This is a machine translation made by Google Translate and has not been checked. There may be errors in the text.

   On the right, there are more links to translations made by Google Translate.

   In addition, you can read other articles in your own language when you go to my English website (Jari's writings), select an article there and transfer its web address to Google Translate (https://translate.google.com/?sl=en&tl=fi&op=websites).

Cristianismo hinaspa ciencia

¿Cristiano iñiychu cienciata hark’arqan icha kallpacharqanchu? ¡Leey pruebakunata!

Kay qillqasqapa temanqa cristianokunapa iñiyninmanta hinaspa cienciamantam. ¿Imaynatan cristianokunaq iñiynin yanaparqan cienciata, wiñananpaqpas? ¿Cienciaq wiñananpaq hark’akurqanchu icha kallpacharqanchu? Sichus kay asuntomanta t’aqwirikun kay pachaq medios de comunicación nisqakunawan hinallataq Diospi mana creeq cientificokunaq qelqasqankuwan chayqa, sapa kutillanmi rikuchinku iñiywan cienciawan ch’aqwaymanta runakunaq yuyaykusqankuta. Yuyakunmi Diospi iñiypas cienciapas chimpapuraypi kasqankuta, cristiano iñiypas cienciaq wiñananpaq hark’asqanmi. Kay yuyaypiqa, cienciaqa Grecia suyupi atiyniyoqmi karqan, chaymantataqmi yapamanta ñawparirqan, K’anchay pachapi, revelacion religionmanta t’aqakuspa, yuyaypi, qhawariypi ima hap’ipakuyta qallariqtin. Darwinpa ancha chaniyuq kayninqa ancha chaniyuqmi qhawasqa, cientifico pacha qhawariypa qhipa atipayninpaq.

    Ichaqa, ¿imapunitaq chay asuntoqa? Cristiano iñiypa ukhunqa manan hayk’aqpas cienciawan ruway cienciawanchu karqan, aswanpas Diospa Jesucristoq kasqanpi iñiymi, paykunawanmi llapa runa huchankumanta pampachasqa kanman. Ichaqa manan chayraykuchu nishanchis cristianokunaq iñiynin mana cienciata, llaqtaq wiñaynintapas yanapasqanmanta. Aswanpas Jesuspa, cristiano iñiypas ancha importante kasqanmi ciencia nacenanpaq, ñawpaqman purinanpaqpas decidirqan. Kay qhawariyqa askha yuyaykunapin sayarishan, chaykunatan qatimuqpi pasasunchis. Simiwan, alfabetización nisqawan ima qallarinchik.

Alfabetización: diccionariokuna, gramaticakuna, alfabetokuna. Ñawpaqtaqa, libro simikuna paqarimuynin, qillqay yachaypas. Lliwmi hamut’anku, sichus huk suyu mana kikin literatura simiyoq kaqtin, runakunapas mana leeyta atinkuchu chayqa, hark’aqmi cienciaq wiñananpaq, investigación nisqa wiñananpaq, inventokuna paqarimunanpaq, yachay mast’arikunanpaqpas. Chaymantaqa manam liwrukuna kanchu, manam ñawinchayta atiwaqchu, yachaypas manam mastarikunchu. Sociedadqa sayasqallam kachkan.

   Hinaptinqa, ¿imaynatataq cristianokunapa iñiynin yanaparqa literatura rimaykunata hinaspa leeyta yachaykunata paqarichinankupaq? Kaypim achka investigadorkuna ñawsa rikurinku. Paykunaqa manan yachankuchu yaqa llapa literatura simikunata Dios sonqo cristianokunaq kamasqanta. Ejemplopaq, kaypi Finlandia nacionpin Mikael Agricola, Finlandia nacionmanta religioso reformador, qelqakunaq taytan, imprimirqan ABC nisqa ñawpaq kaq librota, Mosoq Testamentota, Bibliaq huk libronkunaq wakin partentapas. Chaykunawanmi runakunaqa leeyta yacharqaku.

    Alemania nacionpipas Martti Lutherpas chaynatam ruwarqa. Pay kikinpa rimayninwanmi Bibliata alemán simiman t’ikrarqan. Pachaknintin edicionkunam ruwakurqa tikrasqanmanta hinaspam Luteropa rimasqan rimayqa aleman runakunapa chawpinpi literatura rimay hina takyasqa karqa.

    ¿Ima nisunmantaq Inglaterra nacionmanta? William Tyndale sutiyoq iñiqmasinchismi Bibliata inglés simiman t’ikrarqan, paymi anchata yanaparqan. Tyndalepa t’ikrasqanmi kunan tiempopi inglés simi nacenanpaq yanaparqan. Tyndale runaq t’ikrasqanman hinan qhepaman King James t’ikrayta kamarqanku, chaymi inglés simipi aswan reqsisqa Bibliaq t’ikrakuynin.

   Huk ejemplon eslavo runakunaq letrankuna, chaytan sutichanku alfabeto cirílico nispa. Chaykunataqa San Cirilo sutiyuq runapa sutinwanmi suticharqaku, payqa eslavo runakuna ukupi misionero kaspanmi repararqa mana alfabetoyuq kasqankuta. Ciriloqa paykunapaqmi alfabetota ruwarqa Jesusmanta Evangeliota leenankupaq.

   Manaraq ñawiriy atiy paqarimuchkaptin, chayrayku qillqasqa simiqa kanan tiyan. Kay yuyaypiqa, cristiano misionerokunaqa ancha allintan ruwarqanku, manan pachak watakuna ñawpaqtachu occidental nacionkunapi, aswanpas África, Asia llaqtakunapipas. Misionerokunaqa askha watakunan llank’arqanku lingüística nisqamanta investigacionpi. Ñawpaq kaq simi pirwakunata, simi pirwakunata, alfabetokunatapas kamarqanku.

   Chayna runamanta hukninmi karqa metodista misionero Frank Laubach, paymi enteron pachapi leeyta yachanankupaq campañata qallarirqa. Paymi 313 simikunapi ABC-librokuna wiñananpaq yanaparqan. Paytaqa mana leey yachaqkunapa apostolninmi churarunku.

    Kay qatiq ejemplokunaqa kaqllamantam rimachkan, simikunapa wiñayninmanta. Ancha allinmi, India nacionpi hatun rimay hindi, Pakistán nacionpi urdu, Bangladesh nacionpi bengalí nisqa simikunapas cristianokunaq misionninkumantan gramaticanku, lingüística nisqapipas sayapakusqankuqa. Pachak millonnintin runakunam chay rimaykunata rimanku hinaspa servichikunku.

Vishal Mangalwadi: Allahabad llaqtapi hindu simiq sonqonpi wiñarqani, Kashi llaqtamanta yaqa 80 kilómetro karupin, chaypin Tulsidas qelqarqan Ramcharitmanasin , chay epico religioso norte de India nisqapi aswan importante. Sapa kutim niwaqku hindi simiqa kay hatun epopeyamanta paqarimusqanmanta. Ichaqa leeruspaymi pantarurqani, chaymantaqa manam huk rimayllatapas entienderqanichu. Qillqaqpa “hindi” nisqanqa ñuqamantaqa hukniraymi karqan hinaspan tapukuyta qallarirqani, maymantan mama simiy – India suyupi oficial nacional simi – paqarimurqan.

... Hindu yachaysapakunapas manam India mama llaqtap rimaynintachu wiñachirqan, hindi simita. Biblia t’ikraqkunaman, John Borthwick Gilchrist hina, Rev. S.H.

... Biblia t’ikraqkuna, misionerokuna ima, mama simiypi hindi simimanta aswanta qurqanku. India suyupi llapa kawsaq literatura simikunan llank’asqankumanta willakun. 2005 watapi, Dr. Babu Verghese, Mumbai llaqtamanta investigador ichaqa malayalam simita rimaq, 700 paginayuq doctorado disertaciónta Nagpur Universidadman apachirqa qhawarinanpaq. Paymi rikuchirqan Biblia t’ikraqkuna kunan tiempopi 73 literatura simikunata yaqa llapanpi mana leey yachaq indiokunaq rimasqanku rimaykunamanta kamasqankuta. Chaykunaqa India (hindi), Pakistán (urdu) , Bangladesh (Bengali) mama llaqtap kamachiy rimayninkunam karqan. Pichqa Bramine yachaqkunam Verghespa doctorado disertación nisqamanta estudiarqaku, hinaspam Doctor de Filosofía nisqa sutita qurqaku 2008. Chaypachallapitaqmi huk simillamanta yuyaycharqaku, chay disertación nisqa qillqasqa kasqanmanta, indio simi yachaypaq kamachisqa qillqa hina chaskisqa kananpaq. (1) .

Cristiano misionero llank’ayqa ñawpaqmantaraqmi askha runakunata yanaparqan, chaymi ayparqan onqosqakunata, mana puriy atiqkunata, yarqasqakunata, mana wasiyoqkunata, sapaqchasqakunatapas yanapananpaq. África suyupi askha suyukunapin cristiano misionkuna llapa yachaywasikunaq teqsinta hatarichinku, educación básica nisqapi, profesional nisqapipas. Chaynallataqmi, chay misionqa anchata yanaparqa qhali kay llika ruwakunanpaq... Allin riqsisqa Africamanta investigador, Yale Universidadpi yachachiq Lamin Sannehmi nirqa, Africapiqa misionerokunam aswan hatun serviciota ruwarunku llaqtapa culturankunaman, qillqasqa simipa sapinta paqarichispanku. (2) .

Proyectos de alfabetización y literatura. Nisqanchis hina, yaqa llapan simikunan gramaticankuta, literaturankutapas chaskirqanku cristianokunaq iñiyninpa yanapayninwan. Diospi mana iñiqkuna, suyukunapas manam kay wiñayta qallarichiqkunachu karqanku, aswanpas kristiyanu iñiypa representantekunam. Sociedadkunaq wiñayninqa pachak watakunan tardakunman karqan mana Diospi Jesuspipas iñispaqa.

    Kay área nisqapiqa Europapi, huk suyukunapipas alfabetización nisqa proyectokunam kachkan. Paykunawanmi runakunaqa Bibliata huk qelqakunatapas leeyta yachanku, mosoq kaqkunatataq yachanku. Mana leeyta yachaspaqa sasam hukkunapa qillqasqanku musuq kaqkunata yachayqa.

    Cristiano iñiy misionero llank’aywan chay chakrata atipaqtinqa, askha suyukunaq kawsayninkuta, allin kaynintapas allincharqanmi. Chayna kaqkunam aswan allin qhali kay, aswan allin economía, aswan allin takyasqa kawsay, aswan pisi waqlliy hinaspa wawakuna wañuy hinaspa, chiqapmi, aswan allin alfabetización. Sichus mana kanmanchu misionero llank’ay, cristiano iñiypas chayqa, aswan askharaqmi kanman karqan kay pachapi ñak’ariypas wakcha kaypas, runakunapas manan leeyta yachankumanchu. Hukkunamantapas, Robert Woodberry, Texas Universidadpi yanapaq yachachiq, qhawarirqan misionero llank’aywan democraciawan tupasqankuta, runakunaq allin kayninku, alfabetización yachaypas:

Yachaysapa: Misionero llamkaymi democraciata qallarichirqa

Texas Universidadpi yanapaq yachachiq Robert Woodberrypa nisqanman hinaqa, 1800 watakunapi, 1900 wata qallariypipas protestantekunapa misionero llamkayninku democracia wiñananpaqmi aswan hatun karqa, qallariypi piensasqankumantaqa. Misionerokunaqa democracia nisqa wiñananpaq pisillatan yanaparqanku, aswanpas askha África, Asia suyukunapin anchata yanapakurqanku. Christianity Today revistan chaymanta willan.

Robert Woodberryqa yaqa 15 watañam estudiarqa misionero llamkaywan democraciata afectaq factorkunawan imayna tupasqanmanta. Paypa nisqanman hinaqa, chaypim protestante misionerokuna aswanta yanaparqaku. Chaypin kunan tiempopiqa economía nisqa aswan wiñasqa, saludpas aswan allinmi chay cheqaskunamantaqa, chaypin misionerokunaq influencianqa aswan pisilla otaq mana karqanchu. Misionero nisqa historia prevalente nisqa cheqaskunapiqa kunan pachaqa aswan pisillañan wawakuna wañunku, pisillan waqlliy, alfabetización nisqataqmi aswan facil, educación nisqaman haykuypas aswan facilmi, aswantaqa warmikunapaqqa.

   Robert Woodberrypa nisqanman hinaqa, protestante kawsarimuq cristianokunan allinta yanaparqanku. Aswanpas, manaraq 1960 watakunapi Estadopi llank’aq clero otaq católico misionerokunaqa manan chay hinatachu ruwarqanku. (3) .

Huk allin ejemplon imaynatas cristianokunaq iñiynin yanaparqan leeyta qelqakunata qelqakunatawan, chaymi 1900 watapi hina kay pacha qelqakuna espiritual qelqakunata vendeypi atiparqan. Bibliapas yachachikuyninkunapas pachak-pachak watakunan importante posiciónpi kasharqan, qayna pachak watakunapin occidental nacionkunapi astawan importante kapurqan. ¿Yaqachu kanman XX siglollapi, cristiano iñiy saqesqa kashaqtin, historiapi aswan hatun guerrakuna ruwakusqan?

    Huk ejemplon Inglaterra nacion, chay nacionqa 18, 19 siglokunapin aswan allin wiñasqa nacion karqan. Ichaqa, ¿imataq Inglaterra nacionpa allin wiñasqan qhepapi karqan? Chiqamanta juk factorqa karqa espiritual kawsarichiykuna maypichus runakuna Diosman kutirirqanku. Chayraykum achka allinkuna hamurqa, ahinataq qillqay qillqayta yachay, sirviente kayta chinkachiy, wakchakunapa hinaspa llamkaqkunapa allin kayninku.

   John Wesley, payqa riqsisqam aswan importante willakuq hina metodista movimientomanta, paywanmi hatun kawsarichiykuna Inglaterraman hamurqa XVIII siglopi, anchatam kay wiñayta yanaparqa. Nikunmi llank’ayninwan Inglaterra nacionqa chay hina revolución nisqamanta qespichisqa kasqanmanta, chaymi Francia nacionpi ruwakurqan. Ichaqa Wesleypas llamkaqmasinkunapas yanaparqakum qillqakuna inglés runakunaman chayananpaq. Enciclopedia Britannica nisqa qelqan Wesleymanta kaymanta nin: "Manan pipas 18 siglopiqa allintachu ruwarqan allin librokuna leeyta kallpachananpaq, askha librokunatan runakunaq makinman apamurqan chay hina barato preciopi"...

    Inglaterra nacionpipas kawsarichisqankuraykun domingo escuelapi llank’aypas paqarirqan 18 siglopi. 1830 watapi hinan Inglaterra nacionpi 1,25 millón wawakunamanta tawa kaq parten domingo escuelaman rirqanku, chaypin leeyta qelqayta yacharqanku. Inglaterra nacionqa Diospa Siminwan yachachisqa leeyta qelqaq sociedadmanmi tukupusharqan; Estadoqa manan chayta influenciarqanchu.

    ¿Ima nisunmantaq Estados Unidos nacionmanta? Kay qatiqninpi citasqa chaymantam rimachkan. Chaytaqa John Dewey (1859-1952) rimarqan, pay kikinmi sinchita kallpacharqan Estados Unidospi educación secularización nisqapi. Ichaqa sut’incharqan imaynatas cristiano iñiy allinta yanaparqan p.h., educación popular nisqapaq hinallataq llaqtanpi esclavitud chinkachiypaq:

Kay runakunaqa (cristianos evangélicos) nisqakunan filantropía social nisqapa, actividad política nisqapa wasan, reformas sociales nisqaman, pacifismo nisqaman, educación pública nisqamanpas. Paykunaqa allin kaynintan rikuchinku, rikuchinkutaqmi qolqemanta sasachakuypi kaqkunaman, huk llaqtakunamanpas, aswantaqa, pisillatapas interesakuspanku, huk forma republicana de gobierno nisqapi - - Kay parte de la población nisqa allinta kutichirqan, chanin qhawariy mañakuykunaman, hinallataq aswan kaqlla rakinakuymanpas, kikinkupa yuyaykusqankuman hina, kaqlla kaymanta. Lincolnpa puriynintam qatirqan, sirwiy chinkachiypi, Rooseveltpa yuyayninkunawanpas rimanakurqanmi, "mana allin" llamk'ana wasikunata, pisi runakunap makinpi qhapaq kay huñuyta huchachaspa. (4) .

Hatun yachay wasikuna. Ñawpaqtaqa willakurqanmi imaynatas cristianokunaq iñiynin yanaparqan qelqasqa simikunata, leeyta qelqayta ima, ñawpaq pachak watakunapi, kunanpas. Ejemplopaq, África nacionkunapiqa, educación básica nisqapi, educación profesional nisqapipas sistema escolar nisqapa sapinqa aswantaqa misiones cristianokunapa influencianmantam nacerqa, chaynallataqmi saludpipas. Cristiano iñiypa mana yanapayninwanqa pachak watakunam sociedadkunapa wiñayninqa tardakunman karqa.

   Huk kaqninmi hatun yachaywasikuna, yachaywasikuna. Alfabetización nisqawan kuska, ancha allinmi ciencia nisqa wiñananpaq, investigacionpa wiñananpaq, inventokuna paqarimunanpaq, willakuy mastarikunanpaqpas. Paykunawanmi yachaypas, maskaypas musuq pataman ñawparin.

   ¿Imaynatan cristianokunaq iñiynin kay cheqaspi yanaparqan? Secularistakuna, Diospi mana creeq runakunapas manan yachankuchu Bibliapas cristiano iñiypas chay ruwaypi anchata yanapakusqanmanta. Pachaknintin universidadkunata, chunka waranqa escuelakunatapas Dios sonqo cristianokuna otaq misionerokunaq llank’ayninwan qallarichirqanku. Paykunaqa manan ateo nisqapichu nacerqanku, manan karqanchu kay pachamanta, estadoq kamachisqan universidadkuna. Ejemplopaq, Inglaterrapi, Américapipas kay universidadkunan allin reqsisqa kanku:

- Oxford y Cambridge llaqtakunapi. Iskaynintin llaqtakunapim achka iglesiakuna, capillakuna ima kan. Qallariypiqa chay universidadkunaqa Bibliamanta yachachinapaqmi kamarisqa karqan.

- Harvard llaqtapi. Kay hatun yachay wasiqa Reverendo John Harvardpa sutinwanmi sutichasqa. 1692 watamanta lema nisqanqa Veritas Christo et Ecclesiae (Chiqap Cristopaq, Iglisyapaqpas) .

- Yale Hatun Yachay Sunturtaqa ñawpaq Harvard yachakuqmi, puritanu kuraq Cotton Mather sutiyuq runam kamarirqan.

- Princeton Hatun Yachay Sunturpa ñawpaq umalliqninqa (qallariypiqa New Jersey Colegio) Jonathan Edwardsmi karqan, payqa XVIII pachakwatapi Américapi hatun kawsarichiyninwanmi riqsisqa. Payqa kay kawsarichiymanta aswan riqsisqa willakuqmi karqan, George Whitefieldwan kuska.

