|
|
|
This is a machine translation made by Google Translate and has not been checked. There may be errors in the text. On the right, there are more links to translations made by Google Translate. In addition, you can read other articles in your own language when you go to my English website (Jari's writings), select an article there and transfer its web address to Google Translate (https://translate.google.com/?sl=en&tl=fi&op=websites).
Cristiano iñiy hinaspa runaq allaukankuna
Ñawinchay imaynatas cristiano iñiy allincharqan runaq derechonkunata, runakunaq imayna kaynintapas
- (1 Cor 6:9) ¿ Manachu yachankichis mana chanin runakuna Diospa qhapaqsuyunman mana chaskinanta? Ama engañachikuychu ...
- (2 Tim 2.19) 19 Chaywanpas Diospa teqsinqa allintan sayan, kay selloyoqmi: Señor Diosqa reqsinmi paypa kaqkunata. Hinaspapas: “Cristopa sutinta sutichaqqa, mana allin ruwaymanta t’aqakuchun” , nispa.
- (Mat 22:35-40) Hinaptinmi huknin abogado, payta tapurqa, tentaspa, hinaspa nirqa: 36 Yachachikuq, ¿mayqentaq kamachikuy simipi hatun kamachikuy? 37. Jesustaq payta nirqan: Wiraqocha Diosniykitan munakunki tukuy sonqoykiwan, tukuy almaykiwan, tukuy yuyayniykiwan ima. 38 Kaymi ñawpaq kaq hatun kamachikuy. 39 Iskay kaqtaq kayman rikch’akun: Runamasiykitan munakunki qan kikiykita hina . 40 Kay iskay kamachikuykunapin llapa kamachikuy simipas profetakunapas warkusqa kashan.
- (Mat 7:12) Chayrayku, tukuy imatachus runakuna ruwanasuykichista munaspaykichis, paykunamanpas chhaynata ruwaychis, kaymi kamachikuy simipas profetakunapas.
Kunan tiempopi Occidente nacionpi huknin yuyaykusqankuqa, Diosmanta, cristiano iñiymantawan saqeyqa, allin kawsayta, culturata ima wiñachiymi. Valor liberal runakunapas, naturalista pacha qhawariyman prontoyoq runakunapas yuyaykunkumanmi kay pachaqa aswan allinman tukupunanta, Diosmanta t’aqakusqanman hina. Chayqa pusawanchismi libre kayman, civilización nisqaman, aswan chanin sociedadman, hinallataq huk espacioman maypichus razonta chaninchanku. Al menos chhaynatan yuyaykunku cristiano iñiyta mana chaskiq askha runakuna. Askha runakunapas cristianismoq sutinpi Diospa sutinpi mana allin ruwasqankutan horqomunkuman mana reparakuspa Diosmanta karunchakusqankurayku otaq Jesuspa apostolkunaq yachachikuyninkunata mana kasukusqankuta. Chaykunaqa manan Jesuspa apostolkunaq yachachikuyninta qatikusqankuraykuchu, aswanpas mana kasukusqankuraykun. Kay importante t’aqanakuytaqa manan entiendenkuchu cristiano iñiymanta askha k’amiqkuna. Ichaqa, ¿imaynataq? ¿Allintachu icha mana allintachu cristiano iñiy runaq derechonkunata, runaq allin qhawariynintapas yanaparqan? Kaytaqa pisi rikch’anachiykunata qhawarispa qhawarinchis, warmikunaq imayna kaynin, alfabetización, literatura simiq paqarimuynin, yachaywasikuna, hampina wasikuna ima sayarichisqa kayninpas. Chaykunan rikuchin cristianokunaq iñiynin askha ruwaykunapi allinta yanapasqanmanta. Cristiano iñiy ancha allin ruwaq nacionkunapas, chay nacionkunamanmi runakuna aswan allinqa astakunku. Chaykunapiqa, derechos humanos nisqakuna, condiciones económicas nisqakunapas generalmente aswan allinmi karqan hukkunamantaqa.
¿Cristiano iñiychu warmikunaq posiciónninta pisiyachirqan icha aswan allintachu? Ñawpaqtaqa, allinmi warmikunaq imayna kasqankuta qhawariy, wakinkuna rimasqankuman hina, cristiano kay warmikunaq kayninpi mana allin ruwasqanmanta. Paykunaqa cristiano iñiypa contranpin atacarqanku, paykunan nirqanku patriarcal iñiy kasqanmanta, warmikunaq posiciónninta pisiyachisqanmantawan. Kay huchachaytaqa aswantaqa feminista movimiento nisqapi kaqkunam, hukkunapas chayna yuyayniyuq runakunam ruwarqaku. Kay runakunaqa yuyaykunku warmiq kayninqa qhari hinapuni ruwasqanmantan kanqa (ejemplopaq, warmi sacerdote) manataqmi pay kikinpaq hinachu kasqanmanta, astawanqa Cristowan. Kay qhawariypiqa, warmiq chaninchayninqa qhariwan rikch’akuyninwanlla tupusqa, manataq warmi kayninwanllachu. Ichaqa, contradictorio, warmikunaq representan kani niq feminista movimientomanta kaq runakunan sinchita tanqashanku abortota, chaymi cheqaq warmi kayta mana chaskiy. Chiqap warmi kayqa manam mamapa wiksanpi utaq hawapi wawata wañuchiychu. Aswanpas mamawan wawakunawan allinta apanakusqanku, wawakunata qhawayqa qhali warmi kaymi. Kunan pacha warmi kuyuypa umalliqninkunaqa qunqarunkuñam. Huk sasachakuypas, warmi kuyuypa sinchi ruwayninpi qatiqninmi, sapallan mamakuna yapakusqan. Chaypas kunan miraypiqa aswanmi rikukun, cristianokunaq kamachikuyninkuna, casarakuy wiñaypaq kananpaqpas saqesqaña kaqtin. Achka warmikunam aswan hatun llasaypi tarikunku, manaraq kunan feminista kuyuypa pachanmanta. Manam pisiyarqachu, aswanqa aswan mana allinmi situacionninkuta.
