Millp’uq Para

1. Millp’uq Paramanta pruebakuna

Sapa kutim Millp’uq Paraqa cuentolla hina qhawarisqa. Astawanraqmi chay runakuna, evolución nisqa yachachikuypi iñiqkuna, mana creenkuchu hayk’aqllapas Millp’uq Para kasqanpi. Paykunaqa piensankum huk kutipi yaku enteron allpata taparusqanqa mana atikusqanta. 

   Ichaqa, ¿cheqaqtachu Pacha-mutuy chayamurqa? Allpamanta, fósilesmanta, runakunapa tradicionninkunamantapas allinta qawaptinchikqa, Diluviomantam rimanku. Chaykunam qawachin huk kutipi hatun achka runakuna chinkachiy kay Pachapi kasqanmanta. Qatiqninpiqa listaman hinam qawarisunchik kay hatun desgracia kasqanmanta qawachiq pruebakunata.

Uywakunapa achka aya p’ampanankuna

• Sudáfrica suyupi Karroo suyupi yaqa 800 hunu waranqa waranqa tullu tullu tulluyuq uywakuna pampasqa kasqanmantam yachakun (Robert Broompa Ciencia nisqapi qillqasqan, enero killapi 1959 watapi). Kay p’ampasqanku cheqas hatun kasqanmi rikuchin ima mana natural sucesopas pasasqanmanta. Uywakunataqa ancha utqayllachá p’amparqanku. Generalmente, kay laya sucesoqa aswan allinta sut’inchakunman huk hatun chinkachiywan, ahinataq Unu hunt’aywan, chaytaq usqhayllata uywakunap hawanpi allpa qatakunata huñuyta atin.

• Alaska hinaspa Siberia lawpi permafrost nisqapiqa millonnintin tonelada animalkunapa tullunmi kachkan. Importantemi, achka kay uywakunaqa hatun ñuñuq uywakunam karqaku, chiripiqa manam kawsanmankuchu karqa, manataqmi pampakuyta atirqakuchu. Maailman Luonto libromanta willakuymi chaymanta willakun. Chaypim qawachin imaynatam kay hatun uywakuna allpa ukupi tarikurqaku hukniray yurakunawan kuska:

Kaypiqa aswanta interesakuqmi, Alaska suyupi, Siberia suyupipas permafrost nisqapiqa reparanapaq hina tullukuna aycha ima kanman, kuskan ismusqa yurakunapas, huk puchukunapas kay pacha orgánico nisqamanta. Wakin llaqtakunapiqa chaykunaqa yapakunmi hallp’api reparanapaq hina. Chay puchuqkunamantaqa askha parten hatun animalkunamanta, ahinataq chukchayoq rinocerontekunamanta, hatun leonkunamanta, castorkunamanta, búfalokunamanta, almizclekunamanta, torokunamanta, mamutkunamanta, chukchayoq elefantekunamantawan, chaykunaqa chinkapunñan... Chayraykun sut’ita rikukun Alaska nacionpi tiempoqa aswan q’oñi kasqan manaraq chiri kashaqtin.

• Hatun achka aya p’ampanakuna kasqanmanta pruebakunam kachkan Agate Spring (Nebraska) llaqtapi tarisqa rinocerontekunapa, camellokunapa, sallqa jabalíkunapa hinaspa mana yupay atina animalkunapa puchun. Yachaysapa runakunapa nisqanman hinaqa, chay lawpiqa 9.000 masnin hatun animalkunapa puchunmi kachkan.

• 1845 watapi Rusia suyupi Odessa llaqtaq qayllanpi uywakunaq puchunkunata t’oqorqanku, chaypin pachak más osokunaq tullunkuna t’oqosqa karqan, hinallataq askha tullukuna caballokunaq, osokunaq, mamutkunaq, rinocerontekunaq, bisontekunaq, alcekunaq, lobokunaq, hienakunaq, imaymana kuru mikhuqkunaq, roedorkunaq, nutriakunaq, martenkunaq, zorrokunaq tullunkunapas. Kaykunaqa yurakunapa puchunwan, pisqukunawan hinaspa challwakunawanpas (!) umanwanmi chaqrusqa karqa. Allpapi animalkuna ukupi challwakuna kasqanqa sutillatam qawachichkan Unu Pachamanta. ¿Imaynatataq challwakunaqa allpapi uywakunawan kuska estratosllapi kanmanku?

• Italia nacionpi Palermo llaqtapin tarirqanku askha hipopótamo tullukunayoq urqukunata. Chay tarisqanku ukhupi hipopótamo waynakunaq tullunkunapas kasqanraykun mana naturaltachu wañunkuman karqan. Chay hipopótamos uñakuna kasqanqa sut’itan rikuchin Millp’uq Para kashasqanmanta.

• Machaykunapi tarisqankutam ruwarqaku, ejemplopaq, Inglaterra nacionpi Yorkshire llaqtapi, China nacionpi, EE.UU. nacionpa intipa qespimunan lawninpi, Alaska nacionpipas, chaypim tarirunku chunka chunka imaymana qura mikuqkunapa, uywa mikuqkunapa tullunkunata, chay machaykunapi. Yorkshire (Inglaterra) llaqtapin huknin estalactita machaypi tarirqanku elefantepa, rinocerontepa, hipopótamopa, caballopa, ciervopa, tigrepa, osopa, lobopa, caballopa, atuqpa, liebrepa, conejopa tullunkunata, chaynallataq achka pisqukunapa tullunkunatapas. Kamachiyman hinaqa, kay uywakuna mikhunakuq mana imapipas qhepakunkumanchu.

• Huk hatun aya p’ampanataqmi tarikun Francia nacionpi, chaypin tarirqanku 10.000 más caballokunaq tullunkunata.

• Hatun dinosaurio panteonkunapipas tarisqankum kachkan. Bélgica nacionpin tarirqanku askha pachak, waranqantin huch’uy dinosauriokunaq tullunta, yaqa 300 metro ukhupi t’urumanta. Estados Unidos nacionpi Montana llaqtapi huk huch’uy cheqaspin tarirqanku yaqa chunka. Chaymantapas, huk huch’uy sepultura tarisqankupas dinosauriokunawan tupaqmi imaymana cheqaskunapi ruwasqa kashan. Yaqapaschá chay animalkunaqa chay tiempollapi kay pachaman chayasqan chinkachiypi yanapakurqanku.

   Huk ejemplon rikhurillantaq evolución nisqamanta allin reqsisqa Björn Kurten sutiyoq runaq qelqasqan The Age of Dinosaurio nisqa libropi. Paymi riman imaynatas askha dinosauriokunaq fosilninkunata tarirqanku nadaspa umanku qhepaman k’uyusqa, wañuy maqanakuypi hina.

Sach'a-sach'a k'aspimanta q'upakuna, achkan chaqrusqa, uma muyurisqa . Ñawpaqtaqa willakurqam imaynatam sachakunapa tronconpa fósiles nisqakunata tarirunku imaymana pachamanta, chaykunaqa allpa ukupim tarikun, chaymi achka imaymana estratos nisqapi mastarikun. Ancha sapa kuti, kay troncokuna, troncokuna ima huk hatun q’oñilla kanku huñusqa llut’akunawan, tullukunawan, t’uruwan ima. Saphinkupas umallanmanmi, chaymi rikuchin ima thuñichiq sucedesqanmanta. Sachapa tronconpa rumikuna paqarimunanpaq, waqaychasqa kananpaqqa, ancha utqayllam muyuriqninpi allpapa qatankunapi pampasqa kanman karqa - mana chayqa manam puchunmanchu karqa fósiles nisqakuna.