- Pensilvania hatun yachay wasi. George Whitefield, huk umalliq Hatun Rikch'ariypi, chay yachaywasita kamarirqan, chaymantataq Pensilvania Hatun Yachay Sunturman wiñarqan. Whitefieldqa huk pub qhawaqpa churinmi karqan, ñawpaq rimasqanchis John Wesleypa llank’aqmasintaqmi karqan Inglaterra nacionpi kashaqtin. Payqa mana costumbrasqanman hina sumaq, t’oqyaq, kallpasapa kunkayoqmi karqan, chaymi hawapi huñunakuykunapi chunka waranqa runakunaman uyarisqa hina rimaq. Hinaspapas waqashaspan predicayta atirqan runakunata Dios khuyapayasqanrayku

   ¿Ima nisunmantaq India nacionmanta? India nacionqa manan reqsisqachu cristiano kayninwan. Ichaqa kay suyupipas, África suyupi hina, waranqantin yachaywasikuna, cristiano iñiypi naceq. India suyupi ñawpaq hatun yachay wasikunapas chay hinallataqmi paqarirqan. Calcuta, Madras, Bombay, Serampore hatun yachaywasikuna hina ancha riqsisqam. Chaymantapas, 1887 watapi kamasqa Allahabad hatun yachay wasiqa ancha riqsisqam. Indiap ñawpaq qanchis umalliqninkunamanta pichqa kay llaqtamantam hamurqanku, Indiap achka kamachiqninkunataq Allahabad Hatun Yachay Sunturpi yachaqarqan.

Cienciapi huk revolución. Chay qelqaqa qallarirqan Diospi mana creeq runakunaq allin qhawarisqankumantan, chaypin nirqanku cristianokunaq iñiynin cienciaq wiñananpaq hark’asqanmanta. Ichaqa kay qhawariyqa manan sasachu tapukuna, imaraykuchus literatura simikuna, alfabetización, universidadkuna ima aswantaqa paqarirqanku cristiano iñiypa influencianman hina.

    ¿Ima nisunmantaq revolución científica nisqanchismanta? Sapa kutim secularista hinaspa ateo nisqa muyukunapi ninku kay chaqwaqa manam ima ruwayniyuqpaschu karqa cristiano iñiywan, ichaqa kay piensaytam iskayrayachwan. Imaraykuchus kunan pacha yuyaypiqa, cienciaqa huk kutillaraqmi qallarirqan, chaymi 16-18 siglokunapi Europapi, chaypin cristiano teísmo nisqa kamachikurqan. Manam secularista sociedadpichu qallarirqa, aswanqa específicamente cristiano iñiywan inspirasqa sociedadpim. Yaqa llapan umalliq cientificokunan creerqanku unanchasqa kasqanpi. Paykuna ukhupin karqanku Francis Bacon, Robert Boyle, Isaac Newton, Johannes Kepler, Copérnico, Galileo Galilei, Blaise Pascal, Michael Faraday, James Clerck Maxwell, John Ray, Louis Pasteur, hukkunapas, paykunaqa manan k’anchay pachaq representantechu karqanku aswanpas cristiano teísmo nisqamanta.

Historiadorkunaq, sociólogokunaq mirayninkunan repararqanku cristianokuna, cristianokunaq iñiyninku, cristianokunaq institucionninkunapas askha imaymanapi yanapakusqankuta, chaykunan qhepaman kunan tiempopi ciencia naturalta paqarichimurqan(...) Huk rikch’aq yuyaykuykunaña kan chaypas, kunan tiempopi yaqa llapan historiamanta yachaqkunan reqsikunku, cristiano religionqa (catolicismopas protestantismopas kaqlla) askha yuyaysapakunata kallpacharqan ñawpaq moderno tiempopi llank’anankupaq pachamamamanta sistematico yachay. Historiadorkunapas qhawarirqankun cristiano religionmanta manusqa hamut’aykuna cientificokunaq rimanakuyninman haykuyta tarisqankuta, allin ruwaykunawan. Wakin cientificokunapas ninku, wakin kamachikuykunaman hina naturaleza llank’asqanmanta yuyaykusqankuqa cristianokunaq teologíanmantan hamun nispa. (5) .

¿Imataq cientificokunapa revolución nisqa qipanpi karqa? Huk razonmi karqan, ñawpaqpi nisqanchis hina, universidadkuna. 1500 watapaqqa Europa lawpim yaqa soqta chunka karqaku. Kay hatun yachaywasikunaqa manam secularistakunap, Estadop qhawasqan hatun yachay wasikunachu karqan, aswanpas chawpi pacha iglesiap ancha yanapayninwanmi hatarirqan, chaykunapitaq ciencias naturales nisqamanta investigacionpas, astronomía nisqapas ancha allintam llamk'arqan. Paykunapiqa ancha librem karqa investigacionpas rimanakuypas, chaymi favorecesqa karqa. Chay hatun yachaywasikunapiqa pachak waranqa yachakuqkunam karqa, chaymi yanaparqaku Europa lawpi 16-18 siglokunapi cientificokunapa revolución nisqa ruwakunanpaq allpata allichanankupaq. Kay revolucionqa manan qonqayllamantachu mana maymanta hatarirqan, aswanpas allin ruwaykunan ñawpaqman rirqan. Huk hatun suyukunapas manam Iwrupapi hinachu hatun yachayniyuq, chayman rikch'akuq hatun yachay wasiyuqpas karqan,

Chawpi pachaqa occidental llaqtaq aswan hatun ruwayninpaqmi huk saphita paqarichirqan: kunan pacha yachay. “Renacimiento” nisqamanta ñawpaqtaqa cienciaqa manan karqanchu nisqankuqa manan cheqaqchu. Griegokunaq klasiku investigacionninta allinta reqsispankun, Chawpi tiempopi yachaqkuna ideología nisqa sistemakunata ruwarqanku, chaymi cienciata aswan karuman pusarqan ñawpa tiempowan tupachispa. Hatun yachay wasikuna, maypichus yachaypi kacharichiy umalliqkunap atiyninmanta waqaychasqa karqan, 1100 watakunapi kamasqa karqan. Kay institucionkunaqa sapa kutim cientificokunapa investigacionninpaq allin pakakuna wasita qurqaku. Cristiano teología nisqapas manan kaqllachu karqan, chhaynapi imakunachus pasasqanmanta t’aqwinankupaq, chaymi creerqanku Diospa kamasqan kasqanpi. (6) .

Hampi hinaspa hampina wasikuna. Cristiano iñiypa huknin ruwayninqa hampikuymi, hospitalkuna naceymi. Huk importante parten karqan astawanqa monjekuna, paykunan waqaycharqanku, copiarqanku, t’ikrarqanku ima ñawpaq hampi qelqakunata, huk ñawpaq clásico, cientifico qelqakunatapas. Chaymantapas astawanmi hampiyta wiñachirqanku. Mana paykunaq ruwayninku kaqtinqa manan hampiypas chay hinatachu ñawparinman karqan, ñawpaq pacha qelqakunapas manan waqaychasqachu kanman karqan kunan pacha miray leenankupaq.