Actriz wan qillqaq Eppu Nuotio wan investigador Tommi Hoikkalaqhari warmi rimanakuymanta ch’aqwaymanta rimay. Hoikkala tapukun imaraykutaq chay familia nuclear nisqa ch’usaqyachiyta qallarirqan warmikuna aswan derechokunata chaskiqtinku. Payqa creenmi Finlandia nacionpas pisi tiempollamanta Suecia nacionwan tupananta: aswan askha familiaqa sapallan mamallan, huk wawallanwan. Warmikunaqa mana libre akllakuyniyuq kasqankumantam kacharichisqa kayta munarqaku, chaymi mana libre akllakuyniyuq kaspanku tukurqa. (...) Achka warmikunam wasipi llamkayninkurayku, yachapakusqankurayku hinaspa pisi tiempollapi llamkasqankurayku sayk’usqa kanku. Hoikkalaqa yuyanmi, kay sasachakuykuna relaciones nisqapi, qharikuna mana aguantayta atisqankurayku, allin ruwaq warmikunata. Runakunaq tolerancian pisiyasqanman hinan divorciakunankupaq umbralninkupas pisiyan. Finlandia nacionpin kunanqa divorciakuy culturayoq. (1) .
¿Ima nisunmantaq historiamanta, warmikunaq imayna kayninmantawan? Askhan cristianokunaq contranpi atacanku warmikunaq posiciónninta pisiyachisqanmanta nisqankuraykulla. Ichaqa kay rimanakuyqa manan sayanchu historiamanta qhawariyman. Imaraykuchus, griego, romano llaqtakunapi warmikunawan kikinchasqa, cristiana warmikunap posiciónninqa aswan allin karqa. Ñawpa pachamanta huk ejemplon karqan sipas wawakunata saqesqanku. Roma suyupiqa, chayraq naceq wawakunata saqespa familiapaq planificacionpi llank’ayqa comúnmi karqan. Aswantaqa sipaskunapa destinonmi karqa. Chay raykun qharikuna warmikunaq relacionninkuqa waqllichisqa karqan, chaymi yupakun sapa pachak warmikunamanta yaqa pachak kinsa chunka qharikuna Roma llaqtapi. Ichaqa cristianokunaq iñiyninmi cambiarqan, ñawpaq tiempopi warmikunaq posiciónnintapas allinta ruwaran. Cristianokuna abortaytapas chayraq naceq wawakunata wañuchiyta hark’aqtinkuqa, sipaskuna kawsanankupaqmi sasacharqan. Sipaskunatapas qhari wawakuna hinan cuidaqku. Kaymi qhari warmikunaq relación cantidadninta aswan allinta ruwarqan. Huk ejemplotaqmi kanman warmachakunawan casarakuy hinaspa warmallaraq kachkaspanku casarakuypas. Anti pachakunapiqa, sipaskunata wayna-sipas kashaspa otaq manaraq chaymantaraq casarakunankupaq obligayqa comunmi karqan. Griego Casio Dio sutiyoq runan Roma nacionmanta historiata qelqarqan, paymi nirqan huk sipas 12 watanpiraq casarakunanpaq listo kashasqanmanta, paymi nirqan: “Manaraq 12 watayoq kashaqtin casarakuq sipasmi 12 watayoq kashaspa socio legalman tukupun ”, nispa. Cristiano iñiyqa anchatan yanaparqan, chaymi warmikunaqa qhepaman casarakurqanku, warmi-qhari puñuytapas akllakurqanku. Kimsa kaq ejemplonchikqa warmi viudakunamantam rimachkan, ñawpaq tiempopiqa mana allinmi karqa (kunan tiempopi India nacionpi hina, chaypim warmi viudakunata kawsachkaqtaraq ruphachirqaku). Paykunaqa aswan mana allin qhawarisqa, mana ancha suerteyoq t’aqakunamanta hukninmi karqanku, ichaqa cristiano religionpas paykunaq kawsayninkuta allincharqan. Ayllu llaqtata waqyarqanku viudakunata qhawanankupaq, imaynan mana qhawarisqa wawakunata qhawarqanku hinata. Chayna kasqanmi Roma nacionpi cristiano religion mastarikunanpaq sasachakurqa. Hechos y Epístolas, ejemplopaq, viudakunaq imayna kasqankutan rikuchin (Hechos 6:1, 1 Tim 5:3-16, Santiago 1:27) Tawa kaq, Mosoq Testamentopiqa kanmi yachachikuy qosakunapaq, paykunan warminkuta munakunanku, imaynan Cristopas iglesiata munakurqan hinata. Sichus kaypi imapas mana allin warmikunapaq kanman chayqa, kunan pacha feministakunan willawananchis ima mana allin kasqanmanta. ¿Manachu qhariq warminwan munakuyninqa sapa warmiq casarakuypi munasqanman hinapuni?
- (Efe 5:25,28) Qosakuna, warmiykichista munakuychis, imaynan Cristopas iglesiata munakuspa pay kikinta qokurqan hinata 28 Chhaynatan qharikunapas warminkuta munakunanku cuerponkuta hina. Warminta munakuqmi pay kikinta munakun.
Pichqa kaq, yuyarinanchikmi Jesuspa qatikuqninkunamanta warmikuna achkallaña kasqanmanta. Chayna kasqanmi karqa punta siglokunapi hinaspa chaymanta qipa watakunapipas. Sichus cristianokunaq iñiyninku mana allintachu kawsayninkuta apamunman karqan chayqa, ¿imaraykun chhayna kanman karqan? ¿Imanasqataq kaypi interesakurqaku, cristianokunapa iñiynin warmita kamachikusqanmanta yachaspanku? Chiqapqa, yaqa llapanpim kawsayninkuta allinyachirqa. Chaymantapas, chiqap kaqmi, achka cristiano kawsarichiy kuyuykunapi warmikuna anchata yanapakusqanku. Allin ejemplon kanman p.h. Pentecostal kawsarichiy hinallataq Ejército de Salvación. Warmikunaqa ancha allintam yanapakurqaku, chaymi mana qarikunapa kasqan lawkunamanpas evangeliota mastarirqaku.
Sociología nisqamanta, religioso nisqamanta yachachiq Rodney Stark sutiyoq runan huk librota qelqarqan cristiano religionpa wiñasqanmanta, allin ruwasqanmantawan, hinallataqmi t’aqwirirqan warmikunaq importante kayninta cristiano religion mast’arikunanpaq. Starkpa nisqanman hinaqa, kristiyanu warmikunap kayninqa allinmi karqan kristiyanu iñiypa qallariyninmantapacha. Paykunaqa aswan hatun estacionniyoqmi karqanku, aswan cuidasqataqmi karqankupas, ejemplopaq, Roma pananmasinkunamantaqa, paykunaq partenmantaqa aswan hatunmi karqan griego warmikunamantaqa. Chayllaraq naceq wawakunata wañuchiypas manan permitisqachu karqan cristiano llaqtakunapi – iskaynintan sinchita hark’arqanku. Chay raykun warmikunaq ancha munasqa cristiano kayqa, (Chadwick 1967; Brown, 1988) chaymi mast’arikurqan, aswantaqa posh warmikunawan qosankuman.(2)
Chaymantapas, yanqapaqmi negayqa, chaytan cristiano religionpa contranpi kaq paganokunapas sut’ita reqsikunku: kay mosoq religionqa mana costumbrasqankuman hinan askha warmikunata aysarirqan, askha warmikunan iñiq t’aqapi yachachikuykunamanta chhayna consuelota chaskirqanku, chaytan ñawpaq religionkuna mana qoyta atirqankuchu. Nisqay hina, Kelsosqa yuyaykurqanmi cristianokuna ukhupi askha warmikuna kasqankuta, chaymi prueba hina karqan cristianokunaq mana yuyayniyoq kayninmanta, qhelli kayninmantawan. Julianoqa Antioquia llaqtapi qharikunatan k’amirqan Misopogon nisqa qelqanpi, esposankuta “Galilea runakunaman” wakchakunamanpas kaqninkunata usuchinankupaq saqesqankumanta, chaymi llakikuypaq cristianokunaq “ateo nisqa religionnin” llapa runaq admirasqan karqan. Hinaspa hukkunapas. Ñawpa cristianokunamanta pruebakunaqa manan chiqanmantachu iskayanapaq saqepun religion kasqanmanta, chaymi warmikunata anchata aysarqan manataqmi yaqa chay hinatachu mast’arikunman karqan manataqmi chay hina usqhayllachu mast’arikunman karqan mana askha warmikunayoq kaqtinqa. (3) .
¿Ima nisunmantaq warmi sacerdote kaymanta, mana allinta qhawarisqankumantawan? Askha cristianokunan Bibliawan entiendenku chay asuntoqa runakunallapaq kasqanta (1 Tim. 3: 1-7; Tito 1: 5-9). Manan warmikunata pisipaq qhawarisqankumantachu aswanpas qharikuna warmikuna hukniray ruwayniyoq kasqankumantan. Chaymantapas allintan reparananchis Jesus imayna llank’asqanmanta. Yaqa llapanpim runakunaqa Jesustaqa allinpaq hapinku, cheqaptapunitaqmi allin karqa. Payqa qharipas warmipas qatikuqninkunayoqmi karqan. Ichaqa huk importante tarisqanmi, Jesusqa qharikunallatan apostol kanankupaq akllarqan ( Mat. 10: 1-4 , manan warmikunatachu. Jesusqa manan kaypi kunan tiempopi feministakunaq rikch’aynintachu qatikurqan, cheqaqtapuni llapa runakunata munakuqtinpas, qhari warmi kaqtinpas. Chhaynaqa, ¿imaraykutaq atencionta qhawarinanchis Jesuspa ruwasqanman hina? Aswan hatun razonqa Jesusqa manan runallachu karqan aswanpas hatun G nisqawan Diosmi karqan, paymi karqan tukuy imata kamaq, hanaq pachamanta hamuq Dios (Juan 1: 1-3,14). Kikin Jesusmi paykunata nirqan: "Qankunaqa uraymantan kankichis, ñoqataq hanaq pachamanta kani, kay pachamantan kankichis, manan ñoqaqa kay pachamantachu kani. 24 Chayraykun niykichis: huchaykichispin wañunkichis, pay kasqayta mana creewaqchis chayqa, huchaykichispin wañunkichis", nispa. (Juan 8:23,24). Chhaynaqa, sichus Jesús ñawpaq apostolkunapaq rikch’anachiyta churaq Dios kanman chayqa, manan hombronta kuyurispachu kay asuntota mana qhawarinanchischu, manataqmi nisunmanchu mana imapaqpas valenchu nispa. Kunan tiempopi kay asuntopi mana kaqlla kaymanta rimaqkunaqa, Jesuspa huk yachachikuyninkunatapas qipanchachkankumanpas hinam. Paykunamanta askhan mana creenkuchu infiernopi nitaq Jesuspa yachachisqan Bibliapi huk yachachikuykunapipas. Paykunaqa llulla kasqankuta nispanku Jesusmanta aswan yachaysapa kasqankuta piensanku. ¿Manachu kayqa hatunchakuq kay? Huk runaqa tapunmanmi chhayna runata imaraykun huk barriopi otaq iglesiapi kanki, manataqmi creenkichu Jesuspa yachachisqan qallariykunapipas? Chay hina runakunaqa t'anta sacerdotekunan kanku, chayman rikch'akuq "ñawsa umalliqkuna" imachus karqan Jesuspa tiemponpi. Jesuspa tiemponpi imakuna kasqan. Huk ladomantaq, sichus qan kanki kay asuntomanta mana acuerdopichu kanki chayqa, ama wiñay kawsayta wikch’uychu chayrayku! Diosmi waqyashasunki wiñay qhapaq suyunman, chayrayku ama kay waqyakuyta wikch’uychu chhayna kaqrayku!
Wawakunapa estatusnin.
Amam wawata wañuchinkichu abortuswan, nitaq naceqtinpas yapamanta wañuchinkichu (Epístola de Bernabe, 19, 5)
Manan wiksallisqa ruruta wañuchinkichu, manataqmi wañuchinkichu naceq wawatapas (Tertullian, Apologeticum,9,8:PL 1, 371-372)
Iskay kaqpiqa, kristiyanu iñiyqa warmakunapa runa derechontam allinyachirqa. Wichaypiqa, imaynatachus mana munasqa chayraq naceq wawakunata saqiyqa, ñawpaq pacha kawsaypi común ruway kasqanmanta, sut’incharqayku. Llapa clase socialkunapin común karqan, chay práctica generalqa karqan chayraq naceq wawaq ñawpaq semananpin familiaq taytan decidinanpaq saqey kawsananpaq saqesqa kananta. Sichus chay wawa sipas, discapacitado otaq mana munasqa kaqtinqa sapa kutillanmi saqerpariqku. Wakin saqesqa wawakunataqa mayninpin qhepaman uywaqku rabona, kamachi otaq limosna mañakuq, chaymi rikuchin mana allin qhawarisqa kasqankuta. Cristianismo nisqa religionmi wawakunaq imayna kayninta allinyachirqan. Chayraykun runakunaqa saqerpariyta qallarirqanku, chaymi wawakunataqa qhawarirqanku hunt’asqa runa hina, hunt’asqa derechoyoq runakunata hina. Saqisqa wawakunatam callekunamanta huñurqaku, chaymi musuq oportunidadta quqku kawsaypi. Qhepamanmi kamachikuykunatapas cambiarqanku: 374 watapi Valentiniano kamachikuqpa tiemponpin wawakunata saqeyqa huchaman tukupurqan.
Esclavitud. Cristiano iñiyqa warmikunaq, wawakunaq posiciónninta allinchaqtinmi, kamachikunaq posiciónnintapas allincharqan, qhepamantaq yanaparqan kay institucion chinkananpaq. Roma suyupi esclavo kayqa mast’arisqa karqan hinallataq Griego llaqta-estadokunapipas pachakmanta 15-30 sociedadpi kaqkuna mana derecho civilniyoq esclavo karqanku, ichaqa cristiano iñiymi huk cambiota apamurqan. Kunan pacha achka runakunam Chawpi pachata k'aminku, Laqha pacha nispa sutichaspa, ichataq chay pachakunapim Iwrupamanta sirwiy chinkarqan, pisilla periferia suyukunallamanta. ¿Ima nisunmantaq mosoq tiempopi esclavo kaymanta? Kunan pachakunapiqa yupaychaywanmi rimakun K’anchay pachamanta, ichaqa esclavitud kaqmanta qallariqtinmi kay institucionqa aswan hatun kayninpi karqan K’anchay pachallapi. Chay tiempoqa askha t’aqa runakunapaqmi tutayaq tiempo karqan. Ichaqa kawsarimuq cristiano religionpa representantenkunan, ahinataq cuáqueros, metodistas nisqakuna, Inglaterrapi huk nacionkunapipas esclavo kayta hark’anankupaq yanaparqanku. Runakunapak hayñikunata alliyachirka:
Esclavitudqa hinallataqmi karqan, aswan mast’arikurqantaqmi llapan K’anchay pachakunapi, tawa qhepa chunka watakunapi XVIII siglopi . Pachak wata tukukuyllapim punta kaq kamachikuykunata ruwarqaku hatun coloniakunapi sirviente kayta chinkachinankupaq. Inglaterra mama llaqtapi abolicionista nisqa kuyuy qallarirqan, iskay kristiyanu sectakuna, cuáqueros , metodistas nisqakunam kallpacharqan. Declaración nisqankuman hina, sentenciankuman hinaqa esclavitudqa huchapaqmi qhawarisqa karqan, manan ima derechos humanos violación hinachu. (4) .
Democracia nisqa, hinallataq llaqtaq allin takyasqa kaynin
- (1 Tim 2:1,2) Chayraykun kallpachani, ñawpaqtaqa llapa runakunarayku rogakuykuna, mañakuykuna, mañakuykuna, gracias qosqa kanaykichispaq. 2 Reykunapaq, kamachikuqkunapaqpas. ch'inlla thak kawsayta tukuy Dios sonqo, honrado kawsayta kawsananchispaq.
Timoteoman punta kaq cartapim kallpanchawanchik autoridadkunapaq mañakunanchikpaq, chaynapi hawka kawsakunapaq. Aswan allinmi llaqtapi ch’aqway kasqanmanta, mana tukukuq dictadura kasqanmanta, otaq kamachikuqkunaq contranpi sapa kutilla hatariy kasqanmantaqa. Aswan allinmi qolqemanta, huk ruwaykunapaqpas umalliqkuna allinpaq kallpachakusqanku. Wakin yachaqkunam ninku, cristianokunapa misionero llamkayninmi allinta yanaparqa democracia nisqa wiñananpaq hinaspa llaqtapa allin takyasqa kananpaq. Chaytan rikukurqan África, Asia suyukunapi. Maypichus misionerokunaq llank’ayninku karqan, chaypin kunan tiempopiqa aswan allin kashan, misionerokunaq pisilla otaq mana kasqan cheqaskunamantaqa. Chayqa rikurinmi kunan pachakunapi misionpi economía nisqa aswan wiñasqa kasqanpi, salud nisqa aswan allin kasqan, wawakunaq wañuy pisiyasqan, waqlliy pisiyasqan, alfabetización nisqa aswan askha kasqan, educación nisqaman haykuypas aswan facil kasqanmanta, huk áreakunamantaqa. Europapi, Norteaméricapipas ñawpaqpipas chay hinatan wiñarqan, cheqaqtapunin cristiano iñiypas chaypipas yanaparqan.
Yachaysapa: Misionero llamkaymi democraciata qallarichirqa
Texas Universidadpi yanapaq yachachiq Robert Woodberrypa nisqanman hinaqa, 1800 watakunapi, 1900 wata qallariypipas protestantekunapa misionero llamkayninku democracia wiñananpaqmi aswan hatun karqa, qallariypi piensasqankumantaqa. Misionerokunaqa democracia nisqa wiñananpaq pisillatan yanaparqanku, aswanpas askha África, Asia suyukunapin anchata yanapakurqanku. Christianity Today revistan chaymanta willan. Robert Woodberryqa yaqa 15 watañam estudiarqa misionero llamkaywan democraciata afectaq factorkunawan imayna tupasqanmanta. Paypa nisqanman hinaqa, chaypim protestante misionerokuna aswanta yanaparqaku. Chaypin kunan tiempopiqa economía nisqa aswan wiñasqa, saludpas aswan allinmi chay cheqaskunamantaqa, chaypin misionerokunaq influencianqa aswan pisilla otaq mana karqanchu. Misionero nisqa historia prevalente nisqa cheqaskunapiqa kunan pachaqa aswan pisillañan wawakuna wañunku, pisillan waqlliy, alfabetización nisqataqmi aswan facil, educación nisqaman haykuypas aswan facilmi, aswantaqa warmikunapaqqa. Robert Woodberrypa nisqanman hinaqa, protestante kawsarimuq cristianokunan allinta yanaparqanku. Aswanpas, manaraq 1960 watakunapi Estadopi llank’aq clero otaq católico misionerokunaqa manan chay hinatachu ruwarqanku. Protestante misionerokunaqa manan gobiernoq kamachisqan karqanku. “Misionero llamkaypiqa huk estereotipo central nisqa, colonialismo nisqawan tupasqanmi. - - Ichaqa protestante llamkaqkuna, mana gobiernopa qullqichasqa kaptinku, colonialismo nisqamantaqa sapa kutim mana allintachu kutichirqaku”, nispan Woodberry nin Christianity Today nisqaman. Woodberrypa unay pacha llamkayninqa alabasqam. Hukkunamantapas, Baylor Universidadmanta Philip Jenkins sutiyoq investigaq profesormi Woodberryq investigasqanmanta kayta repararqan: “Cheqaqtapunin kallpachakurqani ch’usaq kaqkunata tarinaypaq, ichaqa chay teoría nisqallan. Anchatam yanapan enteron pachapi cristiano religionmanta investigacionpi”, nispa. Christianity Today revistaq nisqanman hinaqa chunka masnin estudiokunan Woodberryq tarisqankunata kallpacharqan. (5) .
Hucha ruway hinaspa hayka kasqanmanta
- (Mat 22:35-40) Hinaptinmi huknin abogado, payta tapurqa, tentaspa, hinaspa nirqa: 36 Yachachikuq, ¿mayqentaq kamachikuy simipi hatun kamachikuy? 37. Jesustaq payta nirqan: Wiraqocha Diosniykitan munakunki tukuy sonqoykiwan, tukuy almaykiwan, tukuy yuyayniykiwan ima. 38 Kaymi ñawpaq kaq hatun kamachikuy. 39 Iskay kaqtaq kayman rikch’akun: Runamasiykitan munakunki qan kikiykita hina . 40 Kay iskay kamachikuykunapin warkusqa kashan llapa kamachikuy simipas profetakunapas .
- (Lucas 18:20,21) Qanmi yachanki kamachikuykunata , Ama wasanchay hucha ruwaychu, Ama wañuchiychu, Ama suwakuychu, Ama llulla testigota qoychu, Taytaykita mamaykitapas yupaychay. 21 Hinaqtinmi Jesusqa nirqan: –Wayna kasqaymantapacha tukuy chaykunata waqaychani, nispa.
- (Rom 13:8,9) Ama pimanpas imatapas manukuychischu, aswanpas munanakuychis, hukkunata munakuqmi kamachikuy simita hunt'arqan. 9 Kayrayku, ama wasanchay huchata ruwankichu, ama wañuchinkichu, ama suwankichu, ama llulla testigochu kanki, ama munapayankichu; huk kamachikuypas kanman chayqa, pisillapin kay rimaypi entiendekun, chaymi: Runamasiykita qan kikiykita hina munakunki.
Nivel de delincuencia nisqa runaq allaukankunapin t’ikrakun. Aswan pisi hucha ruway kaptinqa, aswanmi huk sociedadqa takyasqa kanqa, manataqmi hukkunata mana chanin ruwasqachu. ¿Imatan cristianokunaq iñiynin hucha ruwaykunapi yanapan? Cheqaq kaqtinqa yanapananmi runapi allin cambiokuna kananpaq, hukkunawan mana chanin ruwaykunata pisiyachinanpaqpas. Askhan quejakunku sociedadkunaq millay ruwayninkunamanta, ichaqa evangeliopas, pesapakuypaq waqyakuypas (qhaway Jesuspa rimasqan, Lucas 13: 3: “... ichaqa, mana wanakuspaqa llapaykichismi wañunkichis.) allin kallpan cambianapaq. Chaymantapas, runamasinchikta kuyanamanta aswan hatun kamachikuyta qatipaspa, huk kamachikuykunawan kuska, hucha ruwaykunata pisiyachinqa. Maypichus runamasinchik kuyasqa, chaninchasqa kaptin, mana ima mana allin ruwaypas kanchu paywan. Huk vecinota allinta tratayqa hucha pisiyachinapaqmi. Chaymi pipas Diospa sonqonman chayan chayqa, allinta cambianan. Llakisqa hinaspa k’arak runakunaqa aswan allin yuyayniyoqmi kankuman, chay vicioyoq runaqa atinmi drogakuyninkuta, suwakusqankutapas saqeyta. Apuestaq runaqa manan pukllaykunapichu interesakun, otaq terroristaqa terroristakunaq ruwaynintan sayachinman. Chaykunaqa huk cambiokunan, chaykunan allinta yanapanman paykunaq kawsayninkupi, hukkunaq kawsayninpipas. Huk huch’uy ejemplon rikuchin imaynatas Dios askha runakunaq kawsayninta cambianman chayta. Ejemplopin rikukun imaynatas askha runakuna ukhupi cambiarqanku chayta. Chay willakuyqa XIX pachakwatamantam, Charles G. Finneypa Ihmeellisiä herätyksiä nisqa liwrunmantam .
Willarqanim kay kawsarichiywan situación moralqa anchata tikrakusqanmanta. Chay llaqtaqa mosoqmi karqan, qolqe tarpuypi allin llank’aqmi karqan, ichaqa hucha hunt’a karqan. Llaqta runakunaqa aswantaqa yuyaysapa, ambicioso karqanku ichaqa kawsarichiy llaqtata llallirisqanman hina, askha runakunata aswan admirakuypaq runakunata, qharikunata warmikunata, t’ikrayman apamuspa, ancha milagroso cambio karqan ordenmanta, thak kaymanta, moralidadmantawan. Askha watakuna qhepamanmi huk abogadowan rimarqani. Payqa kay kawsarichiypin t’ikrakurqan, hinaspan fiscal general karqan casos penalkunapi. Kay oficina kasqanraykum, chay estadísticas criminales nisqakunaqa allinta riqsisqa karqa. Paymi nirqa kay kawsarichiy pachamanta, “derecho penal nisqamanta qillqakunata qawarispaymi huk admirakuypaq kaqta qawarqani: llaqtanchik kawsarichiy pachakunamanta kimsa kuti aswan hatunña kaptinpas, manam kimsa kaq partenpas acusacionkunaqa karqachu ñawpaqmantaqa. Ancha milagro hinan chay kawsarichiyqa llaqtanchispi ruwarqan”(...) (...) Oposición pública nisqapas, personalpas pisi pisimanta pisiyapurqan. Rochester llaqtapiqa manan imatapas yacharqanichu. Qespikuyqa hatun watukuyniyoqmi karqan, kawsarichiykunapas ancha atiyniyoqmi karqan, anchatataqmi kuyurirqan, runakunapas tiempoyoqmi karqanku paykuna kikinkuta, chaykunaq rurunkunatapas reqsinankupaq, chaymi manchakurqanku ñawpaq hina paykunaq contranpi churakuyta. Sacerdotekunapas aswan allintan entienderanku, millay runakunaqa Diospa ruwasqan kasqanta mana iskayrayaspanku. Kay yuyay paykunamanta yaqa comunman tukupurqan, chaymi sut’i karqan t’ikrakuykunaq allin yuyayniyoq kaynin, chhayna cheqaqtapuni t’ikrakuq, “mosoq kamasqakuna”, t’ikrakuqkunan karqanku, chay hina allinta t’ikraymi karqan sapan runakunapipas, llaqtapipas, hinallataqmi karqan wiñaypaq hinallataq mana negay atina rurukuna.
¿Ima nisunmantaq iglesiaq pantasqanmanta? Askha Diospi mana iñiqkunan rimankuman cristiano iñiyqa manan allin cambiokunatachu apamun nispa, hinaspapas waranqa waranqa mana chanin ruwaykunatan rikuchinku Diospa sutinpi, pachak watakunapi. Chayta hapispankum seguro kachkanku Dios mana kasqanmanta. Paykunan ninku: “¿Manachu mana yuyayniyoqchu Diospi iñiyqa, sutinpi askha mana chanin ruwaykunata ruwashaqtinku?”, nispa. Ichaqa manan chay runakunaqa qhawarinkuchu
• mana chanin runakunaqa Diospa qhapaqsuyunman mana chaskinankuta: ¿ Manachu yachankichis mana chanin runakuna Diospa qhapaqsuyunman mana chaskinanta? Ama engañachikuychu... (1 Cor 6:9) • mana allin ruwaqkunata Jesus mana willasqanmanta: Hinaptinmi paykunaman nisaq: Manam haykapipas riqsirqaykichu: ñuqamanta karunchakuychik, mana allin ruwaqkuna. (Mat 7:23). • Jesuspas, Bautizaq Juanpas, apostolkunapas pesapakusqankuta willakusqankuta. Jesuspas nillarantaqmi ”manachus wanakunkichis chayqa, llapaykichismi wañunkichis” (Lucas 13:3). • Jesusqa espadata mana hap’inapaq anyasqanmanta, awqakunata munakunankupaq kallpachasqanmantawan (Mat. 26:52, 5: 43,44). • Askhataqmi mana uyarinkuchu Pabloq rimasqanta, chaypin willarqan ripusqan qhepaman millay lobokuna hamunanmanta. Pabloq kay nisqanqa allintan rikuchin historiaq wiñasqanta. Chaykunapin willashan pachak watakunaña Diospa sutinpi mana chanin ruwaykunata ruwakusqanmanta. Manan negayta atisunmanchu Pabloq mana allin rimasqanta. Chaymantapas Pabloqa qawachirqam runakunapa contranpi ruwaykuna testigo kasqanmanta. Hinaspapas pay kikinmi hukkunata ninman: “Wawqe-panaykuna, qatikuwaqniychis, chay hina puriqkunata señalaychis, imaynan ñoqaykutapas ejemplota hina qhawarichisunkichis”, nispa. , Fil 3:17.
- (Hechos 20:29-31) Kaytan yachani, ripusqay qhepamanmi millay lobokuna qankuna ukhuman haykunqaku, ovejakunata mana khuyapayaspanku. 30 Qankuna kikiykichismantan runakuna hatarinqaku, qhelli simikunata rimaspa, discipulonkunata paykunaq qhepanta aysanankupaq. 31 Chhaynaqa, rikch’ariychis, yuyariychis, kinsa wata pasaqtinqa, manan sapa tuta p’unchay waqaspa willarqanichu.
- (Tit 1:16) Paykunaqa Diosta reqsisqankutan willakunku; Ruwasqankupitaqmi ichaqa millay kaspanku, mana kasukuq kaspanku, tukuy allin ruwaykunapipas mana allin ruwaq kaspanku, payta neganku.
Educacionwan alfabetización nisqawanqa manam derechos humanos nisqawanqa tupanchu, ichaqa educacionman, alfabetización nisqamanpas mana sasachakuspalla tarisqanku suyukunapas, aswantaqa derechos humanos nisqapipas ñawparirqakum. Chhaynaqa, ¿imaynatan tupan cristianokunaq iñiynin chay temawan? Achka kaypiqa ñawsayuqmi kanku. Paykunaqa manan yachankuchu Europapi huk suyukunapipas askha qelqasqa simikuna - hinallataq askha yachaywasikunapi, hatun yachaywasikunapipas- kristiyanu iñiypa atiyninwan paqarimusqanmanta. Ejemplopaq, kaypi Finlandia nacionpin Mikael Agricola, Finlandia nacionpi Reformador, qelqakunaq taytan, ABC nisqa ñawpaq kaq librota imprimirqan, hinallataq Mosoq Testamentota, Bibliaq huk libronkunaq wakin partenkunatapas. Chaykunawanmi runakunaqa leeyta yacharqaku. Occidental pachapi huk achka suyukunapipas, wiñariyqa chayman rikchakuq ruwaywanmi ruwakurqa:
Cristianismo nisqa occidental civilización nisqatam kamarqan. Sichus Jesuspa qatiqninkuna pisi kallpayoq judío secta hina qhepankuman karqan chayqa, askhaykichismi mana hayk’aqpas leeyta yachawaqchischu karqan, wakintaq makiwan copiasqa k’uyukunamanta leewaqchis karqan. Mana teología progresiónwan, igualdad moralwan ima paqarichisqa kaptinqa, kunan pachaqa lliw pachantinmi huk estadopi kanman, maypichus mana Europamanta sociedadkuna yaqa 1800 watakunapi karqanku: Mana yupay atina astrólogos, alquimistas nisqa pacha, ichaqa mana cientificokunayuq. Huk despótico pacha mana hatun yachaywasikuna, bancokuna, fabricakuna, lentes, chimeneakuna, pianokuna ima. Huk pacha, maypichus yaqa llapan wawakuna wañunku manaraq phisqa watayoq kashaspa hinallataq maypichus askha warmikuna wañunkuman wawayoq kasqankumanta – huk pacha cheqaqtapuni kawsanman “Tutayaq Edadkunapi”. Kunan pacha pachaqa cristiano sociedadkunamantallam hatarirqa. Mana islam religionpichu. Mana Asiapichu. Mana ”secular” sociedadpichu – chay hina imapas mana kasqanrayku. (6) .
Nitaqmi hospitalkunapas derecho humano nisqawanqa tupanchu, ichaqa runakunapa imayna kayninta hinaspa allin kawsakuynintam allinchan. Kaypiqa, cristiano iñiyqa anchatam yanapakurqa, achka hampina wasikuna (Puka Cruzpas) chaypa kamachisqanmanta nacesqankurayku. Diospa qosqan runamasinchista munakuy, runakunata yanapay munaymi yaqa llapan hospitalkunaq qhepanpi kashan:
Chawpi pachakunapi runakunaqa, Orden de San Benedicto nisqaman perteneceqkuna, Europa Occidental nisqallapi iskay waranqa masnin hampina wasikunata qhawarqanku. 12 sigloqa admirakuypaqmi karqan kaypi, astawanqa chaypi, chaypin Orden de San Juan llank’arqan. Ejemplopaq, Santo Espirituq hatun Hospitalninmi 1145 watapi Montpellier llaqtapi kamarisqa karqan, chaymi usqhaylla hampi yachay wasiman tukupurqan, Montpellier llaqtapi hampina wasimanpasl tukurqan 1221 watapi. (7) .
