Di Ebi Ebi Ren

1. Pruf fɔ di Ebi Ebi Ren

Bɔku tɛm, pipul dɛn dɔn si di Ebi Ebi Ren as lay lay stori. Ɛspɛshali dɛn pipul dɛn de, we biliv se ɔltin kam bay chans, nɔ biliv se di Ebi Ebi Ren bin ɛva apin. Dɛn tink se i nɔ pɔsibul fɔ mek wata kɔba di wan ol wɔl trade. 

   Bɔt yu tink se di Ebi Ebi Ren bin rili apin? If wi mek prɛktikal ɔbshɔbishɔn fɔ di grɔn, fɔs fɔs ɛn mɔtalman tradishɔn, dɛn de tɔk bɔt di Flɔd. Dɛn sho se di big big pwɛl pwɛl we bin apin na di Wɔl wan tɛm. Insay di wan dɛn we de kam, wi go chɛk di pruf dɛn we de sho se dis big big disasta dɔn apin we tan lɛk di list.

Di bɔku bɔku grev dɛn fɔ animal dɛn

• Dɛn dɔn tɔk se na lɛk 800 bilyɔn skel vɛrbrɛt dɛn de we dɛn bɛr na di Karroo rijɔn na Sawt Afrika (Robert Broom in atikul na di Science, Janwari 1959). Di big sayz fɔ dis ples usay dɛn bɛr pipul dɛn, de sho se sɔm tin dɛn we nɔto fɔ natin bin apin. I go mɔs bi se dɛn bin bɛr di animal dɛn kwik kwik wan. Jɛnɛral wan, dis kayn tin kin ɛksplen fayn fayn wan bay wan big big pwɛl pwɛl tin lɛk di Flɔd, we kin gɛda layers ɔf grɔn kwik kwik wan pan di animal dɛn.

• SMƆL TƆK: Di pɔmafrɔst na Alaska ɛn Sayberia gɛt bɔku bɔku tan dɛn fɔ animal bon dɛn. I impɔtant fɔ no se sɔm pan dɛn animal ya na bin big big animal dɛn we nɔ bin fɔ dɔn ebul fɔ liv we kol ɛn dɛn nɔ bin fɔ dɔn bɛr dɛnsɛf. Di diskripshɔn frɔm di buk we nem Maailman Luonto de tɛl bɔt am. I sho aw dɛn bin fɛn dɛn big animal ya dip dip wan na grɔn togɛda wit difrɛn plant dɛn:

Di tin we kin rili intres na ya na di tru tin se di pɔmafrɔst na Alaska ɛn na Sayberia kin gɛt bɔku bɔku bon ɛn mit we pɔsin kin notis, ɛn plant dɛn we dɔn rɔtin af-af ɛn ɔda tin dɛn we lɛf na di ɔganayz wɔl. Na sɔm say dɛn, dɛn tin ya kin ad to wan impɔtant pat pan di grɔn. Bɔku pat pan di tin dɛn we lɛf na frɔm big animal dɛn, lɛk raynos we gɛt ia, jayant layɔn, bif, bɔfa, mɔsk, ɔks, mamut, ɛn ɛlifant we gɛt ia, we dɔn dɔn... Na dat mek i klia se di klaymat na Alaska bin dɔn de i bin wam pasmak bifo i frɔz.

• SMƆL TƆK: Pruf fɔ big big grev na di tin dɛn we lɛf pan raynos, kamɛl, wayl bɔd ɛn bɔku bɔku ɔda animal dɛn we dɛn fɛn na Agate Spring, Nebraska. Di masta sabi bukman dɛn tɔk se i pas 9,000 big big animal dɛn we lɛf na di eria.

• Insay 1845, dɛn bin dig animal dɛn we lɛf nia Odessa insay Rɔshia, we bin gɛt pas 100 bea dɛn bon dɛn, ɛn dɛn bin dig bɔku bon dɛn fɔ ɔs, bea, mamut, raynos, bayson, ɛlk, wulf, hayna, difrɛn difrɛn animal dɛn we de it insɛkt, rodɛnt, ɔta, marten ɛn fɔks. Dɛn wan ya bin miks ɔpsayd dɔŋ wit plant we lɛf, bɔd ɛn ivin wit fish (!). I tan lɛk se di we aw fish de bitwin animal dɛn we de na grɔn, de sho klia wan se di Ebi Ebi Ren bin kam. Aw fish go de na di sem strata wit animal dɛn we de na grɔn?

• SMƆL TƆK: Dɛn dɔn fɛn il dɛn we gɛt bɔku bɔku ipopɔt bon dɛn na Palɛmo, Itali. Bikɔs yɔŋ ipopɔt in bon dɛn de bak pan di tin dɛn we dɛn fɛn, dɛn nɔ bin fɔ dɔn day di we aw dɛn kin day. We dɛn yɔŋ ipɔ dɛn ya de de sho klia wan se di Ebi Ebi Ren go kam.

• Dɛn dɔn fɛn tin dɛn we dɛn dɔn fɛn na kev, fɔ ɛgzampul, na Jɔkshay na Ingland, Chaina, na di ist kɔst na Amɛrika ɛn na Alaska, usay dɛn dɔn fɛn di skel dɛn fɔ bɔku bɔku difrɛn animal dɛn we de it gras ɛn pipul dɛn we de it animal dɛn na di sem kev dɛn. Insay Jɔkshay, insay Ingland, dɛn bin fɛn ɛlifant, raynos, ipopɔt, ɔs, dia, tayga, bea, wulf, ɔs, fɔks, ɛri, rɔbish bon, ɛn bɔku bɔd dɛn insay wan pan di stalactite kev dɛn. As a rule, dis animal dem we de it each oda in no case go stay wit each oda.