    Salud, trabajo social hinaspa achka organizaciones benéficas (Cruz Roja, Salva los Niños...) nisqapas qallarirqakum cristiano niq runakuna, cristiano iñiypiqa sapa kutim runamasinchikta khuyapayay karqa. Kayqa Jesuspa yachachikuyninman hina, ejemplonman hinam. Aswanpas Diospi mana creeq runakunapas, runamanta rimaqkunapas sapa kutillanmi kay cheqaspi qhawaq karqanku. Inglaterramanta periodista Malcolm Muggeridge (1903-1990), pay kikinpas kay pachamanta runamanta yachaq, ichaqa chaywanpas honrado, chayta repararqan. Payqa qhawarirqanmi imaynatas kay pacha qhawariy culturata afectan chayta:"Indiapi, Áfricapipas watakunatan pasarqani, iskayninpitaqmi tuparqani askha chanin ruwaykunawan, chaykunatan cristianokuna hukniray denominacionkunaman pertenecerqanku; ichaqa manan huk kutillatapas tuparqanichu huk hospitalwan otaq orfanatowan, chaytan cuidarqan huk organizacion socialista otaq huk sanatorio de lepra nisqawan, chay wasiqa humanismo nisqapin llank'ashan". (7) .

   Kay qatiq citakunaqa astawanmi rikuchin imaynatas cristianokunaq iñiynin enfermería nisqapi huk ruwaykunapipas misionero llank’aywan yanaparqan chayta. África, India suyukunapi yaqa llapan hampina wasikunaqa cristiano misionkunawanmi nacerqanku, yanapayta munasqankurayku ima. Europapi ñawpaq kaq hospitalkunamantapas askha parten cristiano iñiypa yanapayninwan paqarimurqan. Diosqa runataqa qhaliyachinmanmi, ichaqa askhan hampikunawan hospitalkunawan yanapachikurqanku. Chaypim cristianokunapa iñiynin anchata yanaparqa.

Chawpi pachakunapi runakunaqa, Orden de San Benedicto nisqaman perteneceqkuna, Europa Occidental nisqallapi iskay waranqa masnin hampina wasikunata qhawarqanku. 12 ^sigloqa admirakuypaqmi karqan kaypi, astawanqa chaypi, chaypin Orden de San Juan llank’arqan. Ejemplopaq, Santo Espirituq hatun Hospitalninmi 1145 watapi Montpellier llaqtapi kamarisqa karqan, chaymi usqhaylla hampi yachay wasiman tukupurqan, Montpellier llaqtapi hampina wasimanpasl tukurqan 1221 watapi. (8) .

Cristiano iglesiaqa tukuy kawsayninpi askha k’amisqaña karqan chaypas, wakchakunata hampiypi ñawpaq kaqraqmi karqan, presokunata, mana wasiyoq runakunata otaq wañuy patapi kaqkunata yanapaspa, llank’ana wasikunatapas allinchaspa. India suyupiqa aswan allin hampina wasikuna, chaywan tinkisqa yachay wasikunapas cristiano misionero llamkaypa rurunmi, chaykamapas achka hindukunam chay hampina wasikunata aswanta servichikunku gobiernopa cuidasqan hampina wasikunamantaqa, chaypi aswan allin qawasqa kanankuta yachasqankurayku. Yupakunmi iskay kaq hatun maqanakuy qallariqtin India nacionpi 90% enfermerakuna cristiano kasqankuta, 80%taq misionero hospitalkunapi educacionninkuta chaskisqankuta. (9) .

Iglesiapiqa kay kawsaypa ruwayninkunan allinta qhawarisqa karqan, hamuq kawsaypa ruwayninkuna hina; yaqapaschá Africa runakunaq tukuy ima ruwasqankupas, iglesiaq misionero llank’asqanmanta paqarimurqan. (Nelson Mandela kikin kawsayninmanta Karu puriy Kacharichiyman)

¿Iglesiachu cientificokunata qatikacharqa? Nisqanchis hina, cristianokunaq iñiyninmi anchata yanaparqan cientificokunaq revolución nisqa paqarimunanpaq. Huk razonmi karqan chay iglesiaq kamasqan universidadkuna. Chayraykun Diospi mana creeq runakunaq tarpuy munasqanku, chaymi cristianokunaq iñiynin cienciaq wiñananpaq hark’anman karqan, chaymi hatun cuento. Chaytataqmi qawachin cristianokunapa iñiynin aswan unayña kasqan nacionkunapi cienciapi hinaspa investigacionpi punta kaq kasqankupas.

    ¿Ima nisunmantaq iglesia cientificokunata qatiykachasqanmanta yuyaykusqankumanta? Ateo muyukunaqa kay yuyayta waqaychayta munanku, ichaqa askha historiamanta investigaqkunan chayta qhawarinku historiaq waqllichisqa kayninta. Kay iñiywan cienciawan atipanakuymanta yuyayqa XIX pachakwatap tukukuyninmantaraqmi, Darwinpa yuyayninta yanapaq qillqaqkuna, ahinataq Andrew Dickson White, John William Draper, qillqankupi chayta hurqurqanku. Ichaqa, p.h., chawpi pachamanta yachaq James Hannam nisqa:

Común creenciaq contranpin iglesiaqa manan hayk’aqpas yanaparqanchu llañu hallp’a nisqa yuyayta, manan hayk’aqpas mana allinpaqchu qhawarirqan autopsia nisqakunata, segurotaqmi mana hayk’aqpas pitapas ruphachirqanchu cientificokunaq yuyaykusqankumanta. (10) .

Australiamanta iskayrayaq Tim O'Neill sutiyuq runam kay nisqanmanta huk sayayta hapirqa, hinaspam qawachin imayna pisilla runakuna chiqaptapuni historiamanta yachasqankuta: "Manan sasachu kay q'otuykunata saruyqa, astawanqa chaymanta rimaq runakuna yaqa mana imatapas yachaqtinku historiamanta. Chayraqmi kay mana reqsisqa yuyaykunata web nisqakunamanta, ancha reqsisqa librokunamantapas hoqarirqanku. Kay nisqaykunan urmapun mana ch'aqway atina pruebakunawan tupachisqa kaqtinku. Kusikunapaqmi tarini propagandistakunamanta burlakuyta allinta, hukta - huklla - cientifico sutinta mañaspa, paymi ruphasqa karqan otaq qatiykachasqa otaq sarunchasqa karqan Chawpi pachakunapi maskhasqanmanta.Manan hayk’aqpas hukllatapas sutichayta atinkumanchu... Chawpi pachamanta yachaqkunata listasqaypi - Albertus Magnus, Robert Grosseteste, Roger Bacon, John Peckham, Duns Scotus, Thomas Bradwardine, Walter Burley, William Heytesbury, Richard Swineshead, John Dumbleton, Richard de Wallingford, Nicholas Oresme, Jean Buridan,hinaspa Nicolaus Cusanus —hinallataq tapukuni imaraykun kay runakuna tukuy thakpi Edad Media nisqapi cienciata ñawpaqman puririchirqanku mana iglesia paykunata ch’aqwachispa, contrarioykunan admirasqa umankuta raqrakuqku, tapukuspanku imachus cheqaqtapuni mana allinchu karqan chayta” (11)