África nacionmanta iskay kinsa ejemplokunan rikuchin cristianokunaq iñiynin ancha importante kasqanmanta. Askhan misionerokunaq llank’ayninta k’aminku, ichaqa África nacionpi llaqtakunapin hatun cambiokunata allinta takyachirqan. Chay raykun economía nisqapas wiñayta qallarirqan, runakunaq kawsayninpas wicharirqan. Ñawpaq kaq rimasqanqa Nelson Mandelapa rimasqanmi. Kay qhipa kaqtaqa Matthew Parris sutiyuq runap qillqasqan, payqa ancha riqsisqa británico político, qillqaq, periodista The Times nisqapi, sutichasqa “Ateo hina, chiqamanta creeni África Diosta necesitasqanmanta”, chaymanta subtítulo nisqawan, “Misioneros, mana subvencioneschu, Africapi aswan hatun sasachakuypa allichaynin kanku - runakunap ñut’uq pasivo yuyaynin”. Parrisqa kay yuyayman chayasqa, warmallaraq kachkaspa África suyupi imaymana suyukunapi tiyasqanmanta, chantapis tukuy jatun suyupi jatun puriyta ruwasqanmanta ima. Pay kikinmi Diospi mana iñiq, ichaqa repararqanmi misionero hina llank’ayqa allinta yanapasqanmanta. Llamkay sociallla utaq técnico yachaykunata rakinakuyqa manam allinchu kanman, ichaqa hatun suyuta saqinqa Nike, layqa, celular, yunka cuchillo mana allin huñunakuyman.
Matthew Parris: Inspirawarqa, wiñariq suyukunapi filantropía nisqapi pisiyachkaq iñiyniyta musuqyachirqa. Ichaqa Malawi nacionpi viajasqaypas huk yuyaytan mosoqyachirqan, chaytan tukuy kawsayniypi qarqoyta munarqani, ichaqa chay qhawariyqa manan atirqanichu África nacionpi wawa kasqaymantapacha. Ideológico nisqa yuyayniykunatan pantachin, k’ulluchakuspan mana munanchu kay pacha qhawariyniyman hina, manataqmi Dios kasqanmanta wiñaq iñiyniytapas pantachiwarqanchu. Kunanqa, yachasqa ateo hina, convencisqa kani hatun impactomanta, evangelismo cristiano África suyupi ruwasqanmanta – llapanpi t’aqasqa organizaciones cívicas seculares nisqamanta, proyectos gubernamentales nisqamanta, hinallataq yanapakuy internacionalkunamantapas. Chaykunaqa manan aypanchu. Yachaywan yachachiyllaqa manam aypanchu. África nacionpin cristiano religionqa runakunaq sonqonta cambian. Espiritualpi cambiokunatan apamun. Wakmanta naceyqa cheqaqmi. Cambioqa allinmi. ...Ñoqaqa nisaqmi p’enqaymi qespikuyqa paquetepi kasqan, ichaqa África suyupi llank’aq yuraq cristianokunapas yana cristianokunapas onqosqakunatan hampishanku, runakunata yachachishanku leeyta qelqayta; hinaspapas aswan secularizasqa runallan mision hospitalta otaq escuelata qhawarispa ninman mana chaywanqa kay pachaqa aswan allinmi kanman nispa... África ecuaciónmanta cristiano evangelio mast’arikuyninta horqospaqa, continentetan saqepunman chay nefasto combinaciónpa khuyapayakuyninpi: Nike, bruja, celular, machete ima.
Salud y bienestar nisqa
- 1 (Juan 3:11) Qallariymantapacha uyarisqaykichikmi: kuyanakunanchikpaq.
- (1 Pedro 2:17) 17 Llapa runakunata yupaychay . Wawqe-panakunata munakuy. Diosta manchakuychis. Reyta yupaychay.
Salud y bienestar nisqakunaqa runaq allaukankunaman qayllallapin kashan. Astawanqa yuyaypi allin kawsayqa anchatan huk runakunamanta dependen, chaymi imaynatas hukkunaq noqanchiswan ruwakunchis chayta. En general, sichus huk wawa yanapakuq wiñaynin pachayuq, amistadniyuq hinaspa kuyakuq tayta-mamayuq kanman chayqa, aswanta wiñanqa kuraq runaman, pay kikinta hinaspa hukkunatapas chaskikuq. Almanpas yuyayninpas allinmi, chaninchasqa, munasqa kasqanrayku. Arí, chaynallataqmi kuraq runakunapaqpas. Paykunapas allinpaqmi hapisqa hinaspa chaninchasqa kaspanku. ¿Imatan yanapan cristiano iñiy yuyaypi qhali kayta? Kaypi, sut’i kamachiykunata quwarqanchik; runamasinchiskunatan munakunanchis, llapa runatapas respetananchismi, ahinataq ñawpaq versiculokuna rikuchin. Allin saphiyuqmi yuyay qhali kaypaq, hinallataq runaq allaukanpaqpas. Ichaqa runaq allin kausayninpas aychapi kaqkunamantan kanqa, manan yuyayllapichu. Mikhuy pisiptin, mana allin qhali kaptin, unqusqa kachkaspa mana hampichikuptin, kayqa allin kawsayta pisiyachin. Sapa kutim chaykunaqa mana hukkunapa runa derechonta mana respetaq llaqtakunapiqa pasanchu. ¿Imatan Biblia yanapawanchis sasachakuypi tarikuq runakunamanta? Mosoq Testamento ladopin askha yachachikuykuna, versiculokunapas kan kay temamanta. Chaykunaqa Jesuspa apostolkunaqpas yachachisqankupin rikhurin. Paykunam kallpanchawanchik wakcha, unquq utaq sasachakuypi kaq runakunapaq yanapananchikpaq. Sasachakuyllaqa, chaykunata hunt’achinapaq pisilla kasqanchikmi. Iñiyninchisqa manan allinchu, chaymi runamasinchiskunamanpas chayan:
- (Mar 14:7) 7 Wakchakunataqa sapa kutillanmi qankunawan kashankichis, munaspaykichispas allintan paykunata ruwawaqchis, ñoqan ichaqa mana sapa kutichu.
- (1 Juan 3:17,18) Pipas kay pachaq allin kaqninkunata hap'ispa, wawqenta pisichikushaqta rikuspa, khuyapayakuyninta wisq'aqtin, ¿imaynataq Diospa munakuynin paypi tiyan? 18 Wawallaykuna, ama rimaywanchu nitaq simiwanpas munakusunchu. ichaqa ruwaywan, cheqaq-kaywan ima.
- (Santiago 2:15-17) Wawqe panapas q’ala, sapa p’unchay mana mikhunayoq kaqtinqa, 16 Hukniykichistaq paykunata ninkichis: Thak-kaypi ripuychis, q'oñikuspa saksasqa kaychis, nispa. ichaqa manan paykunaman qonkichischu cuerpopaq necesitakuq kaqkunata; ¿imamantataq gananciata tarin? 17 Chhaynallataqmi iñiypas, mana ruwayniyoq kaspaqa wañusqaña, sapallan kaspa.
- (Tit 3:14) 14 Ñoqanchispas yachasun allin ruwaykunata allin ruwaykunata waqaychayta, ama mana ruruq kananpaq.
Ichaqa wakinqa Bibliapa ñawpaq yachachikuyninkunatam qatiparqaku. Chayraykum achka cristianokuna yanapakuq organizacionkuna rikurirurqa. Ejemplopaq, Puka Cruz nacerqa Henri Dunant sutiyoq sumaq sonqoyoq cristianon guerrapi k’irisqakunaq sasachakuyninta rikuspa imaynata pisiyachinanpaq yuyaykuyta qallarirqan. Florence Nightingale sutiyoq Dios sonqo cristianopas chay cheqasllapin operarqan, paymi allinyachirqan militarkunata, general hampikunatapas. Riqsisqataqmi kanku William Booth, Salvation Army nisqap kamaqnin, Eglantyne Jebb, Save the Children nisqap kamaqnin. Kay qhipa kaq tantanakuyqa Jebb Chawpi Iwrupapi yarqaymanta wañuq wawakunapaq llamk'aptinmi paqarimurqan, Ñawpaq ñiqin pachantin maqanakuy qhipaman. Iñiy allin kasqanmanta huk ejemplon John Wesley, payqa allin reqsisqa predicaqmi karqan, 18 siglopi metodista movimientoq taytanpas. Paypa kamachiyninpi, Inglaterraqa chiqap musuqyachiy kawsayta rikuyta atirqan, hatun kamachiypi, kawsaypi, qullqipipas allinchakuykunawan. Paykunaqa pisiyachirqankun llaqtapi mana chanin kayta, wakcha kayta, waranqa-waranqa runakunaq kawsayninkuta wicharichispa. Historiador J. Wesley Breadypas yuparqanraqmi Wesley iñiqmasikunaq reforma nisqa movimienton Inglaterra nacionta hark’arqan Francia nacionpi kaq revolucionman maqanakuymanpas ayqekunanpaq:
Wesleypa willakuyninqa aswanta rimarirqa evangelio tukuypaq kasqanmanta. Runaq alman qespichisqa kananpaqqa manan ayparqanchu, aswanpas yuyaypas, cuerpopas, runaq tiyasqanpas cambiananmi karqan. Wesleypa yuyaykusqanman hinan Gran Bretaña nacionpi llank’asqanqa evangeliomanta aswan askha karqan. Payqa farmaciata, librokuna rantiq wasita, gratis escuelata, viudakunapaq pakakuna wasitapas kicharirqan, unayñataqmi esclavitudpa contranpi sayarirqan, manaraq William Wilberforce sutiyoq esclavitudpa contranpi aswan reqsisqa naceshaqtin. Wesleyqa llaqtapaq, religionpipas libre kaytan kallpacharqan, runakunatapas rikch’arichirqanmi wakcha runakunata millay millay qechusqankuta qhawarinankupaq. Payqa hilado, artesanía nisqa tallerkunatan churarqan, hinallataqmi pay kikin hampiyta estudiarqan necesitaqkunata yanapananpaq. Wesleypa kallpachakusqanmi llamkaqkunapa ‘derechonkuna allinchasqa karqa, chaynallataqmi llamkay wasikunapi mana imapas pasananpaq kamachikuykunata ruwarqaku. Gran Bretaña nacionmanta ñawpaq primer ministro David Lloyd George sutiyoq runan nirqan pachak wata masña metodistakuna sindicato nisqapi aswan umalliq kasqankuta. ... Robert Raikesmi hamurqa Escuelas Dominicales nisqa qallariyta, llamkaqkunapa wawankunaman escuelaman rinankupaq oportunidadta quyta munasqanrayku. Wesleypa kawsarichisqanwan afectasqa wakinkunapas orfanato wasikunata, uma hampina wasikunata, hampina wasikunata, carcelkunatapas musuqyachirqakum. Ejemplopaq, Florence Nightingale, Elizabeth Fry sutiyoq iñiqmasinchiskunan reqsisqa karqanku hampichikuykunata, carcelkunaq sistemantapas wiñachisqankurayku, mosoqman tukuchisqankurayku ima. (10) .
References:
1. Pirjo Alajoki: Naiseus vedenjakajalla, p. 21,22 2. Mia Puolimatka: Minkä arvoinen on ihminen?, p. 130 3. David Bentley Hart: Ateismin harhat (Atheist Delusions: The Christian Revolution and its Fashionable Enemies), p. 224,225 4. Pekka Isaksson & Jouko Jokisalo: Kallonmittaajia ja skinejä, p. 77 5. Matti Korhonen, Uusi tie 6.2.2014, p. 5 6. Rodney Stark: The victory of reason. How Christianity led to freedom, capitalism and Western Success. New York, Random House (2005), p. 233 7. David Bentley Hart: Ateismin harhat (Atheist Delusions: The Christian Revolution and its Fashionable Enemies), p. 65 8. Lennart Saari: Haavoittunut planeetta, p. 104 9. Parris, M., As an atheist, I truly believe Africa needs God, The Times Online, www.timesonline.co.uk, 27 December 2008 10. Loren Cunningham / Janice Rogers: Kirja joka muuttaa kansat (The Book that Transforms Nations), p. 41
|
Jesus is the way, the truth and the life
Grap to eternal life!
|
Other Google Translate machine translations:
Millonnintin watakuna / dinosaurios /
runap evolucionnin? |