Fósiles nisqakunap paqarimuynin . Allpapi kaq fósiles nisqakunaqa ancha atiyniyuqmi Millp’uq Para kasqanmanta. Allpapi chay fósiles nisqakuna imayna paqarimusqanmantaqa sut’inchakunmanmi, chayllam, mitupa kuyuriynin wakin kawsaq utaq chayllaraq wañusqa yurakunata, uywakunatapas ancha utqaylla pamparusqanmanta. Sichus mana usqhayllachu chay ruwakunman karqan chayqa, manan chay fósiles nisqakunaqa ruwakunmanchu karqan, mana chayqa bacterias, scavengers nisqakunapas pisi tiempollapin ismunkuman karqan. Reparanapaqmi kunan pachakunapiqa mana fósiles nisqakuna ruwasqachu. Nordenskiöld sutiyoq allin reqsisqa explorador runan repararqan Spitzbergen llaqtapi hatun lagartokunaq mawk’a puchunkunata tariyqa aswan facil kasqanmanta, chayllaraq p’ampasqa focakunamantaqa, chay cheqaspi millonninpi focakunaña kashan chaypas.

    Chayraykun hatun sasachakuy kanman sut’inchayta munaspaqa, imaynatas hatun uywakuna, ahinataq mamut, dinosaurio, rinoceronte, hipopótamo, caballo, huk hatun uywakunapas t’uru ukhupi, kay pachaq qatankunapi ima p’ampasqa kanman karqan, sichus pipas mana Unu hunt’aypi iñinmanchu karqan chayqa. Mamutkunallaqa yaqa 5 hunu sapan runakunam allpapi pampasqa kachkanku. Kunan pacha kaptinqa, chayna uywakunaqa manam allpamanchu pampasqa kanman, aswanqa pampapim utqaylla ismunman utaq chaylla chay uywakuna mikurunmanku. Kay willakuymi (James D. Dana: "Manual de Geología", p. 141) qawarichin imayna utqaylla pampayqa necesario kasqanmanta fosilización nisqapaq:

K'aspiyuq uywakuna, challwakuna, reptilkuna hukkunapas, llamp'u kaqninkunata hurquptinku ismunku. Wañuruspa utqaylla pampana, mana ismunanpaq, huk uywakuna mana mikhunanpaqpas.

KAWSASPA PAMP'UQ . Askha fósiles nisqakunan ancha sut’i pruebakunata qon usqhaylla p’ampasqa kasqankumanta.

    Usqhaylla p’ampasqankumantaqa, askha pruebakunan kan chay animalkuna p’ampasqanku tiempopi kawsashasqanmanta. Kaypin wakin ejemplokuna kashan:

Challwakunap q'upakuna. Askha challwakunaq fosilninkunatan tarirunku, chaypin rikukun kawsashaqta, usqhaylla p’ampasqa kasqankuta.

   Ñawpaqtaqa, challwakunaq fosilninkunatan tarirqanku, chaykunan mikhunata ruwasharqanku: huk aswan huch’uy challwakunatan siminkupi hap’irqanku, qonqayllamanta hatun askha hallp’a ukhupi p’ampasqa kaqtinku. Huk rimaypiqa, challwa mikhunanta mikhushan chayqa manan normal wañuytachu rikushan, aswanpas normal kawsaytan kawsarqan usqhaylla p’ampasqa kanankama.

    Iskay kaqpiqa, achka challwakunapa fosilninkunam tarikun, chaykunam llapallan escamakuna maymi kasqanpi, simin kichasqa hinaspa llapan aletakuna mastarisqa. Maypachachus challwakunapi chhayna marcakuna tarikun chayqa, rikuchinmi kawsashasparaqchá destinonkumanta maqanakushasqankuta, qonqaylla p’ampasqa kanankukama. Unu hunt’a kaqtinqa, chhayna usqhaylla t’uru ukhupi p’ampayqa challwakunaq wañunanpaqmi aswan allin kanman. Ejemplopaq, yaqa 9/10 armadura challwakuna ñawpaq puka rit’i rumikuna churasqakunapi tarikusqankuqa chayna posiciónpim kachkanku - iskaynin waqrankutam umankupa tulluyuq placanman chiqan ángulo nisqapi hoqarirunku peligropa señalnin hina - chaymi qawachin chaylla pampasqa kasqankuta.

    Astawanpis, challwakunap q’upakunaqa mana wakjinamanta ruwakunmanchu – manaqa ñawpaqpi nisqaykumanjinachu – imaraykuchus normales nisqapiqa challwakunaqa ancha usqhayta ismunku utaq wak uywakuna mikhunku. Ichaqa challwakuna p’ampasqanku cheqaskunapin tarikun millonnintin chhayna challwakunaq fosilninkuna.

Iskay llimp’iyuq mejillones y ostras. Iskay llimp’iyuq mejillones nisqakunata, ostras nisqakunata ima wisq’asqata tarirqanku, chaymi rikuchin kawsashaqta p’ampasqa kasqankuta. Yaqa llapanpim chay uywakuna wañuptinkuqa conchankuta wichqasqata hapiq aychaqa samarispan ritiwan mituwan yaykurunku, ichaqa chay fósiles nisqakunaqa allintam wichqasqa tarikunku hinaspapas conchakunapa chawpinpim mana ritipas nitaq t’urupas kanchu. Chay conchakuna allinta wisq’asqa kasqanraykun rikuchin kay uywakuna kawsashaqtinraq p’ampasqa kasqankuta.

Mamutkuna. Huk achka uywakunawan kuskam hatun mamutkunata tarirunku. Yachasqanchikmi 5 millon mamutkama allpapi pampasqa kanman. Puchunkunata, aswantaqa colmillos nisqakunata, tonelada nisqapi allpamanta t’oqorqanku, marfil industriapaqpas prima hinaraqmi utilizarqanku, chaymi mana rimayta atisunmanchu ima pisi tarisqankumantapas.

    Kay mamut tarisqankumanta admirakuypaq kaqqa, chay mamutasqa ancha allin waqaychasqa tarikusqankum. Wakinqa sayasqa (!) tarisqa kanku, wakintaq mana digerido mikhuy siminkupi, wiksankupipas hap’isqaraq. Chaymantapas wakintaqa tarirunkum mana imawanpas waqllichisqata hinaspa mana ima dañasqatapas.

    Chayna tarikuykuna hatun suyukunapi ruwakuptinqa, qawachinmi mana wañuchisqa kasqankuta huk localizada primavera inundación nisqapi, yarqaymanta pisi pisimanta wañuywan, utaq ima ordinario wañuywanpas sut’inchasqa hina. Manan ima uniformitarianismopas sut’inchanmanchu pachak waranqa uywakunaq huk kutillapi, maqanakuypi wañusqankuta, imaynatas p’ampasqa karqanku llanthupi, allpapipas. Millp’uq para tiempopiqa chaypaschá pasanman.

URQUPI CH'A ALLPAPI TARISQA LAKUCHAPI UÑUYKUNA , CHAYMANTA RUWAYKUNA .

- (Gen 7:19) Yakupas kay pachapi llumpayta atiparqa; Hanaq pachapa urayninpi kaq alto orqokunapas qataykusqañam karqa.

- (2 Ped 3:6) ... Chhaynapin chay tiempopi kaq pachaqa unuwan hunt’aykusqa chinkapurqan

Yaqapaschá enteron pachapi Unu hunt’aykusqanmanta aswan allin pruebaqa kanman orqokunapi ch’aki hallp’akunapipas lamar-qochapi kawsaq animalkunaq puchunta tarisqanchis. (Chay hina ejemplokunatan tarisunman televisionpi naturalezamanta programakunapipas.) Cheqaqtapunin chay puchuqkunaqa mana kunan kasqankupiqa kanmanchu, sichus lamar-qocha mana hayk’aqllapas chay cheqaskunata tapanmanchu karqan chayqa.

• Kunan pacha calendario qallarinanpaq 500 wata ñawpaqtaraqmi Pitágoras tarirqa lamar quchapi kawsaq animalkunapa puchunkunata urqukunapi. (p.11 Planeetta maa (“Pachamama”)).

• Pachak wata qhepamanmi Griego nacionmanta historiamanta yachaq Heródoto qelqarqan Egipto nacionpi ch’inneqmanta lamar qochapi conchakunata huñusqankuta. Tukuchirqataqmi lamar quchaqa chunniqkamaraq chayarurqa (p. 11 "Planeetta maa"). África suyupi hatun rit’i ch’in pampakunapipas tarirqankun lamar-qochapi hatun animalkunaq puchunkunata.

• Xenofanesqa lamar quchamanta karu allpa ukupim lamar quchapa tullunkunata tarirurqa yaqa 500 watapi manaraq Cristo hamuchkaptin. Paymi tukurqa chay kitikunaqa ñawpaqtaqa lamar quchawan qatasqa kasqanmanta (p. 17 Nils Edelman - Viisaita ja veijareita geólogo maailmassa).

• Charles Darwinpas lamar quchapi puchukunawanmi tuparurqa, Perú suyupi urqukunapi ballenapa tullunta tariruspan.

• Albaro Alonzo Barba, paymi Petos llaqtapi minero director karqan, paymi riman 1640 watapi qelqasqan libronpi, Bolivia suyupi Potoswan Oronestewan chawpipi qaqakunapi mana reqsisqa conchakunata tarisqanmanta, lamar-qochamanta 3.000 metro altopin (p. 54 Nils Edelman: Viisaita ja veijareita geólogo maailmassa ) .

• Alemaniamanta PS Pallas 1700 watakunapi tarisqa caliza rumi estratificasqa, t’uru pizarrakunata Ural, Altai urqukunapi – iskayninku Rusia suyupi – chaypiqa lamar quchapi uywakunapa, yurakunapa puchunkunatam hapirqaku (p. 125 Nils Edelman: Viisaita ja veijareita geólogo maailmassa) .

• Achka mamaquchapi kawsaqkunam tarikurqaku, chaykunam kanku: mejillones, amonitas, belemnitas, (amonitas y belemnitas nisqakunam dinosauriokunawan kuska kawsarqaku) , tullu challwakuna, lamar quchapi liriokuna, coral hinaspa planctonpa fósiles nisqakuna hinaspa kunan pacha lamar quchapi chuspikunapa hinaspa quyllurkunapa ayllunkuna, Himalaya urqukunapiqa achka kilómetros alturapim tarikurqaku. Maapallo Ihmeiden Planeetta ( p. 55) nisqa libropin kay puchuqkunamanta kay hinata willakun:

Harutaka Sakai, Kyushu llaqtapi Japón hatun yachaywasimanta, achka watakunañam Himalaya urqukunapi kay mamaquchapi kawsaqkunata maskan. Paywan qutunwanqa Mesozoico pachamanta tukuy acuariota listapi churarqanku. Lamar quchapi mana allin liriokuna, kunan lamar quchapi chuspikunawan, quyllurkunawan ayllukuna, qaqa pirqakunapim tarikunku, lamar quchamanta kimsa kilumitru masnin. Amonitakuna, belemnitakuna, coralkuna, planctonkunapas urqukunapa qaqakunapim fósiles hina tarikun (...)

   Iskay kilómetro altopin geólogo runakuna tarirqanku kikin lamar-qochaq saqesqan rastrota. Ola hina qaqa hawanqa tupanmi pisi yakuyuq olakunamanta ritipi qipaq formakunawan. Everest orqo patamantapas tarikunmi q’ello caliza rumikuna, chay rumikunaqa unu ukhupin hatarirqan mana yupay atina lamar-qochapi uywakunaq puchunmanta.

• Himalaya urqukunamanta hawaqa, Alpes, Andes, Rocky Mountains nisqakunapipas achka taripaykunatam tarirunku. Chay tarikuykunam kanku mejillones, crustáceos, amonitas, chaynallataq rayas y depósitos de esquisto de barro nisqakuna, chaypim kachkan lamar quchapa fósiles nisqakuna. Wakin tarisqankuqa achka kilómetros alturapim kachkan. Kay Alpes urqukunamanta willakuyqa mama quchapi fósiles nisqakuna kasqanmantam qawarichin:

Urqukunapa patanpi qaqakunapa qallariyninpi imayna kasqanmanta allinta qawarinapaqmi razon kan. Aswan allinta rikukun Alpes nisqapi, norte nisqapi kaq cal Alpes nisqapi, zona helvetiana nisqa. Caliza rumiqa aswan hatun qaqa materialmi. Kaypi qaqata qawarispaqa qaqa qaqakunapi utaq urqupa puntanpi - sichus chayman wicharinanchik kallpayuq kaptinchikqa - qhipamanmi tarisun uywakunapa puchunkunata, uywakunapa tullunkunata, chaypi. Sapa kutinmi sinchita dañasqa kanku ichaqa atikunmi tariyta reqsisqa pedazokunata. Llapan chay fósiles nisqakunaqa cal conchas otaq lamar qochapi kawsaq animalkunaq esqueletonkunan. Chaykuna ukhupin kan amonitakuna espiral roscado, astawanqa askha iskay cáscara almejakuna. (...) Ñawinchaq runaqa kaypiqa tapukunmanmi ima ninantaq urqukuna achka sedimentokuna hapisqan, chaykunatapas tarikunmanmi lamar quchapa ukunpi estratificasqa.(pág. 236.237, Pentti Eskola, Muuttuva maa)

• China suyuta yaqa tawa t’aqamanta t’aqa rumikunata qatasqanpin kashan lamar qochamanta hamuq coralkunaq puchun (p. 97.100-106 “Maapallo ihmeiden planeetta”). Yugoslaviapipas Alpes urqukunapipas chayman rikchakuq sitiokunam kachkan.

• Inglaterra nacionpi Snowdon orqokunapi pizarra horqona wasipin hatun grava, rit’i capakuna hunt’a kashan, chaypin kashan lamar-qochamanta yaqa 1.400 metro altopi, lamar-qocha patapi mejillones nisqakunaq conchankuna.

• Inglaterrapi, Alemaniapipas challwa kuruchakunata utaq Ichthyosaurokunata, achka metro sayayniyuqta wiñayta atiq, tullunkuwan, qaranwan ima, t’uru qatakunapi p’ampasqata tarirunku. Huknin tullu, Helsinki Universidadpa Instituto Geológico huñusqanpi waqaychasqa, tarisqa karqan huk t’uru rumipi Holzmaden de Wurttenberg llaqtapi. 2,5 metro sayayniyuq, ancha allin waqaychasqa. (p. 371 "Muuttuva maa”, Pentti Eskola)

• Francia chawpi (Saint-Laon, Viena) suyupiqa, caliza rumikunapim tarirunku amonitakunapa conchasninta. (p. 365 "Muuttuva maa”, Pentti Eskola)

• Baviera suyupi Solnhofen llaqtapi caliza rumipiqa iskay p’isqu lagarto (Archaeopteryx) nisqamanta fósiles nisqayuqmi. Chay kikin caliza rumimantataqmi tarirunku huk allin waqaychasqa rumikunatapas, ahinataq kurukuna, medusakuna, cangrejokuna, belemnitas, challwakuna ima. (p. 372, "Muuttuva maa”, Pentti Eskola)

• Londres, París, Viena llaqtakunapin kan wakin cheqaskuna ñawpaq lamar-qochaq patan. Ejemplopaq, París llaqtapi wakin caliza rumikunaq kasqan cheqaskunaqa aswantaqa tropical lamar-qochakunamanta moluscokunaq conchasninwanmi ruwasqa kashan. (p. 377 "Muuttuva maa”, Pentti Eskola)

• Berlín llaqtapa hichpanpiqa, achka metro rakhuyuq limo capas nisqakunam kachkan chinkasqa gastrópodo ( Paludina diluviana ) nisqapa conchasnin, chaynallataqmi picos nisqapa puchunkunapas. (p. 410 "muuttuva maa, Pentti Eskola)

• Siria, Arabia, kunan Israel, Egipto nacionkunaqa lamar qochapa patanpim karqa. (p.401, 402 "Muuttuva maa”, Pentti Eskola)

• Túnez suyupi, Tozeur llaqtapa hichpanpi, ñawpa ostra fósiles nisqakunata tarirunku. (p. 90 Björn Kurten, Kuinka Mammutti pakastetaan )

• El Cairo llaqtamanta 60 kilómetros sur-oeste nisqapi Faijum ch’inneqpin tarirqanku Djebel Qatran nisqa hatun qaqa patakunapi ballenakunaq, leonkunaq puchunkunata. (p. 23 Björn Kurten, Jääkausi, [Hielo pacha])

• Tiqsimuyuntinpi achka imaymana llaqtakunamantam tarirunku challwakunapa qatachankunata, chaypim pachak waranqa utaq millonnintin challwakuna kachkan. Ejemplopaq, California nacionpi Herring nisqa capas fósiles nisqapin yupakun chunka kilómetro cuadrado nisqapi waranqa millón challwakuna kasqanmanta. Alemaniamanta Caspio mama quchakama, Italia, Iskusya, Dinamarca (Steven's Klint , tiza qaqapi ) chaymanta Ispaña Sur (Caravaca urqukuna) suyukunapiqa millonnintin challwakunap q'upakunap qatankunam kachkan. Tukuy kay ch’aki allpakunaqa mama quchawanmi qatasqa kanman karqan mana chayqa manan atikunmanchu kay challwakuna tarisqankuqa.

• Burgess llaqtapi allin riqsisqa t’uru pizarra capas nisqakuna, 1909 watapi Rocky Mountains nisqapi tarisqa, ñawpaq lamar quchapa patanmanta chunka waranqa fósiles nisqakunam kachkan, kunan pachaqa 2.000 metros masnin alturapim kachkan.

• Australia suyupa (p. 96 Maapallo ihmeiden planeetta) hinaspa Musuq Guinea suyupa norte-oeste lawninmantam tarikunman corales nisqakunata, challwakunapa fósiles nisqakunatapas.

• Norteamérica hatun suyumanta, lamar quchamanta ancha karullapim tarirurqaku ballenakunapa puchunkunata. Kay tarikuykuna ruwakurqa kayhinata Ontario quchapi, Vermont, Quebec, San Lorenzo llaqtakunapi. Chayraykum chay kitikunaqa ñawpaq pachakunapipas lamar quchawan qatasqa karqa.

• Tiqsimuyuntinpi achka alto kitikuna – Himalaya urqukuna, huk hatun urqukunapas – ñawpa quchapatankunapa, olakunapa ruwayninpa señalninkunatam qawachinku. Kay tarikuykuna ruwakullantaqmi Musuq Guinea, Italia, Sicilia, Inglaterra, Irlanda, Islandia, Spitzbergen, Novaja-Semlja, Franz Josephpa Allpanpi, Groenlandia, hatun kitikunapi Norte y Sudamérica, Argelia, España ... chay listaqa aswanta purin. (Willakuyqa aswantaqa Maanpinnan muodot ja niiden synty , p. 99.100 / Iivari Leiviskäpa qillqasqanmantam hamun).      

   Ñawpa mama quchap patankunatapas Finlandia suyupi, qaylla llaqtakunapipas tarirqankum. Huk ejemplon Pyhätunturi, chaypin kashan olakunaq señalninkuna rumikuna. Ñawpa quchapatankunapa señalninkunataqa achka urqukunapa patankunapipas tarikunmi. Finlandia suyupa urayninpiqa chayna sitiokunaqa kanku Korppoo, Jurmo, Kanissaau Pyhtääpi hinaspa Virttaankangas Säkyläpi, chaynallataq aswan wichayman, ahinataq Lauhanvuori, Rokua hinaspa Aavasaksa. ( Jokamiehen geologia , p. 96 / Kalle Taipale, Jouko.T. Parviainenpa qillqasqan qillqamanta )

• Ararat urqukunapiqa lavaqa tarikunmi lamar quchamanta 4.500 metro alturapi, chaymi yaku ukupi nina rawraypa rurunlla kanman (Molen, M., Vårt ursprung?, 1991, p. 246)

• Inundación nisqapa huknin señalninqa lamar quchapi sedimentario qaqakunam. Chaykunaqa aswan achkam kanku huk sedimentario qaqakunamantapas huñusqa. James Hutton, geología nisqap taytan hina qhawarisqa, iskay pachak wata masña kay qhawaymanta rimarqan:

Tukuchinanchikmi, allpapa lliw qatankuna (...) rit’iwan, gravawan ima ruwasqa kasqanmanta, chaykunam lamar quchapa ukunpi, crustáceokunapa conchasninwan hinaspa materia coralwan, allpawan, allpawan huñusqa kasqanmanta. (J. Hutton, Pachamamamanta yachay l, 26. 1785)

J. S. Shelton: Continentekunapiqa, mamaquchapi sedimentario qaqakunaqa aswan achkam, aswan mastarisqataqmi, llapan wakin sedimentario qaqakunamantaqa huñusqa. Kayqa hukninmi chay sasan chiqapkunamanta, chaymi sut’inchayta mañakun, tukuy imapa sunqunpi kasqanrayku, runapa kallpanchakuyninwan tupaq, geológico geológico nisqa ñawpaq pachapa tikrakuynin geografía nisqamanta hamut’ananpaq.

AWPAQMANTA YACHAYKUNA Y UNUYUYUQ . Manataqmi naturalezallapichu Millp’uq Paramanta willakuykunata maskhananchis; chaymanta pruebakunata tarinchik imaymana suyukunapa costumbrenkunapi. Yupakunmi yaqa pichqa pachak chay willakuykunaqa enteron pachapi culturakunapa willakusqan. Achka kay willakuykunaqa (naturalmente) pachawanmi tikrakurun, ichaqa llapankum hukllawakunku yakumanta rimasqanku, chaymi thuñichiq kasqanmanta. Askha kay willakuykunapiqa rimallantaqmi ñawpaq allin pachakunamanta, Runaq urmayninmanta hinallataq simikunaq ch’aqwayninmanta, chaykunan pasarqan Babel llaqtapi (Babilonia) – llapan sucesokunamantan Bibliapas riman.

   Willakuykunaqa ancha hukniraq llaqtakunapim tarikun: Babilonia runakuna, Australiapi tiyaq runakuna, Chinapi miao runakuna, Africamanta Efe enanokuna, Américapi Hopi indiokuna Norteamericano Padago ayllupi, achka huk llaqtakunapipas. Diluviomanta willakuykunapa universalidadninmi qawachin kay sucesopa historian kasqanmanta: 

Yaqa 500 culturakuna – Grecia, China, Perú, Norteamérica llaqtakunamanta indigenakuna – kay pachapi riqsisqa kanku maypichus leyendakuna, mitokuna ima willakunku huk kallpachaq willakuyta hatun unu hunt’aymanta, chaymi aylluq historianta t’ikrarqan. Askha willakuykunapin pisi runakunalla unu hunt’aymanta qespikurqanku, imaynan Noepas pasarqan hinata. Askha llaqtakunan qhawarirqanku unu hunt’ayta dioskunaq ruwasqanta, paykunan huk razonrayku otaq huk razonrayku aburrikurqanku runaq rikch’ayninta. Ichapas runakunaqa waqllisqa karqaku, Noepa tiemponpi hina hinaspa Norteamérica lawpi nativo americano hopi ayllupa willakuyninpi hina, utaq ichapas llumpay achka hinaspa llumpay qapariq runakuna karqa, Gilgamesh epopeyapi hina. (2) .

Lenormant "Historia qallariy" nisqa liwrunpi nin:

"Kanchismi oportunidadta pruebananchispaq, Millp'uq Pachamanta willakuyqa llapa k'allmakunapi runaq ayllunpa tradicionnin kasqanmanta, kay hina cierta hinallataq hukllachasqa tradicionqa manan yuyaykusqa cuento hinachu qhawarisqa kanman. Chayqa kananmi huk cheqaq manchakuypaq sucesomanta yuyariy, huk suceso runaq ayllunpa ñawpaq tayta-mamankunaq yuyayninpi sinchita hap'iq, chaymi mirayninkupas mana hayk'aqpas qonqayta atirqankuchu. (3)

Huk rikchaq ayllu runakunaqa hukniray herencia willakuyniyuqmi kanku chay hatun unu hunt’aymanta. Griego runakunan willakamunku Millp’uq Paramanta, chay willakuyqa Deukalion sutiyoq runaq muyuriqninpin kashan; Colón manaraq kashaqtinpas, Estados Unidos hatun suyupi tiyaqkunan willakuyniyoq karqanku, chaykunan hatun unu hunt’aymanta yuyariyta kawsachirqan. Unu hunt'aymanta willakuykunaqa miraymanta miraymanmi apasqa karqan kunankamapas Australia, India, Polinesia, Tíbet, Cašmir, Lituania suyukunapipas. ¿Llapallankum cuentokunalla, willakuyllachu? ¿Llapankuchu ruwasqa kanku? Yaqapaschá llapanku huk hatun hatun llakimanta willasqankuta. (4) .