   ¿Ima nisunmantaq Galileo Galileimanta, paymi griego Tolomeo runaq kay pachapi intiq rikch’ayninta t’ikrarqan, chaypin rikukurqan intiq kay pachaq muyuriqninta? Chiqapmi Papa mana allinta ruwarqa paywan, ichaqa chay asuntoqa atiypa servichikuyninta waqllichiymi, manam cienciapa contranpichu. (Arí, papakunapas Iglesia Católica nisqapas askha ruwaykunapipas huchayoqmi karqanku, cruzadas nisqapi, Inquisición nisqapipas. Ichaqa, cristiano iñiyta llapanta saqepuymi otaq Jesuspa yachachisqankunata mana kasukuymi. Askhan mana entiendenkuchu chay hukniray kasqankuta). Chaymantapas allinmi kanman cienciamanta hinaspa iñiymanta representantekunapas rakinasqa kasqankuta, Galileoq teoría nisqanmanta imayna piensasqankupi. Wakin cientificokunan paypa ladonpi kasharqanku, wakintaq contranpi. Chaynallataqmi wakin iglesiapi kaqkunapas piensasqanpa contranpi karqaku, wakinñataqmi defienderqaku. Chayqa sapa kutim musuq teoríakuna rikurimuptinqa.

   Hinaptinqa, ¿imanasqataq Galileoqa Papapa mana allin qawasqan karqa, hinaspam wasinpi wisq’asqa karqa villanpi? Hukninmi karqa Galileoq kikinpa imayna kawsasqan. Ñawpaqqa Papaqa Galileotan anchata admirakuq, ichaqa Galileoq mana yuyayniyoq qelqasqanmi yanaparqan aswan sasachakuypi tarikunanpaq. Ari Turunenmi chay asuntomanta qillqarqa:

Galileo Galilei runaqa cienciaq hatun martirionkunamanta hukninpaq qhawarisqaña chaypas, yuyarinanchismi runa hinaqa mana ancha kusikunapaqchu kasqanta. Payqa hatunchakuqmi karqan, faciltan phiñakuq, askhatan waqaq, manataqmi discrecionniyoqchu, talentoyoqtaqmi karqan runakunata manejananpaq.Gracias filo qallunwan, asichikuyninwan ima, manataqmi pisirqanchu awqankunapas. Galileoq quyllurkunamanta llamk'ayninqa rimanakuy formato nisqatam llamk'achin. Chay libroqa riqsichinmi huk mana ancha yuyaysapa runa Simplicio sutiyuq, paymi Galileoman qawachin aswan idiota contraargumentokunata. Galileoq awqankunan Papata convencechiyta atirqanku Galileoqa Simplico nisqa rikch’ayninwan Papata niyta munasqanmanta. Kay qhepallamanmi yanqa, sensitivo Urban VIII Galileo contra imatapas ruwarqan...

    ...Urbanoqa allichaqpaqmi qhawarikurqan, chaymi Galileowan rimananpaq rimanakurqan, ichaqa Galileoq estilonqa Papapaqmi nishuta karqan. Galileiqa Simplicus nisqa rikch’ayninwan Papata niyta munarqanña manaña chaypas, suti akllayqa mana entiendey atina millaymi karqan. Galileiqa manan allin qelqanapaq aswan allin kaqkunatachu qhawarirqan, chaypin kashan leeqtapas respetaspa. (12) .

Hinaspa, ¿Diospi mana iñiqkunachu cientificokunata qatiykacharqanku? Chayqa pasarqan Diospi mana creeq Unión Soviética nacionpin, chaypin askha cientificokunata carcelpi wisq’asqa karqanku, ahinataq genética nisqamanta yachaqkuna, wakintaq wañuchisqa karqanku cientifico yuyaykusqankurayku.

     Chaynallataqmi achka yachaqkunapas Ransiyap Rikch'arimuyninpi wañurqan: q'illay yachaq Antoine Lavoisier , quyllur yachaq Jean Sylvain Bally , mineralkunamanta yachaq Philippe-Frédéric de Dietrich , quyllur yachaq Jean Baptiste Gaspard Bochart de Saron , yura yachaq Chrétien Guillaume de Lamoignon de Malesherbes . Ichaqa manan cientifico yuyaykusqankuraykuchu wañuchisqa karqanku, aswanpas politicapi yuyaykusqankuraykun. Kaypipas, atiyta mana allinta apaykachasqankumantan karqan, chaymi hukniraypuni karqan Galileota imayna tratasqankumantaqa.

Cienciaq pantasqa ñannin: Darwinqa cienciata pantachirqan. Kay yachachikuyqa qallarirqa Diospi mana iñiqkunapa favorecesqankuwan, cristianokunapa iñiyninkuqa ciencia wiñananpaq harkasqanmantam. Nirqankun kay nisqanpiqa manan imapaqpas valenchu, ichaqa cristianokunaq iñiyninpa ancha importante kasqanmi cienciaq nacenanpaq, ñawpaqman purinanpaqpas decidirqan. Kay qhawariyqa askha ruwaykunapin sayarin, ahinataq literatura simikunaq paqarimuynin, alfabetización, yachaywasikuna, hatun yachaywasikuna ima, hampiy, hampina wasikunaq wiñaynin, hinallataq revolución científica nisqa ruwakusqanmanta, siglo XVI-XVIII Europapi, chaypin teísmo cristiano nisqa kamachikurqan. Kay tikrayqa manam secularista sociedadpichu qallarirqa, aswanqa específicamente cristiano iñiywan inspirasqa sociedadpim.

   Sichus cristianokunaq iñiynin allin yanaparqan cienciaq wiñananpaq chayqa, ¿maymantataq paqarimurqan cienciawan cristiano iñiywan churanakuy yuyay? Huk razonmi karqan cheqaqtapuni Charles Darwin 19 siglopi evolución nisqamanta teoría nisqakunawan. Kay teoría nisqa, naturalismo nisqawan tupaq, kay rikch’aymanta aswan huchayoq. Allin reqsisqa ateo Richard Dawkinspas nirqanmi manaraq Darwinpa tiempon kashaqtinqa sasa kanman karqan ateo kayqa: "Ateísmoqa Darwinpa ñawpaqenpiqa lógicamente valido hinaña rikch'akunman karqan chaypas, Darwinllan churarqan yuyaypi chaninchasqa ateo nisqapaq cimientota" (13).