• SMƆL TƆK: Dɛn fɛn ɔda big grev na Frans, usay dɛn fɛn pas 10,000 ɔs dɛn skel.

• SMƆL TƆK: Dɛn dɔn fɛn tin dɛn bak na big big dainosaur simɛstri dɛm. Dɛn dɔn fɛn sɔm ɔndrɛd, ivin bɔku bɔku smɔl smɔl dayninɔs dɛn bon dɛn na Bɛljiɔm na wan kle we dip lɛk 300 mita. Dɛn dɔn fɛn lɛk 10,000 dɔk lizad dɛn bon dɛn na wan smɔl eria na Mɔntana, Amɛrika, ɛn dɛn dɔn fɛn bɔku bɔku grev dɛn we gɛt ɔndrɛd ed fɔ rayno lizad dɛn na Albata, insay Kanada. Apat frɔm dat, dɛn dɔn mek ɔda smɔl smɔl grev dɛn we gɛt fɔ du wit dayninɔs na difrɛn say dɛn na di wɔl. I go mɔs bi se dɛn animal ya bin de pan di sem pwɛl pwɛl we dɔn apin na di wɔl di sem tɛm.

   Wan ɛgzampul de bak insay di buk we nem The Age of Dinosaur we wan man we nem Björn Kurten we sabi bɔt evolushɔn bin rayt. I tɔk bɔt aw dɛn dɔn fɛn bɔku fɔs dayninɔs dɛn we dɛn de swim wit dɛn ed we dɛn twist bak, lɛk se dɛn de fɛt fɔ day.

Fɔsɛl dɛn we de na di tik dɛn, bɔku pan dɛn kin rɔtin ɛn dɛn kin ɔpsayd . Bifo dis tɛm, dɛn bin dɔn tɔk bɔt aw dɛn dɔn fɛn tin dɛn we dɛn dɔn fɛn frɔm di tik dɛn we de na difrɛn say dɛn na di wɔl, we de insay di wɔl ɛn we de go tru sɔm difrɛn strata dɛn. Bɔku tɛm, dɛn trɔnk ɛn tik dɛn ya na jɔs wan big mɛs we dɛn dɔn pila togɛda wit slɔd, bon ɛn dɔti. Dɛn rut dɛn kin bak ɔpsayd, we na pruf fɔ sɔm bad bad tin dɛn we apin. Fɔ mek dɛn bɔn ɛn kip di tik trɔnk fɔs, dɛn fɔ dɔn bɛr dɛn na di grɔn layers we de rawnd dɛn kwik kwik wan - ɔdasay nɔ bin fɔ dɔn lɛf pan dɛn.

Di ɔrijin fɔ fɔs fɔs . Fɔsɛl dɛn we de na grɔn na pawaful pruf fɔ se di Ebi Ebi Ren bin kam. Di ɔrijin fɔ di fɔs tin dɛn we de na di grɔn, wi kin jɔs ɛksplen bay we di dɔti dɔn bɛr sɔm plant ɛn animal dɛn we de alayv ɔ we jɔs dɔn day kwik kwik wan. If dis nɔ bin apin kwik, di fɔs tin dɛn nɔ bin fɔ dɔn fɔm, bikɔs if nɔto dat, baktri ɛn skavenja dɛn fɔ dɔn rɔtin dɛn insay shɔt tɛm. I fayn fɔ no se tide, fɔs fɔs nɔ de fɔm. Wan man we nem Nordenskiöld we bɔku pipul dɛn sabi fɔ go fɛn di ples bin notis se i izi fɔ fɛn ol tin dɛn we lɛf pan big big lizad dɛn na Spitzbergen pas di wan dɛn we dɛn jɔs bɛr sil dɛn, pan ɔl we bɔku bɔku sil dɛn de na da eria de.

    So, na big prɔblɛm fɔ tray fɔ ɛksplen aw dɛn bin fɔ dɔn bɛr big animal dɛn lɛk mamut, dainosaur, raynoceros, hipopotamuses, ɔs ɛn ɔda big animal dɛn ɔnda dɔti ɛn di layers na di wɔl if pɔsin nɔ biliv se di Flɔd go kam. Dɛn se Mamɔt dɛn nɔmɔ na lɛk 5 milyɔn pipul dɛn we dɛn bɛr na di grɔn. If di tin dɛn we de apin naw, dɛn nɔ go bɛr dɛn kayn animal dɛn de na grɔn, bɔt dɛn go rɔtin kwik kwik wan na grɔn ɔ di wan dɛn we de skata go it dɛn wantɛm wantɛm. Di diskripshɔn we de kam biɛn ya (James D. Dana: "Manual of Geology", p. 141) de sho aw i nid fɔ bɛr am kwik kwik wan fɔ mek dɛn ebul fɔ fos:

Vɛrbrɛt animal dɛm lɛk fish, reptayl ɛn ɔda tin dɛm, kin rɔtin we dɛn pul dɛn sɔft pat dɛm. Dɛn fɔ bɛr dɛn kwik kwik wan afta dɛn dɔn day fɔ mek dɛn nɔ rɔtin ɛn ɔda animal dɛn nɔ go it dɛn.

WE DƐN BƐR am ALAYV . Bɔku fɔssil dɛn de gi rili klia pruf fɔ se dɛn bɛr dɛn kwik kwik wan.

    Apat frɔm di we aw dɛn bin de bɛr di animal dɛn kwik kwik wan, bɔku tin dɛn de we sho se di animal dɛn bin stil de alayv di tɛm we dɛn bɛr dɛn. Na sɔm ɛgzampul dɛn ya:

Fish fɔssil dɛn. Dɛn dɔn fɛn bɔku bɔku fish fɔs wit sayn dɛn fɔ se dɛn dