ማእከላይ ኣቕሓ ጥንታዊ ኣምልኾ ጣኦት እንተዝኸውን ከመይ ጌርካ ከም ኣስላማይ ከምዚ ክትዋሳእ ትኽእል? ስለምንታይ ኢኻ ነቲ ናይ ቀደም ትውፊት ኣምልኾ ጣኦት ትቕጽሎ?
ቅድሚ እስልምና ዓረብ ንብዙሓት ኣማልኽቲ የምልኹ ነበሩ፣ ሃይማኖቶም ድማ ምስቲ ናይቶም ቀዳሞት ኣህዛብ ሴማውያን ዝነበሮም እምነት ይመስል ክኸውን ይኽእል እዩ። (...) እቶም ኣዝዮም ኣገደስቲ ብንጥፈት ዝምለኹ ኣማልኽቲ፡ ዋላ እኳ እቲ ቅድሚ እስልምና ዝነበረ ዓለም ኣማልኽቲ ንነብሱ ኣብ ንጹር ፓንቴዮን እንተዘይተሰርዐ፡ ምናልባት ከም ኣዋልድ ኣላህ ዝቑጸራ ዝነበራ ኣማልኽቲ ኣላላት፡ ኣል-ኡዛን ማናትን እየን። (...) ኣብ ርእሲ እቶም ልሙድ ዝምለኹ ኣማልኽቲ፡ ነፍሲ ወከፍ ቀቢላ ነናቱ ኣማልኽቲ ዝነበሮ ይመስል። ኣምላኽ መካ ምናልባት ብዙሕ ዘይፍለጥ (ወርሒ) ኣምላኽ ሑባል ክኸውን ይኽእል እዩ ብመሰረት ትውፊት ቅድሚ ምውላድ እስልምና ኣብ ቤተ መቕደስ ካዕባ ዝምለኽ ዝነበረ። ኣብ ርእሲ እቶም ጭቡጣት ኣማልኽቲ፡ ቅዱሳት ኣእማንን ዓይኒ ማያትን ኣእዋምን ይስለኹ ነበሩ። ኣምልኾ ኣእማን ንቅድሚ እስልምና ዝነበሩ በደዊን ኣዝዩ ልሙድ ኮይኑ ጸኒሑ እዩ፣ ምንጭታት ግሪኽ እውን ነዚ ጠቒሶም ኣለዉ። እቶም ኣእማን ብተፈጥሮ ዝተፈጥሩ ወይ ብግምት ዝተዘርዘሩ ክኾኑ ይኽእሉ። በደዊን ንጽኑዕ ኣእማንን ምስኦም ሒዞም ዝኸዱ ኣእማንን የምልኹ ነበሩ። ጸሊም እምኒ ካዕባ እውን ድሮ ኣብ ቅድሚ እስልምና ይምለኽ ነይሩ። (3)
ስለዚ ቤተ መቕደስ ካዕባን ጸሊም እምንን ኣገዳሲ ኣካል እስላማዊ ሃይማኖታዊ ልምዲ እዩ። ኣስላም ናብ መቐለ ገጾም ገይሮም ካብ ዝጽልዩሉ እውን ርዱእ እዩ። እዚ ምስቲ ጸሊም እምኒ ከም መንጎኛ ጸሎት ክሰርሕ ይኽእል እዩ ዝብል እምነት ዝተኣሳሰር ድዩ? እዚ እንተተገሚቱ ወይ ኣንፈት ጸሎት ኣገዳሲ እንተኾይኑ ንመካን ጸሊም እምንን ከም ኣቕሓ ኣምልኾ ጣኦት ናብ ምውሳድ ይመርሕ። ወይስ ከምኡ ኣይኮነን? እዚ ውን ካብቲ ልሙድ ክርስትያናዊ ጸሎት ዝተፈልየ እዩ፣ ኣብኡ ንእግዚኣብሄር ስክፍታታትና ጥራይ ክንነግሮ ንኽእል (ፊል 4፡ 6: ካብ ዋላ ሓንቲ ኣይትጠንቀቑ፤ ኣብ ኩሉ ግና ብጸሎትን ልመናን ምስ ምስጋና ልማኖኹም ንኣምላኽ ይፍለጥ።)። ኣንፈት ጸሎት ዋላ ሓንቲ ቁምነገር የብሉን። ስለምንታይ ደኣ ኣስላም ንጸሊም እምኒ ምስዓምን ካልእ ንኣምልኾ ጣኦት ዝመስል ተግባራትን ይቕበሉ? እዚ ንምርዳእ ኣጸጋሚ እዩ። እዚ ዝስዕብ ጥቕሲ ብዛዕባ እቲ ኣርእስቲ ዝያዳ ይነግር። ናይ እስልምና ባዕሉ ትውፊት ከም ዝብሎ፡ ኩሎም እዋናዊ ስርዓታት ከም ንግደት መካ፡ ሮሞዳን፡ ኣብ ካዕባ ምዝዋር፡ ጸሊም እምኒ ምስዓም፡ ኣብ መንጎ ሳፍን ማርዋን ምጉያይ፡ ንሰይጣን ብዳርባ እምኒ ምቕጥቃጥን ካብ ዓይኒ ማይ ዛምዛም ምስታይን መበቆል ኣረማውያን እዮም፤
እቶም ኣምለኽቲ ንካዕባ ሸውዓተ ግዜ ምስ ከበቡ፡ ብታህዋኽ ናብቲ ካብ መቐለ ወጻኢ ዝርከብ ምሳሌ ሰይጣን ዝኾኑ ሓወልትታት ብምኻድ ብዳርባ እምኒ ቀቲሎምዎም። ምስዚ ስርዓት እዚ ምስ ኣብ መንጎ ኣኽራናት ሳፋን ማርውን ሸውዓተ ግዜ ምጉያይ እውን ብቐረባ ዝተኣሳሰር እዩ ነይሩ። ኣብ ጥቓ እቲ ቀንዲ መስጊድ መቐለ እዮም ነይሮም። ኣብ መንጎ ኣኽራን ዘሎ ርሕቀት ኣርባዕተ ሚእቲ ሜትሮ እዩ። እዚ ናይ ጉያ ስርዓት ቅድሚ እስልምና ኣብ ግብሪ ከም ዝነበረ ቁርኣን የረጋግጽ። ኣስላም ንመሓመድ ነዚ ኣረማዊ ልምዲ ንምንታይ ክኽተሉ ኣለዎም ኢሎም ብግርምቢጥ ምስ ሓተትዎ ካብ ኣላህ መልሲ ረኸቦ፤
እንሆ! ሳፋን ማርዋን ካብ ምልክታት ኣላህ እዮም። ስለዚ እቶም ኣብ ወቕቲ ይኹን ኣብ ካልእ ግዜ ናብ ቤት (ቃዕባ) ዝበጽሑ፡ ዙርያኦም ክምዝገብዎም እንተኾይኖም፡ ኣብኦም ሓጢኣት ኣይኮነን። (ሱራ 2፡158)
በዚ ኸምዚ ድማ ኣብ ውሽጢ ወይ ኣብ ዙርያ እቲ ብጸሊም ጨርቂ ዝተሸፈነ ህንጻ ዝተቐመጡ ኣማልኽቲ ንምምላኽ ናብ መካ ተኣኪቦም። ኩሉ ናብታ ከተማ ዝኣተወ ቀቢላ ወይ ውልቀ ሰብ ካብ ካዕባ ዝያዳ ዝፈትዎ ኣምላኽ ክመርጽ ተፈቒዱሉ። እዞም ንግደታት እዚኣቶም ነቶም ኣብ መካ ዝዓበየ ቀቢላ ከም ኣባላት ኮይኖም ነቲ መቕደስ ዝከናኸኑን ዝከታተሉን ዝነበሩ ቁረሽ-ቀቢላ ጽቡቕ ኣታዊ ዝህቡ እዮም ነይሮም (...) መሓመድ ነቶም ኣረማዊ ልምድታት ንእስልምና ስለምንታይ ከም ዝገደፎም ብዙሕ ግምታት ክቐርብ ጸኒሑ እዩ። ሓደ ምኽንያት ንቀቢላ ቁረይሽ ንምሕጓስ ክነብሩ ዝገደፎም ክኸውን ይኽእል እዩ፣ ምኽንያቱ እዞም ስርዓታት እዚኦም ብቐጥታ ንእስልምና ዘስግእ ወይ ንኣላህ ዝኽሕድ ኣይነበረን። ህዝቢ ቁረይሽ እውን ድሕሪ ምውራር መካ ናብ ኣስላም ምስ ተቐየረ፡ ከም ኣለይቲ ካዕባ፡ ዓመታዊ ካብቶም ናብ መካ ዝኣትዉ ፈለስቲ ጽቡቕ ገንዘብ ይረኽቡ ነበሩ። ብዛዕባ ኣረማዊ መበገሲ እዋናዊ ስርዓታት ምፍላጥ ነቶም ነቲ ታሪኽ ዝሃቦ ምስክርነት ክኽሕድዎ ዝደልዩ ዘሕፍር ሓቂ ክኸውን ይኽእል እዩ። (4)
ጸሊም እምንን ምስ ኣምልኾ ወርሒ ምትእስሳርን . ኣብ ላዕሊ ዝተገልጸ፡ ምስዓም ጸሊም እምንን ካልእ እዋናዊ ልምድታት እስላማዊ ንግደትን ቅድሚ መሓመድ ነዊሕ እዋን ኣብ ኣምልኾ ጣኦት ከምዝተራእየ እዩ። መሓመድ ነዚ ኣረማዊ ልምድታት ከም ኣካል ናይቲ እስላማዊ ልምዲ ሃይማኖት እዩ ተቐቢልዎ። ሓደ ምስ ሕሉፍ ምትእስሳር ምልክት ወርሒ እውን እዩ። ህዝብታት ማእከላይ ምብራቕ ንወርሕን ጸሓይን ከዋኽብትን የምልኹ ነበሩ። ኣብ ኣሽሓት መሰውኢታት፡ ኣቕሑ መሬት፡ ኣቕሑ፡ ኣምልኾ፡ ቀለቤት እዝኒን ካልእ ቅርስታትን፡ ወርሓዊ ስንቂ ተረኺቡ ኣሎ። ንኣምልኾ ወርሒ ዝርገሐ ምዃኑ የመልክት። ኣብ መቐለ ዝነበሩ ኣምለኽቲ ጣኦት እውን እቲ ጸሊም እምኒ ካብ ሰማይ ብኣምላኽ ወርሒ ሑባል ከም ዝወደቐ ይኣምኑ ነበሩ (ቅድሚ ሕጂ ዝተጠቕሱ ጥቕስታት ርአ!)። ይኹን እምበር እዚ ኣረኣእያ እዚ ድሒሩ ብባዕሉ መሓመድ ተቐይሩ፣ ምኽንያቱ እቲ እምኒ ገብርኤል መልኣኽ ካብ ገነት ከም ዝለኣኾን እቲ እምኒ መጀመርያ ጻዕዳ ምዃኑን ግን ከኣ ብሰንኪ ሓጢኣት ህዝቢ ናብ ጸሊም ከም ዝተቐየረን ስለ ዝኣመነ እዩ። መሓመድ ሓቁ ድዩ ነይሩ ወይስ ናብ መሬት ዝወደቐ ተራ ሚቲዮራይት ጥራይ እዩ? ሕጂ ነዚ ምርግጋጽ ኣይከኣልን እዩ። ቀጺሉ ዘሎ ጥቕሲ ብተመሳሳሊ ኣርእስቲ ይቕጽል፡ ማለት ኣምልኾ ናይቲ ጸሊም እምኒ፡ ከምኡውን እዚ እምኒ እዚ ከመይ ጌሩ ካብ ወርሒ ከም ዝመጸን፡ ኣምላኽ ወርሒ ሁባል ካብ ሰማይ ከም ዘውደቖን ይእመን። ኣብ ናሕሲ ናይ ሎሚ መሳጊድ፡ ሕሉፍ ኣምልኾ ጣኦት ዘዘኻኽር ናይ ወርሒ ማዕጺድ ክሳብ ሕጂ ይጥቀሙሉ ኣለዉ፤ ከም ምስዓም ጸሊም እምኒን ካልእ ሜላታት ንግደትን ዝኣመሰሉ።
ዘይከምቶም ፋርሳውያን ብዞራስትርያን ዝተማህሩ ንጸሓይ ከም መንበሪ ናይቲ ልዑል ፍጡር ዘምልኹን ንጽቡቕ ምስ ብርሃንን ሓውን፡ ሕማቕ ድማ ምስ ጸልማት ዘራኽቡን፡ ኣብቲ እዋንቲ ዝነበሩ ዓረብ ብሓፈሻ ንወርሒ የምልኹ ነበሩ። ኣብ ምድሪ ነዋሕቲ ኣኽራን ዝነብር ዝነበረ ፋርሳዊ ካብ ጸሓይ ዝመጽእ ሙቐት ተቐባልነት ረኺቡ ክኸውን ይኽእል እዩ ንሓደ ዓረብ ናይ በረኻ ቆላ ግን ጸሓይ ቀታሊት እያ ወርሒ ድማ ድሕሪ እቲ ዝፈልሐ ሙቐትን ዘደንጹ ብርሃንን ጠሊን ጸልማትን ኣምጺኣቶ። ብመሰረት ኣፈ-ታሪኽ ኣረማውያን፡ ሆባል ኣምላኽ ወርሒ፡ ነቲ ጸሊም ሚትዮራይት እምኒ ካዕባ ካብ ሰማይ ከም ዘውደቖ ይእመን ነይሩ። ቅድሚ እስልምና ነዊሕ እዋን ከም ቅዱስ ይቑጸር ነበረ፣ ወርሒ እውን ኣምላኽ ምዃና ብዝኣምኑ ፈለስቲን ተጓዓዝትን ድማ ይምለኽ ነበረ። (5)
ካልእ ጥቕሲ ኣብ ተመሳሳሊ ኣርእስቲ። ቀንዲ ሃይማኖት ህዝብታት ማእከላይ ምብራቕ ምስ ኣምልኾ ወርሒን ጸሓይን ከዋኽብትን ከመይ ከም ዝተኣሳሰረ ዘርኢ እዩ። ወርሓዊ ወርሒ ሕጂ ኣብ ናሕሲ ብዙሓት መሳጊድ ኣብ ዝኾነትሉ እዋን፡ ንሕሉፍ ኣምልኾ ጣኦት ዝምልከት መወከሲ እዩ፤
ኣልሓዲስ (መጽሓፍ 4 ምዕራፍ 42 ቁጽሪ 47) እዚ ዘገርም ኣበሃህላ መሓመድ ዝሓዘ እዩ፦ ኣቡ ራዚን ኣል ኡቃይሊ ከምዚ ኢሉ ተረዲኡኒ፦ ኦ ረሱል ኣላህ: ኩሉ ሰብ ኣብ መዓልቲ ቂያም ንጐይታኡ ኣብ ቅሉዕ ጐይታኡ ይርእዮ ድዩ ፎርም? እወ ኢሉ መለሰሉ። ኣነ ድማ ከምዚ ኢለ ሓተትክዎ፦ እዚ ኣብ ፍጥረቱ እንታይ እዩ ምልክት ናይዚ? ንሳቶም ድማ: ኣንታ ኣቡ ራዚን:: ነፍሲ ወከፍኩም ንወርሒ ብሙሉእ ብርሃን ወርሒ ብጥሉል መልክዕ ትርእይዋ ዶ ኣይኰነን። እዛ ኣያ እዚኣ ወርሒ ምሳሌ ኣላህ ምንባራ ምልክት ትህብ። መጽናዕትታት ከም ዘመልክትዎ፤
ኣላህ ንዘመናት ናይ ዓረብ ጣኦት እዩ ነይሩ። ንሱ ጎይታኹምን ናይ ኣቦታትኩምን እዩ (ሱራ 44፡ 8)። ኣምላኽ ዓረብን ኣቦታቶምን ብፍጹም ኣምላኽ ኣብርሃምን ይስሃቅን ያእቆብን ያህዋ ያህዌ እምበር ኣላህ ኣይነበረን። ወርሒ ምሳሌ ኣላህ እያ ነይራ። ኣላህ ኣምላኽ ወርሒ ተባሂሉ ይጽዋዕ ነበረ።
(...) ምሁራት ሃይማኖታት ምዕራባውያን፡ እቲ ቀንዲ ሃይማኖት ህዝብታት ማእከላይ ምብራቕ ምስ ኣምልኾ ወርሕን ጸሓይን ከዋኽብትን ዝተኣሳሰር ምንባሩ ምስ መጽሓፍ ቅዱስ ይሰማምዑ። ብኣሽሓት ዝቑጸሩ መሰውኢታት፡ ኣቕሑ መሬት፡ ኣቕሑ፡ ኣምልኾ፡ ቀለቤት እዝኒ፡ ከምኡውን ካልእ ብጥንታውያን ምሁራት ዝረኸብዎ ቅርስታት ማዕጺድ ወርሒ ኣለዎም። ብዛዕባ ሰፊሕ ኣምልኾ ወርሒ ይዛረብ። ኣብቲ ኣብ ስነ-ጥንታዊ ኳዕቲ ዝተረኽበ ጽሑፋት ጽላት ጭቃ፡ ብዛዕባ እቶም ንወርሒ እተዋህበ ግዳያት መግለጺታት ዝሓዘ እዩ። ሓደ ሰብ ንምንታይ ክሳብ ሎሚ ኣብ ናሕሲ መሳጊድ ደው ኢሉ ዘሎ ማዕጺድ ወርሒ ክሓትት ይኽእል እዩ። ምሳሌ እግዚኣብሔር ብርግጽ ከምቲ ክርስትያናት ኣብ ኣብያተ ክርስቲያናቶም መስቀል ከም ምሳሌ ናይቲ ብክርስቶስ ዝገበሮ ምድሓን ዘቐምጥዎ ኣብ ናሕስታት ተቐሚጡ ነበረ። ኣምልኾ ወርሒ ኣብ መላእ ማእከላይ ምብራቕ ልሙድ ስለዝነበረ፡ ዓረብ ኣምለኽቲ ወርሒ እውን ነይሮም። ንኣምላኽ ወርሒ እውን ካዕባ ዝተባህለ መቕደስ ተሃኒጹ። ፍሉይ ኣቕሓ ኣምልኾ ዝበሃል ካብ ወርሒ ዝወደቐ ጸሊም እምኒ ዝሓዘ ኮይኑ፡ መሓመድ ኣብ እዋን ምውራር መካ ዝሰዓሞ እዩ። (6)
መሓመድ ብዛዕባ እተን ሰለስተ ኣማልኽቲ ዝገለጾ . እዚ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰ ብዛዕባ ኣምልኾ ጣኦት ኣብ መቐለን ኣብኡ ዝግበር ንግደትን ተዘሪቡሉ እዩ። ኣብ መካ ዝፍጸም ዝነበረ ጸሊም እምኒ ምስዓም፡ ምዝዋር ካዕባን ካልእ ዓይነት ኣምልኾ ጣኦትን ቅድሚ ግዜ እስልምናውን ክሳብ ክንደይ ልሙድ ምንባሩ ተገሊጹ። መሓመድ ከምኡ ኢሉ ናብ ዘመናዊ እስልምና ተቐቢልዎም። ስለዚ፡ ሕጂ እውን ተመሳሳሊ መልክዕ ኣምልኾ ጣኦት ይግበር ኣሎ። ከም ኣስላማይ መጠን ንርእስኻ ክትሓትት ጽቡቕ እዩ፡ ኣብ እዋን ንግደት መቐለ ከምቲ ቅድሚ ዘመናት ጥንታውያን ኣምለኽቲ ጣኦት ዝገብርዎ ዝነበሩ ዓይነት ኣምልኾ ጣኦት ትዋፈር ዲኻ? ብድሕሪኡ ናብ ካልእ ምስ መሓመድን ኣምልኾ ጣኦትን ዝተኣሳሰር ጉዳይ ንሰግር። ብዛዕባ እቶም ካብ ሰይጣናዊ ጥቕስታት ዝበሃሉ ማለት ቁርኣን ክፍሊ 53፡19,20 እዩ። ቀጺልና ነዚ ክንድህስሶ ኢና። ብመሰረት ትውፊት እዘን ጥቕስታት እዚኣተን ብዓረብ ዜምልኽወን ሰለስተ ኣማልኽቲ (ኣላት: ኣል-ኡዛ: ከምኡውን ማናት) ዝገልጻ እየን: ኣብ መጀመርታ ነዘን ኣማልኽቲ ከም ገለ ዓይነት መንጎኛታት ዝገልጽ መወከሲ ዘጠቓለላ እየን። ብኻልእ ኣዘራርባ እዘን መሓመድ ዝተቐበለን ጥቕስታት ሰባት ናብ ኣረማውያን ኣማልኽቲ ክምለሱ ዘተባብዓ እየን። ብሰንኪ እዘን ጥቕስታት እዚኣተን ነበርቲ መካ መሓመድ ነቢይ ምዃኑ ክናዘዙ ድሉዋት ነበሩ። በዚ ዝስዕብ መልክዕ ከምዝነበሩ ይእመን። እቲ ዝተደምሰሰ ክፍሊ ብደቂቕ ተጻሒፉ ኣሎ፤
ኣላትን ኣልዑዛን ማናትን ሳልሳይ ርኢኹም ዶ? " እዚኦም ልዑላት ፍጡራት ኮይኖም ኣማላድነቶም ተስፋ ክግበር ይከኣል እዩ።"
ብዛዕባ እዚ ኣገዳሲ ዝኾነ ነገር እንተሃልዩ ናይ ደገ ሰባት ምህዞ ዘይኮነስ ብናይ እስልምና ናይ ባዕሉ ቀዳሞት ምንጭታት ዝተጠቕሰ ምዃኑ እዩ። እዞም ቀዳሞት ምንጭታትን ጸሓፍቶምን ንመሓመድ ከም ነቢይ ዝነበሮ ደረጃ ኣይከሓድዎን። ከም በዓል ኢብን ኢሻግ፡ ኢብን ሳዓድን ታባሪን ዝኣመሰሉ ፍርሃት እግዚኣብሔር ኣምላኽ ዘለዎም ኣስላም፡ ከምኡውን እቲ ድሒሩ ዝመጸ ደራሲ ናይ ቁርኣን ሓተታ ዛማክሻሪ (1047-1143) ተጠቒሱ እዩ። ብዛዕባ እቲ ጉዳይ ከም ሓቀኛ እንተዘይቆጺሮምዎ ምነገሩ ነይሮም ኢልካ ክትኣምኖ ኣዝዩ ከቢድ እዩ። ኣብዛ ዝስዕብ ጥቕሲ እውን ተመሳሳሊ ነገር ተገሊጹ ኣሎ፡ እዚ ድማ ንሓደ ኢማም ብዛዕባ ቁርኣን ዝሃቦ ሓተታ ዘመልክት እዩ። እዚ ኣብ ቁርኣን ዘሎ ክፍሊ ከመይ ከም ዝተቐየረ ዘርኢ እዩ ምኽንያቱ መሓመድ ነዊሕ ከይጸንሐ ብኣንጻሩ ሓድሽ ምግላጽ ስለ ዝረኸበ። ከምኡ ውን ቁርኣን ከመይ ጌሩ ምሉእ ብምሉእ ኣብቲ መሓመድ ዝተቐበሎ ምግላጽን ቃላትን ዝተመርኮሰ ምዃኑ ነቲ ሓቂ ዘርኢ እዩ። ኣገዳሲ ዝኾነ ድማ፡
ኢማም ኤል- ስዩቲ ኣብ ሓተታኡ ንሱራ 17፡74 ናይ ቁርኣን ከምዚ ዝስዕብ ይገልጾ፡ "ብመሰረት መሓመድ ወዲ ካኣብ ፡ ዘመድ ካርዝ ፡ ነቢይ መሓመድ ናብቲ ክፍሊ ክሳብ ዝመጽእ ሱራ 53 ኣንቢቡ፡ እዚ ድማ ከምዚ ይብል። ' ኣላላትን ኣል-ዑዛን (ኣማልኽቲ ኣረማውያን) ርኢኹም ዶ ... ' ኣብዚ ክፍሊ ዲያብሎስ ባዕሉ ንመሓመድ ኣስላም ነዞም ኣረማውያን ኣማልኽቲ ክሰግዱን ኣማላድነት ክሓቱን ይኽእሉ እዮም ክብል ገይርዎ።ከምኡ ድማ ካብ ቃል መሓመድ ሀ ጥቕሲ ኣብ ቁርኣን ተወሰኸት። ነቢይ መሓመድ ብሰንኪ ቃላቱ ኣዝዩ ሓዚኑ፣ እግዚኣብሔር ብሓድሽ ክሳብ ዘተባብዖ "ከምኡ'ውን ከም ወትሩ ቅድሚ ሕጂ ልኡኽ ወይ ነቢይ ምስ ሰደድና፣ ሰይጣን ናይ ገዛእ ርእሱ ድሌት ኣብ ጎድኖም ኣእትዩ ድዩ፣ እግዚኣብሄር ግና ይደርዝ፣ እንታይ።" ሰይጣን ተሓዋዊሱሎም፡ ሽዑ ንሱ ናይ ገዛእ ርእሱ ምልክት የረጋግጽ።ኣምላኽ ይፈልጥ እዩ፡ ለባም እዩ። (ሱራ 22፡52)። በዚ ምኽንያት እዚ ሱራ 17፡73-74 ከምዚ ትብል:- "ብዘይካዚ ኣብ ልዕሌና ክትፈስሱ፡ ካብቲ ዝገለጽናልኩም ክምልሱኹም ሓሲቦም ነይሮም፡ ሽዑ ድማ ብርግጽ ከም ሓደ ምወሰዱኹም ነይሮም።" ዓርከይ።ኣቐዲምና እንተ ዘይመስረትና ድማ ብርግጽ ቁሩብ ናብኦም ክትዘንብል ምቐረብካ፤" (7)
እዛ ትስዕብ ጥቕሲ ብዛዕባ ተመሳሳሊ ኣርእስቲ እያ ትዛረብ፣ ሰይጣናዊ ጥቕስታት። እዚ ጉዳይ እዚ ናይ ደገ ሰባት ምህዞ ዘይኮነስ ብናይ እስልምና ናይ ባዕሉ ቀዳሞት ምንጭታትን መሓመድ ከመይ ጌሩ ኣምልኾ ጣኦት ክቕበል ዝንባለ ከም ዝነበሮን ከም ዝተጠቕሰ ዘርኢ እዩ። እቶም ጸሓፍቲ ንመሓመድ ከም ነቢይ ዘለዎ ዋጋ ኣይከሓዱን፤
ጉዳይ ሰይጣናዊ ጥቕስታት ኣብ ምሉእ ዘመናት ንኣስላም ሓያል ምኽንያት ሕፍረት ኮይኑ ጸኒሑ እዩ። ብርግጽ ንኹሉ እቲ መሓመድ ነቢይ እየ ዝብልዎ የጽልሎ። ሓደ እዋን ሸይጣን ቃላት ኣብ ኣፍ መሓመድ ኣእትዩ ካብ ኣላህ ዝመጸ መልእኽቲ ከም ዝመስሎ እንተገይርዎ፡ ኣብ ካልእ እዋናት እውን ሰይጣን ንመሓመድ ከም ኣፈኛ ኣይተጠቐመሉን ዝብል መን እዩ? ... ንምርዳእ ኣጸጋሚ እዩ፣ ከመይን ስለምንታይን ከምዚ ዓይነት ዛንታ ምተፈብረኸ፣ ከምኡውን ከመይን ስለምንታይን ከምዚኦም ዝኣመሰሉ ውፉያት ኣስላም ከም በዓል ኢብን ኢሻግ ፣ ኢብን ሳዓድን ታባሪን፣ ከምኡውን እቶም ድሒሮም ዝመጹ ጸሓፊ መግለጺ ቁርኣን፣ ዛማክሳሪ (1047-1143) ካብኡ ነቶም ምንጭታት እንተዘይኣሚኑ ከምኡ ምበለ ነይሩ ኢልካ ክትኣምን relly ኣጸጋሚ እዩ ሓቀኛ መሲልዎ። ኣብዚ፡ ከምኡውን ኣብ ካልእ መዳያት፡ መርትዖታት ናይቶም ቀዳሞት እስላማውያን ምንጭታት ብዘይምግናን ሓያል እዩ ። ዋላ እኳ... እቶም ፍጻመታት ብኻልእ መንገዲ ክግለጹ ይኽእሉ፣ እቶም፣ ነቲ ኣብነት ናይ ሰይጣናዊ ጥቕስታት ክኸይድ ክገብርዎ ዝምነዩ፣ እዞም ባእታታት ህይወት መሓመድ ናይ ጸላእቱ ምህዞታት ከምዘይኮኑ፣ ብዛዕባኦም ዝገልጽ ሓበሬታ ግን ካብ ሰባት ዝመጸ ምዃኑ ክኽሕድዎ ኣይክእሉን። ፡ ብሓቂ ንመሓመድ ነቢይ ኣላህ ምዃኑ ዝኣመነ። (8)