   Ichaqa ichaqa. Naturalista cientificokuna Darwinpa llamkayninta hinaspa kallpanchakusqanmanta respetaptinkuqa, wakinpiqa allinmi, wakinpiqa pantasqam. Paykunaqa allintam ninku Darwinqa allin naturalista kasqanmanta, payqa allintam qawarqa naturalezata, yacharqataqmi imamanta rimasqanmanta, yacharqataqmi investigacionninmanta qillqayta. Chaytaqa manan pipas negayta atinmanchu magnum opus nisqa qelqanta On the Origin of Species nisqa qelqanta .

   Ichaqa pantasqam kanku Darwinpa nisqanman hina, lliw rikch'aqkunaqa huklla ñawpaq célulamanta chaskisqa kasqankuta (primordial célula-runa nisqa teoría). Razonqa facilmi: Darwinqa manam atirqachu qawachiyta ima ejemplotapas especiekunapa cambionmanta On the Origin of Species nisqa liwrunpi , aswanqa ejemplokunallatam qawachiyta variacionninmanta hinaspa adaptacionmanta. Chaykunaqa iskay imaymanakunan. Variación, ahinataq pisqupa chupanpa sayaynin, rapranpa hatun kaynin utaq wakin bacteriakunapa aswan allin harkakuynin, manam imapipas pruebanchu kunan pacha llapa especiekuna huk ñawpaq célulamanta hamusqankuta. Kay qatiqninpi rimasqankum aswanta willakun chay temamanta. Kikin Darwinpas reqsikunanmi karqan mana ejemplokunayoq kasqanmanta, chaypin rikukurqan especiekunapi cheqaq cambiokuna kasqanmanta. Kay yuyaypiqa, Darwinqa cienciata pantachirqan nispa nisunman:

Darwin: Chiqaptaqa sayk’usqañam kachkani runakunaman willaspay, manam ninichu ima prueba directatapas huk especie huk especieman tikrakusqanmanta, chaynallataqmi creeni kay qawariyqa allin kasqanmanta aswantaqa achka fenómenos nisqakunata huñusqa hinaspa chayman hina explicasqa kasqankurayku. (14) .

Enciclopedia Britannica: Resaltananchismi Darwinqa mana hayk’aqpas evolucionmanta nitaq especiekunaq paqarimusqanmanta pruebayta atisqanmanta. Paymi nirqa evolución nisqa pasaruptinqa achka mana explicay atina cheqaskunata explicayta atisqanmanta. Chhaynaqa evolución nisqamanta yanapaq pruebakunaqa manan cheqaqchu. 

"Ancha irónicom, huk libro, especiekunapa paqarimusqanmanta sut'inchasqanrayku riqsisqa, mana imapipas sut'inchasqanqa". (Christopher Booker, Times nisqapi columnista Darwinpa magnum opus nisqamanta rimaspa, On the Origin of Species )   (15)

Sichus Darwin yachachinman karqan huk ayllu sach’amanta (evolución nisqa qhawariy, chaymi yuyaykun kunan kawsaykuna kikin ñawpaq célulamanta wiñasqankuta), pachak-pachak ayllu sach’akuna kanman karqan, sapa sach’ataq k’allmayoq, iskay t’aqayoq ima kanman karqan chayqa, cheqaq kaqmanmi aswan qayllallapi kanman karqan. Variación nisqataqmi rikurin, Darwinpa pruebasqan hina, ichaqa especie básica nisqa ukullapim. Chay qawariykunam aswan allinta tupan kamay modelowan, chay modelowanqa maypichus kunan kawsaykuna huk célula primordialmanta paqarimuq, chaymi huklla saphi formawan:

Yaqapaschá yuyaykusunman imaraykun cientificokuna huk común ñawpaq tayta-mama nisqa yuyayta mana criticakuspa hap’irqanku chayta. Darwinismoq atipasqanmi mana iskayrayaspa cientificokunaq allin qhawarisqa kayninta yaparqan, kikillanmanta ruway yuyaykusqankupas chay tiempoq espiritunwanmi allinta tuparqan, chaymi chay teoría nisqataqa religionpi umalliqkunapas admirakuypaq yanaparqanku. Imaynaña kaqtinpas, cientificokunan chay teoría nisqataqa chaskirqanku manaraq allinta pruebashaspa, chaymantataq atiyninkuta utilizarqanku llapa runakunata convencechinankupaq, procesos naturales nisqakunan suficiente kasqanmanta, huk runata bacteriamanta, huk bacteriatataq químico chaqrusqamanta horqonankupaq. Evolucionmanta cienciaqa yanapaq pruebakunatan maskhayta qallarirqan, hinaspan sut’inchaykunata horqoyta qallarirqan, chaykunan mana allin pruebakunata yanqapaq qhawarichirqan. (16) .

Chay fósil nisqa qelqapas Darwinpa nisqanman hinan mana cheqaqchu. Unay pachamantam yachakun mana pisi pisimanta wiñaytaqa rikukunmanchu fósiles nisqapi, chaywanpas teoría evolutiva nisqa kaywanqa sentidokuna, órganokuna, musuq especiekuna ima rikurimunanmi. Ejemplopaq, Steven M. Stanley nisqa: “Manan huk ejemplollapas kanchu chay reqsisqa material fósil nisqapi maypichus huk importante mosoq característica estructural wiñashan chay especiepaq (17)

    Pisi pisimanta mana wiñasqanmantaqa achka riqsisqa paleontólogos nisqakunam riqsirqaku. Ni fósiles nitaq kunan pacha especies nisqakunapas manan rikuchinkuchu ejemplokunata, Darwinpa teoría nisqanman hina pisi pisimanta wiñasqanmanta. Uraypiqa historia natural museokunamanta representantekunaq wakin rimasqankun kashan. Historia natural nisqamanta museokunapiqa aswan allin pruebakunan kanan evolución nisqamanta, ichaqa manan chay hinachu. Ñawpaqtaqa Stephen Jay Gouldpa rimasqanmi, payqa yaqapaschá kay tiemponchispi aswan reqsisqa paleontólogo (Museo Americano). Payqa negarqanmi pisi pisimanta fósiles nisqapi wiñayta:

Stephen Jay Gould: Manam imahinapas pisichayta munanichu pisi pisimanta evolución nisqa qawariypa atiyniyuq kayninta. Ñoqaqa reparayta munani, manan hayk’aqpas qaqakunapi ‘qhawasqachu’.  (Pandapa hatun maki, 1988, p. 182.183).

Dr. Etheridge, pachantinpi riqsisqa Museo Británico nisqamanta curador:  Kay tukuy museopiqa manan kanchu aswan huch’uy kaqpas, chaymi pruebanman especiekunaq paqarimuyninta, chawpi formakunamanta. Evolucionmanta yachachikuyqa manam qawasqanchikpichu nitaq chiqap kaqkunapichu hapipakun. Runakunapa edadninmanta rimaspaqa, kaqllam kachkan. Kay museoqa hunt’a pruebakunawanmi rikuchin imayna mana yuyayniyoq kay teoríakuna kasqanmanta. (18) .