Sichus enteron pachapi Millp’uq Paraqa mana cheqaqchu kanman karqan chayqa, wakin nacionkunan sut’inchankuman karqan manchay nina rawraykunaq phatariynin, hatun rit’i wayrakuna, ch’akiy (...) millay ñawpaq taytankuta chinkachisqanmanta. Chayraykun Millp’uq Paramanta willakuyqa lliwpaq hina kasqanqa cheqaq kasqanmanta aswan allin pruebakunamanta huknin. Kay willakuykunamanta mayqentapas sapan leyenda hina wikch’usunman, yuyaykusunmantaqmi yuyaykuylla kasqanmanta, ichaqa kuska, pachantinpi qhawariypiqa yaqa mana atipanapaqmi. (Pachamama) .

Chaymanta, aswan rimaykuna kikin temamanta. Ñawpaq tiempopi historiamanta yachaqkunan rimarqanku Millp’uq Paramanta cheqaq historiapi sucedesqanmanta. Kunan pacha historiata wakmanta qelqayqa aswanpas maskhanmi runaq ñawpaq historianta cambiayta, kay hatun unu hunt’ay desgraciata negaspa, pachak waranqa millones watakunata yapaspa historiaman, chaykunamantaqa manan ancha convencechiq pruebakuna kanchu.

• Historiador Josefo, Babiloniamanta Beroso ima, Noeypa arcunpa puchusqanmanta rimarqanku

• Griego nacionmanta historiamanta yachaq Heródoto sutiyoq runan Historia nisqa qelqanpi phisqa kaq t’aqapi escita runakunamanta rimarqan. Paykunamantan riman Jafetpa mirayninkunamanta (Noepa churin) (Gén 10:1,2: Kaykunaqa Noepa, Sempa, Campa, Jafetpa mirayninkunan kanku, paykunapaqmi millp’uq miray qhepanta nacerqanku: Jafetpa churinkuna, Gomer, Magog, Madai, Javan, Tubal, Mesec, Tiras ima).

• Gilgameshpa willakuyninpim Utnapisthimman kamachirqaku huk buqueta ruwananpaq: “Shuruppak llaqtamanta runa, Ubar-Tutupa churin. Wasiykita thunispa barcota ruway, qhapaq kayta saqey, qhepa kawsayta maskhay, qhapaq kayta pisichaspa, kawsayniykita qespichiy. Llapa kawsaqkunapa muhunta apakuy, chay buque ruwasqaykiman. Dimensionesninta allinta tupuy”, nispa.

• Asiriapi unu hunt’aymanta willakuypin willakun chay barco imayna ruwasqa kasqanmanta:

Kayman hina huk buqueta ruway - - .

- - Huchasapata, kawsaytapas chinkachisaq.

- - Kawsay muhu yaykuchun, tukuy chaykuna, .

buquepa chawpinman, ruwasqayki buqueman.

Largonmi soqta pachak metro

anchonpas sayayninpas soqta chunka metro sayayniyoqmi.

- - Ukhuman richun. – .

Chay kamachikuyta chaskikuspaymi Hea, Señorniyman nirqani:

Tukuruspaymi

ruwanaypaq niwasqayki barcokuna ruway,

chaymi wayna-sipaspas kuraqkunapas asipayawanku. (5) .

• Azteca runakunaqa Unu Pachamantam rimarqaku:

Kay pacha 1716 wataña kashaqtinmi Millp’uq Paraqa hamurqan: “Llapa runakunan chinkapurqanku, unupi chinkaykurqanku, hinallataq

challwaman tukusqankuta repararqanku. Huk punchawllapim tukuy imapas chinkarurqa”. Nata warmin Nanawanllam salvasqa karqaku, Titlachauan dios ciprés sachamanta bote ruwanankupaq nisqanrayku. (6) .

• Babilonia nacionpi Nippur llaqtamantan 1890 watakunapi t’urumanta tablata tarirqanku, chay tablaqa Gilgamesh sutiyoq Epopeyamanta aswan ñawpaqmi karqan . Chay t’urumanta tablaqa 2100 watamantaraqmi manaraq Cristo hamushaqtin, chay tiempopi tarisqanku cheqas, llaqtaq bibliotecan, thunisqa kasqanrayku.

Chaypa siq’isqanqa anchata rikch’akun Génesis Qelqapi rikch’akuqman. Chaypin willashan Millp’uq Para hamunanmanta, yuyaychakuntaqmi hatun barcota ruwanankupaq, chhaynapi mana hark’asqa kaqkunata amachanankupaq. Chay tablapi textotaqa Herman Hilprecht sutiyoq asiriologo runan t’ikrarqan. Kuadratupi kaq simikunataqa manam qillqasqapiqa tariyta atikunmanchu, ichaqa Hilprechtqa chaypi kasqanman hinam churarun:

(2) ... [hanaq pachaq kay pachaq linderonkunatan] horqoni

(3) ... [Unu hunt’ata apamusaq, hinaspa] huk kutillapi llapa runakunata q’epiykunqa;

(4) ... [ichaqa kawsayta maskhay manaraq unu hamushaqtin;

(5).......[Llapa kawsaqkunapa hawanpi], achka kaptin, urmachiyta, chinkachiyta, chinkachiyta apamusaq

(6) ...Hatun barcota ruway hinaspa

(7) ...tukuy sayaynin estructuran kachun

(8) ...wasi bote kachun kawsaqkunata apananpaq.

(9) ...sinchi tapayuq (chayta).

(10) ... [Barqueman] ruwasqayki

(11) ... [chayman apamuychik kay pachapi animalkunata, hanaq pacha pisqukunata,

(12) ... [kay pachapi llanthukuqkunapas, sapankanku iskay iskaymanta] askha runakunaq rantinpi.

(13) ...hinallataq ayllu... (7) .

• Egipto suyuq cronología nisqamanta rimaspaqa, pachak watakunañam manaña kanqachu. Egipto runakunaqa qallariy p'unchawkunapi kamachiqkunap listanqa manam karqanchu, ichataq pachak watakuna qhipaman (yaqa 270 watapi manaraq Cristo hamuchkaptin) Egipto sacerdote Manetho huñurqan. Listakunapi huknin pantasqanqa karqan, Manethonqa yuyaykurqanmi wakin reykuna hukmanta hukmanta kamachikusqankuta, chay tiempollapiña kamachikusqankuta tarirqanku chaypas.

    Tukuy imapas kaptinpas, Manethoqa Génesis qillqapa historian kasqanmantam takyachin. Paymi "qillqarqan 'unu millp'u qhepaman' Noepa churin Camman 'Egipto otaq Misraim' nacesqanmanta, paymi ñawpaq kuti kunan Egipto suyupi tiyarqan, chay pacha ayllukuna ch'eqeriyta qallarisqanku pacha". (8) .

QILLQA SIMBOLES . Bibliaq nisqan hina, Noe Arcaman haykuqtinqa qanchis runakunallan paywan kasharqanku; llapanpiqa pusaq runakunan Arcapi kasharqanku (Gén 7:7 y 1 Pedro 3:20).

   Ichaqa admirakuypaqmi pusaq yupaylla hinaspa Millp’uq Paramanta sut’ita rimaypas letrakunaq señalninkunapipas rikhurisqan, astawanqa China nacionpi qelqakunapipas. China nacionpi qelqakunapiqa barcoq rikch’ayninqa pusaq runakunayoq barcon, ¡Noepa Arcanpi kaq yupaywan! ¡“Unu hunt’a” simiq simp’anpas pusaq yupayniyoqmi! Manan qonqayllachu kanman, pusaq yupaylla, barcoq, Millp’uq Paraq rikch’ayninwan tupachisqa kasqanqa. Kay tinkuyninqa chiqapmi, chinokunapas huk llaqtakuna hina pachantinpi Inundación nisqa waqaychasqa tradicionniyuq kasqankuraykum. Chaymantapas ñawpa tiempomantapachan creenku huk Dioslla kasqanpi, paymi hanaq pachapi kashan.

Iskay kaq ejemplo. Chay buquepa chinokuna simbulunqa pusaq runakunayuq botem. ¿Pusaq runakuna? Noepa Arcanpiqa pusaq runakunapunim karqaku.

   (...) Llapan investigadorkunan mana huk yuyayniyoqchu kanku sapa simp’aq imachus cheqaq significadonmanta. Imaynaña kaqtinpas, kikin chinokuna (ahinataq askha japonés runakuna, paykunan – yaqa rimaspaqa – kikin qelqay sistemayoqmi kanku) interesakunku chay misionerokunaq paykunaman presentasqanku interpretacionkunapi. Chay teoría nisqakuna manaña allinchu karqan chaypas, chaykunamanta rimayllaqa allinmi kanman mana iñiqkunapaq espiritual cheqaq kayninta rikuchinapaq.

   Kikiypas repararqanin askha China nacionmanta, Japón nacionmanta predicaqkuna piensasqankuta, chay imaymana señalkuna llaqtankuq yuyaykusqanman allin purinapaq hina kasqanpi. (Don Richardson, Wiñay kawsay sonqonkupi)

Chanin simiqa . Chino qillqay sistemapiqa kantaqmi huk sapaq siñal: “chanin” simi. Chanin runaq rikch’ayninqa iskay chikan t’aqamantan ruwasqa kashan: hanaq kaqninqa cordero ninantan nin, urayninpitaq I . Chayraykum runakuna mana sapallankumanta chanin kayta atisqankumanta piensarqaku. Corderopa uranpi kaspankullam chanin kanku. Chaymi, Chinapi qillqay sistemaqa Mosoq Testamento hina willakuykunata yachachin. Diospa (Jesucristo) qowasqanchis Corderopa kamachisqanmi kananchis, chanin runa kananchispaq. Chaymantam rimachkan Bibliapa qatiqnin versiculonkunapi:

- (Juan 1:29) Paqaristinmi Juanqa Jesusta payman hamushaqta rikuspa nirqan: Qhawariychis Diospa Corderon , kay pachaq huchanta qechuq, nispa.

- (1 Cor 1:30) Paymantan qankunaqa Cristo Jesuspi kankichis, paymi Diosmanta kamawarqanchis yachay, chanin kay , ch'uyanchasqa kay, kacharichiy ima

2. Carbonpa, petrolpa paqarimuynin

CARBÓN Y ACEITE . Yaqa llapanpim yachachiwanchik carbono hinaspa petrolpas pisi-pisimanta ruwasqa kasqanmanta, chaymi millonnintin watakuna pasarqa. Runakunaqa rimanku carbono nisqa pachamanta, chay pachaqa ancha hatun carbono nisqa paqarimunman karqan. Ichaqa, ¿imaynataq chay asunto? ¿Pachak millón watakuna ñawpaqtachu chay sustanciakuna paqarimurqan, millonnintin watakunapichu paqarimurqan? Sichus kay qatiq cheqaq kaqkunata qhawarisunman chayqa, aswan allintan rikuchinku usqhaylla hinallataq allinta ‘qhepa tiempopi’ formasqa kasqankuta, iskay kinsa waranqa watakuna ñawpaqtaraq, sut’inmi Bibliapi rimasqanchis unu hunt’aypa contextonpi.

Karbunpa chutarikuyninpa, petrolero pukyukunapa pachan. Ñawpaq kaq yuyayqa, carbono, petrolero nisqakunaq edadninmanta pruebakunaqa manan hatun pachakunamantachu rimashan. Kaymantaqa ñawpaqtaraqmi rimarqanchikña, qatiqnin iskay puntokunam kayta qawachin:

• Petroleo pukyukunapa ñitiyninqa ancha hatunmi (comúnmi allpapi perforasqa uchkumanta petrolqa wayraman lluqsiyta atinman), chaymi mana 10.000 watamanta aswanchu kanman. (12-13 rakikuna Prehistoriamanta, allpamanta modelokunamanta Melvin A. Cook, Max Parrish y compañía, 1966). Sichus chay petrolero pukyukuna millonninpi watayoq kanman karqan chayqa, unayñan chay ñit’iyqa chinkapunman karqan.

• Runakunapa chaki puriyninqa tarikunmi carbono nisqa capakunapi, chaykunatam willakunku "250–300 hunu watayuq" nispa achka kitikunapi (México, Arizona, Illinois, Musuq México, Kentucky, hukkunapas). Kay kikin qatakunapim tarirunku huk runapa kaqninkunata hinaspa runapa fósiles (!). Kayqa niyta munan, icha 300 millon wata ñawpaqtaraqmi runakunaqa kay pachapi tiyachkasqaku, icha chay carbono capas nisqakunaqa chiqaptaqa iskay kimsa waranqa watayuqllam. (Glashouver, WJJ, So entstand die Welt , Hänssler, 1980, ss. 115-6; Bowden, M., Simi-runakuna – Chiqapchu icha pantaychu? Soberano qillqakuna, 1981; Barnes, FA, Rumipi tullukunapa cason, Ch’in pampa/Febrero, 1975, p. 36-39). Aswan chaninmi kay qhipa kaq alternativa chiqap kasqan, imaraykuchus cientificokunapas manam creenkuchu 300 hunu wata ñawpaqta runakuna Pachamamapi tiyasqankuta:

"Sichus runa (...) ima formapipas karqan Carbono de Hierro nisqa pachamantapacha chayqa, llapan geológica ciencia nisqa ancha pantasqa kashan, chaymi llapa geólogos llank'asqankumanta renunciananku, camionta manejaq kananku. Chaymi, kunankamapas, cienciaqa rechazan chay tentador alternativa runaq chay chaki yupaykunata saqesqanmanta". ( El misterio carbonífero , Mensual científico, vol. 162, enero.1940, p.14)

• Kimsa kaq razonqa carbón, petrolpa depósitos nisqakunata millonnintin watayuq kananpaq mana qawanapaqqa, chaypi kaq radiocarburo nisqa. Radiocarbono nisqapa kuskan kawsaynin oficial 5730 watalla kaptinqa, manam mayqinpas puchunanchu millonnintin utaq pachak millonnintin watayuq depósitokunapi. Ichaqa 1969 watapiraqmi Radiocarbon nisqa qillqapi rimarqa imaynam radiocarburokunapa muestrakuna carbón, petrolmanta hinaspa gas naturalmanta hurqusqa muestrakunaman radiocarburokunapa edadninta mana 50.000 watata qusqanmanta.

Utqaylla kamay. Petrolpa, carbono nisqapa formacionninmantaqa manam unaytachu necesitan. Kay yuyaypa huknin yanapayninqa tarikunmi, Iskay ñiqin pachantin maqanakuypi Alemania suyupi q'umirmanta, lignitomantawan petrolta rurasqa kasqanpi, chaymantataq allinta llamk'arqan. Manam eonkunatachu pasarqa, aswanqa pisi tiempollapim pasarqa. Aswan kunan pacha hukniray tecnología nisqawanmi, huk tonelada residuo orgánico nisqamanta 20 minutollapi huk barril petrolta ruwarqaku (Diseño de máquinas, 14 mayo 1970 ).

   Hinaspapas pisi horallapin k’aspikunata celulosatapas carbonoman otaq carbonoman rikch’akuq materialkunaman t’ikrayta atirqanku. Kaymi qawachin imapas allin kaptinqa, petrolpas carbonopas chaylla rikurimunanta. Chaykuna formakunanpaqqa manan millonninpi watakunachu necesitakun. Evolución nisqamanta yachachikuykunallan millonninpi watakuna necesitan. Kay qatiq ejemploqa qawachinmi carbón mineral nisqa pisi tiempollapi, iskay kimsa semanallapim rikurimunanta. Qelqaqmi pruebashan chay sucesokuna usqhaylla pasanman karqan, Millp’uq Parawan tupaspa.