ካብዚ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰ እንታይ ምድምዳም ይከኣል? መሓመድ ጉድለት ዘለዎ ሰብ ምንባሩ ክንርኢ ንኽእል ኢና። ንኣምልኾ ሰለስተ ጣኦታት ዝጣበቑን ጻውዒት ክግበረሎም ዝኽእልን ጥቕስታት እናተቐበለ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ሰገደ። ናይ እስልምና ናይ ባዕሉ ቀዳሞት ምንጭታት ንተግባራት መሓመድ ዝጠቅሱ እዮም፣ ስለዚ ናይ ተንኮለኛታት ናይ ደገ ሰባት ምህዞ ኣይኮነን። እቲ ኣብ መካ ንዘመናት ዝካየድ ዝነበረ ጥንታዊ ልምዲ ኣምልኾ ጣኦት ዳርጋ ብተመሳሳሊ መልክዕ ምስ እስልምና ምትሕልላፉ እውን መሓመድ እዩ ነይሩ። እዚ ድማ እቶም ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሱ ነገራት፡ ከም ንግደት መቐለ ምግባር፡ ሰባት ንቤተ መቕደስ ዝኸበቡ፡ ነቲ ጸሊም እምኒ ምስዓም ወይ ምትንካፍ፡ እንስሳታት ምስዋእ፡ ናብ እምባ ዓራፋት ብእግሮም ምኻድ፡ ከምኡውን ናብ ጎቦታት ሳፋን ማርዋን ምብጻሕ ዘጠቓለለ እዩ። መሓመድ ነዚ ኩሉ ጥንታዊ ኣምልኾ ጣኦት ኣረጋጊጹ።
References:
1. Martti Ahvenainen: Islam Raamatun valossa, p. 20 2. Ibn Hisham: Profeetta Muhammadin elδmδkerta, p. 19 3. Jaakko Hδmeen-Anttila: Johdatus Koraaniin, p. 28 4. Martti Ahvenainen: Islam Raamatun valossa, p. 23,24 5. Anthony Nutting: The Arabs, pp. 17,18 6. Martti Ahvenainen: Islam Raamatun valossa, pp. 244,2427. Ismaelin lapset, p. 14 8. Robert Spencer: Totuus Muhammadista (The Truth About Muhammad: Founder of the Worlds Most Intolerant Religion) p. 92,93
|
Jesus is the way, the truth and the life
Grap to eternal life!
|
Other Google Translate machine translations:
ሚልዮናት ዓመታት / ዳይኖሰር / ፍልቀት ደቂ ሰባት? |