Pichqa hatun museo paleontológico nisqapi llamkaqkunapas manam mayqinpas huk sasan ejemplollatapas qawachiyta atinmanchu huk organismomanta, chaytaqa qawachwan huk especiemanta huk especieman pisi pisimanta evolucionninmanta prueba hina. (Dr. Luther Sunderlandpa resumennin Darwinpa enigma nisqa libronpi  . Kay libropaqmi askha representantekunata tapurqan historia natural museokunamanta, hinaspan paykunaman qelqarqan ima clase pruebakunayoq kasqankuta yachayta munaspa evolución nisqamanta pruebanankupaq. [19])

Kay qatiq rimayqa kaqllamantam hinalla purichkan. Wañusqa Dr Colin Pattersonqa hatun paleontólogo, fósil nisqamanta yachaqmi karqan, Museo Británico (Historia Natural) nisqapi. Payqa evolución nisqamanta huk liwrutam qillqarqan - ichataq pipas tapuptin imaraykum liwrunpi mana ima siq'ipas karqanchu chawpi rikch'aqkunamanta (organismos en transición), kay kutichiyta qillqarqan. Kutichiyninpiqa Stephen J. Gouldmanta riman, ichapas kay pachapi aswan riqsisqa paleontólogo (yanawan yapay):

Tukuy sunquywanmi acuerdopi kani yuyaykusqaykiwan, libroypi mana dibujokuna kasqanmanta, organismokunamanta, chaykunaqa evolutivamente etapa de transición nisqapim kachkanku. Sichus consciente kayman karqan mayqen chhaynakunamantapas, huk fósil nisqamanta otaq kawsaqkunamantapas chayqa, tukuy sonqowanmi chaykunata libroypi churayman karqan . Qamqa proponenki huk artistawan chayna chawpi kaq formakunata dibujanaypaq ichaqa maymantataq dibujonkunapaq informaciónta hurqunman? Honestamente nisaq, manan kay willayta payman haywayta atirqanichu, sichus chay asuntota huk artistaman saqesaq chayqa, ¿manachu leeqta pantachinman?

   Tawa wata ñawpaqtaraqmi libroypa textonta qillqarqani [libropiqa willakun wakin formas intermedias nisqapi iñisqanmanta]. Kunan qillqayman chayqa, piensani chay libroqa aswan hukniray kanman. Pisi pisimanta (pisi pisimanta tikrakuy) nisqaqa huk hamutaymi, chaypim ñuqaqa iñini. Mana Darwinpa allin qhawarisqa kasqanraykullachu aswanpas genética nisqamanta entiendesqaymi chayta mañakunman hina. Ichaqa sasan [fosilmanta yachaq Stephen J.] Gouldpa contranpi, Estados Unidos nacionpi museopi kaq huk runakunapa contranpipas mana chawpi kaq formakuna kasqanmanta nispankuqa . Paleontólogo hinaqa, anchatam llamkani filosofía sasachakuykunawan, ñawpaq pacha kawsaqkunata riqsispa, chay material fósil nisqamanta. Qamqa ninkitaqmi ‘huk fósilpa fotontapas qawachinay, chaymantam chay cierto grupo organismoqa evolucionarqa’, nispa. Chiqamanta rimani – mana kanchu fósil yaku mana yaykuq prueba kanman . (20) .

¿Imamantataq nisunman? Darwintaqa respetasunmanmi allin naturalista hina, ichaqa manan chaskinanchischu huk célula primordialmanta especiekuna herenciata chaskisqankumanta suposicionninta. Pruebakunaqa sutillam kachkan unanchakunapaq aswan allin kasqanta, chaymi Diosqa chaylla tukuy imatapas allicharqa. Variación nisqa chiqapmi, especies nisqakunatapas huk chikankamam mirachiywan tikrakunman, ichaqa tukuy kaykunaqa limiteyuqmi, chaymanmi pisi tiempollamanta chayanqa.

    Tukuchiypiqa Darwinqa cienciata pantachirqan, Diospi mana creeq cientificokunapas payta qatikusqankun. Aswan allinmi kanman historiamanta piensasqankupi hapipakuyqa, Diosqa tukuy imatam unancharqa mana sapallanmanta hatarinanpaq. Chay yuyayqa yanapallantaqmi cientificokuna mana yachasqankuwan imaynatas kawsay sapallanmanta paqarimunman chayta. Kayqa entiendenapaqmi, mana atikuq kasqanrayku. Kawsayllam kawsayta paqarichiyta atin, manataqmi kay kamachikuymantaqa huk excepción tarisqachu. Ñawpaq kaq kawsaykunapaqqa, kayqa sut’itan Diosmanta riman:

- (Gen 1:1) Qallariypiqa Diosmi hanaq pachata kay pachatapas kamarqan.

- (Rom 1:19,20) Diospa reqsisqanqa paykunapi sut’i rikukun; Diosmi paykunaman rikuchirqan.

20 Kay pacha kamasqa kasqanmantapachan mana rikuy atina kaqkunaqa sut'ita rikukun, kamasqa kaqkunawan, wiñay atiyninpas, Dios kayninpas. chaymi mana imaraykupas kanku :

- (Apo 4:11) Señor Diosníy, qanmi allin kanki hatunchasqa kayta, hatunchasqa kayta, atiyta chaskinaykipaq, qanmi tukuy imaymanata kamarqanki, kusichinaykipaqtaqmi kasharqan, kamasqataqmi karqanpas .

Jesus is the way, the truth and the life

Grap to eternal life!

Other Google Translate machine translations:

Millonnintin watakuna / dinosaurios / runap evolucionnin?
Dinosauriokuna chinkachiy
Ciencia en ilusión: teorías ateístas de origen y millones watakuna
¿Hayk'aqmi dinosauriokuna kawsarqanku?

Bibliaq historianmanta
Millp’uq Para

Cristiano iñiy: yachay, runa hayñikuna
Cristianismo hinaspa ciencia
Cristiano iñiy hinaspa runaq allaukankuna

Inti lluqsimuy religionkuna / Musuq pacha
¿Buda, Budismochu icha Jesuschu?
¿Cheqaqchu reencarnación?

Islam islam
Muhammadpa rikuchiyninkuna, kawsayninpas
Islampi, La Mecapipas idolo yupaychay
¿Confiablechu Corán nisqa qelqapi?

Ética nisqamanta tapukuykuna
Qharipura warmipura puñuymanta kacharichisqa kay
Qhari warmi mana kasukuy
Abortayqa hucha ruwaymi
Eutanasia hinaspa pachakunapa señalninkuna

Qespikuy
Qespichisqa kayta atinki