Laboratorio Nacional de Argonne (EE.UU.-pi) nisqapi yachaqkunam pruebarqaku yana carbono nisqa hatun clase nisqatapas kay ruwayta servichikuspa: wakin lignina nisqatapas (maderapi ingrediente esencial) hapispa wakin ácido nisqa allpawan yakuwan chaqruspa. Chay chaqrusqataqa mana oxigenoyuq wichqasqa cuarzo waqaychanapi 150 oC nisqapi ruphaykachina, mana ñit’iyta yapaspa. Kayqa manam hatun rupaychu geológico nisqamanta qawarispaqa – chiqaptaqa, manam imapas excepcional nitaq “mana natural” nisqachu ingredientekunamantaqa, nitaqmi. Nitaqmi chay ruwayqa millonnintin watakunatachu – 4–36 semanakunallatam hapin!

   (...) Australia nacionmanta reqsisqa geólogo Sir Edgeworth David sutiyoq runan 1907 watapi willakusqanpi willarqan Newcastle (Australia) llaqtapi yana carbono nisqa capakunaq chawpinpi tarikuq carbonizado sach’a k’aspikuna sayashashasqanmanta. Chay troncokunapa urayninpi kaq partenkunaqa estrato de carbono nisqapa ukunpim pampasqa karqa, chaymantam troncokunaqa hanaqpi kaq estratokunapa chawpintapuni rirqa, ¡tukuptinqa hawanpi kaq estrato de carbono nisqapim tukurqa!

 Yuyaykuy runakuna kaykunata sut’inchayta munasqankuta, iskay sapaq pantanokunapi hatun pachakuna chawpipi pisi pisimanta ruwaykunawan. Chay sesgo "pisi pisi pisimanta wiñariy" kaptinqa, sutillam rikukun chaymi harkarqa aswan sutilla sut'inchayta q'umirpa paqarimuyninmanta, chaymi hatun natural chaqwa yakupa ruwasqan chay llikisqa yurakunata utqaylla pamparusqanmanta.

    Kuyuriq yakuqa usqhayllan hatun geológico cambiokunata ruwanman, astawanqa askha unu kaqtin. Yaqa llapan runakunam piensanku chay cambiokuna millonnintin watakuna pasananta. (...)

    Wakin geólogos (askha “millonninpi watakuna” nisqa ruwaykunapi iñiqkuna) kunan ninku, Gran Cañón nisqapas chay hinallataqmi kamasqa karqan, hatun llakipi, manataqmi Colorado mayu millonninpi watakunapi pisi pisimanta kuyurisqanwanchu kamasqa karqan.

    Unu hunt’ayqa huk watallan karqan, orqokunatan qatarqan, pachantinpi ch’aqwayta hatarichirqan, kay pachaq k’aspintapas thuñichirqan, unu (mana hark’asqalla magmapas) killakuna lloqsimuqtin (”hatun ukhu ukhuq pukyunkuna p’akikurqan”, Gn 7:11). Chayna manchakuypaq hatun llakiqa mana creenapaq hinam geológico nisqapi cambiokunata ruwanman. (9) .

Pisi pachallapi formacionta yanapaq pruebakuna. Kay qatiqninpi kaqkunam anchata yanapan carbono hinaspa petrolpa Unu-mutuy pachapi utqaylla kamasqa kasqanmanta, manam millonnintin watakunapi pisi-pisimantachu:

• Imaymana capasninta yaykuq sachakunapa tronconpa fósiles nisqakunataqa tarikunmi carbono nisqa capakunapa chawpinpi. Francia nacionpi q’umir minamanta ñawpaq dibujopin rikukun imaynatas phisqa sach’a k’aspikuna yaqa chunka qataman haykunku. Chay fósiles nisqakunaqa manan formakunmanchu karqan nitaq rikhurinmanchu karqan sichus chay capas de carbono nisqa millonninpi watakunapi formakunman karqan chayqa.

• Huk sumaq tariymi, kay pachapa achka carbono nisqa chutarikuyninpiqa, achkam tarikunku mamaquchapa crustal nisqa chutarikuyninkuna, mamaquchapi uywakunapa fosilninkunapas ("Huk nota lamar quchapi uywakunapa puchunkuna rikurimusqanmanta huk Lancashire carbón bola nisqapi", Geological revista, 118:307, 1981 hinaspa Weir, J. "Recent studies of shell of the coal measures ", Science, 38:445, 195 0).   Hinallatahmi, chay capas de carbono nisqapiqa tarirunku pantano nisqapipas mana wiñaq yurakunapas. Kay tarisqankuqa sut’itan rikuchin Unu-Unu hunt’aymanta, chaymi lamar qochapi uywakunata, huk kawsaykunatapas ch’aki hallp’api tarisqa yurakuna ukhupi apayta atinman karqan.

Prof. Priceqa casos nisqakunatam qawarichin maypichus 50–100 capas de carbón hukninpa hawanpi kachkanku chaymanta chaykunapa chawpinpim capas nisqakuna kachkan uku mama quchamanta fósiles nisqakunapas. Payqa kay pruebakunatan ancha kallpasapata, convencechiqta qhawarin, chaymi mana hayk’aqpas kay cheqaq kaqkunata sut’inchayta munarqanchu Lyellpa teoría de uniformidad nisqanman hina. (Wiljam Aittala: Kaikkeuden sanoma , 198 p'anqa)

• Kunan pachakunapiqa manam carbonopas, aceitepas naturalmentechu paqarimuchkan. Chayraykum recursos naturales no renovables nispa sutichanku. Chaykunaqa manan naturalmentechu formakushanku tropical nacionkunapipas, chay nacionkunapi condicionkuna allinña kanan chaypas. Aswanpas chaypi yurakunaqa usqhayllan ismunku, manataqmi aceitepas nitaq carbonopas kamakunchu.

   Q’umir paqarichiyqa huk desastre natural nisqallanmi, chaymi qonqayllamanta plantakunaq q’opakunata allpa masakunaq uranpi qataykun, chaymi sinchi ñit’iypi saqepun, mana oxígeno nisqayoqtaqmi, chaypin oxígeno nisqa mana waqllichiyta atinchu. Alta presión nisqapas, mana oxígeno nisqayuq modo nisqapas ancha allinmi qawarisqa carbón nisqa paqarichiypaq. Chaymantapas, bacteriakunaqa manam yurakunapa q'upakunata ismuchiyta atinkuchu mana oxigenoyuq kaspaqa. Chayna sucedesqanmantaqa aswan allintam explicanman achkallaña mitukunata hinaspa allpakunatapas. Finlandiamanta geólogo Pentti Eskolapa "Muuttuva maa" (p. 114) nisqa liwrunmanta qatiqninpi rimasqanqa, chaynallataqmi riman. Chayqa qawarichinmi, q’umir sirasqakunawan tupachisqaqa, yakumanta estratificasqa t’uru rumikuna kasqanmanta. Chay citasqa sut’itan riman Millp’uq Paraqa iskay waranqa wata ñawpaqtaraq pasasqanmanta:

“Q’umir sirasqakunapa uranpi, hawanpipas, nisqanchikman hinam, sapa kutilla t’uru rumi capakuna kachkan, chaymi estructurankumanta qawanchik yakumanta estratificasqa kasqankuta”.

3. Dinosauriokunapa thuñiynin

Runakunaqa yaqa llapanpim piensanku dinosauriokunapa chinkachisqanqa millonnintin watakuna ñawpaqta Cretácico nisqa tiempopa tukupay fasenpi kasqanmanta, chaynallataqmi amonitakunata, belemnitakunata hinaspa achka rikchaq yurakunatapas animalkunatapas chinkachisqankuta. Chay thuñisqankuqa Cretácico tiempopi askha animalkunatan aparqan, nispan creenku.

   ¿Cheqaqchu chay creesqanku? ¿Cheqaqtachu chay dinosauriokuna ch’usaqyachisqa karqanku millonninpi watakuna ñawpaqta Cretácico nisqa tiempopi, icha Millp’uq parapichu chinkachisqa karqanku? Kay qatiqpiqa, kay asuntomanta t’aqwirisunchis, aswan askha teorías nisqakuna churasqa kasqanmanta qhawarispa:

¿Dinosauriokunatachu chinkachirqanku huk epidemiawan, huk viruswan otaq uhu suwakunawan ? Wakin runakunaqa teoriakunmi dinosauriokunataqa huk epidemia otaq virus nisqawan chinkachisqankuta. Wakintaq ninku huk uywakuna qonqayllamanta dinosauriokunaq uhunta mikhuyta qallarisqankuta.  

   Ichaqa iskaynintin teoría nisqakunapiqa hatun sasachakuymi kan: manan mayqenpas sut'inchanchu imaynatas huk yurakunapas uywakunapas -- plesiosaurokuna, ichtiosaurokuna, pterosaurokuna, yurakuna, qura mikhuqkuna amonitakuna, belemnitas nisqakunapas -- huk pachallapi wañunkuman karqan. (Amonitas y belemnitas nisqakunaqa lamar qochapi kawsaq animalkunan, chay animalkunaq fosilninkunatan tarirqanku Alpes, Himalaya orqokunaq patanpi, huk cheqaskunapipas.) ¿Imanasqataq chay huk rikchaq animalkunapas chay tiempollapi wañurqaku? Viruskunaqa chiqamanta mana wañuchiq kayta atinkuchu; ¿imaynatataq virus nisqakuna chinkachinmanku allin hukniray especiekunata, lamar qochapi hinallataq allpapi uywakunata, yurakunatapas? Chayhina virus nisqakunaqa manam riqsisqachu.

   Yuyu mikhuqkunamanta rimaspaqa, paykunapas manan sut’inchayta atinkuchu askha imaymana rikch’aq animalkunaq huk kutillapi chinkachisqankuta, nitaqmi yurakunapas. Manataqmi huk kutillapichu hatun chinkachiyta, imaymana rikchaq uywakunatapas chinkachiyta atirqaku. Chaypaqqa aswan allin sut’inchayninmi kanan.

¿Huk meteoritochu chay thuñichirqan? Wakin runakunaqa teoriakunmi huk meteorito hatun ñut'u phuyuta hatarichisqanmanta, chay ñut'u phuyutaq Intita unayta hark'arqan, chaymi llapa yurakuna wañurqan, qura mikhuqkunapas yarqaymanta wañurqanku.

   Ichaqa huk sasachakuymi kan kay teoría nisqapi, pacha pisi pisimanta tikrakusqanmanta. Kay yuyayqa, nitaq ñawpaqpi rimasqanchis teoría nisqakunaqa manan sut’inchayta atinmanchu imaynatas dinosauriokunaq fosilninkunata tarikunman qaqakuna ukhupi, orqokunaq ukhupipas, kay pachantinpi hatun cheqaskunapi. Chaykunataqa pachantinpi tarikunmanmi sinchi qaqa ukhupi, chayqa cheqaqtapunin admirakuypaq. Musphaymi ima hatun uywapas – ichapas 20 metro sayayniyuqpas – mana sinchi qaqa ukhuman yaykuyta atisqanrayku. Tiempopas manan yanapanchu. Millonnintin watakunaña suyasunman chay animalkuna allpapi p’ampasqa kanankuta, hinaspa fósil nisqaman tukunankuta chayqa, ismupunmanmi manaraq chayta otaq huk animalkuna mikhushaqtinku. Chiqamanta, maypachachus dinosauriomanta fosilta utaq wak fosilkunata rikuptinchikqa, usqhayllatachá p’ampasqa kanku llumpay, t’uru ukhupi. Manan huk ruwaypiqa nacenkumanchu karqan:

Sut’inmi, sichus chhayna pisi pisimanta depósitos nisqakuna paqarimunman chayqa, manan ima fósiles nisqapas ruwakunmanchu, imaraykuchus manan chay sedimentokunapichu p’ampasqa kanman, ichaqa ñawpaqninpin ismupunman, unuq ácidos nisqakunaq influenciasqanwan, otaq thuñisqa, p’akisqa ima kanman, chay mana ancha hatun lamar-qochakunaq uranpi maqchikusqankuman hina, maqchikusqankuman hina ima. Chaykunaqa accidentellapim sedimentokunawan qatasqa kayta atinku, chaypim qunqayllamanta pamparunku. ( Geocronología icha Pachamamapa pachan Sedimentos y Vida nisqamanta , Boletín del Consejo Nacional de Investigación No. 80, Washington DC, 1931, p. 14)

Tukuchiyqa kaymi: kay dinosauriokuna, pachantinpi tarikun, ancha utqayllachá p’ampasqa karqanku t’uru, limo nisqakunaq uranpi. Qallariypiqa llampu mitukunam muyuriqninpi hamurun, chaymantañataqmi cemento hina sinchita rumiyarurqa. Chaynallatam sut’inchakunman dinosauriokunapa, mamutkunapa hinaspa huk animalkunapa fosilninkunapa genesisninmanta. Millp’uq para tiempopiqa cheqaqtapunin chhaynaqa pasanman. Descripcionta qhawayku, chaymi allinta yuyayta qon chay asuntomanta. Chaypin rikukun sinchi qaqa ukhupi dinosauriokuna tarisqankuta, chaymi rikuchin llamp’u t’uruwan qatasqaña kasqankuta. Chaymantaqa paykunapa muyuriqninpim mituqa rumiyarun. Diluvio nisqallapin, ichaqa manan normal ciclo natural nisqapichu, chay hina kananta suyasunman (qillqasqapiqa kantaqmi huk referencia imaynatas unu vórtices nisqakuna dinosaurio tullukunata huñurunkuman karqan chaymanta).

Payqa Dakota del Sur ch’in pampakunamanmi rirqan, chaypin kan k’anchariq colorniyoq puka, q’ello, naranja qaqa perqakuna, rumikunapas. Pisi p’unchaykunallapin qaqa perqapi wakin tullukunata tarirqan , chaykunatan yuparqan tarinanpaq yuyaykusqan hina kananpaq. Tullukuna muyuriqpi qaqa t’oqospa , chay tullukunaqa uywaq imayna ruwasqa kasqanman hina ordenpi kashaqta tarirqan. Manam dinosaurio tullukuna hinachu huk montón nisqapi karqaku. Chayna achka montón nisqakunaqa kallpasapa yakupa muyuyninwanpas ruwasqa hinam karqa.

   Kunanqa kay tullukunaqa azul rit’i rumipin kashasqa, chayqa ancha sinchi . Chay rit’i rumitaqa graduadorwanmi horqonanku karqan, chaymantataq explosionwan horqonanku karqan. Brownwan kuska puriqmasinkunawanmi yaqa qanchis metro kuskan ukhuta t’oqota ruwarqanku tullukunata horqonankupaq. Huk hatun tulluta hurquyqa iskay veranotam pasarqa. Paykunaqa manan imaraykupas chay rumimanta tullukunataqa horqorqankuchu. Chay rumikunatan trenwan museoman aparqanku, chaypin cientificokunaqa chay rumi materialta ch’usaqyachispa chay esqueletota churarqanku. Kay tirano lagartoqa kunanqa museopa qawachina wasipim sayachkan. (p. 72, Dinosaurios / Ruth Wheeler y Harold G. Coffin)

REFERENCES:

1. J.S. Shelton: Geology illustrated

2. Kalle Taipale: Levoton maapallo, p. 78

3. Toivo Seljavaara: Oliko vedenpaisumus ja Nooan arkki mahdollinen?, p. 5

4. Werner Keller: Raamattu on oikeassa, p. 29

5. Arno C. Gaebelein: Kristillisyys vaiko uskonto?, p. 48

6. Francis Hitching: Arvoitukselliset tapahtumat (The World Atlas of Mysteries), p. 165

7. siteeraus: Luominen 17, p. 39

8. J. Ashton: Evolution Impossible, Master Books, Green Forest AZ, 2012, p. 115, lainaa viitettä 1, p. 7

9. Carl Wieland: Kiviä ja luita (Stones and Bones), p. 12-14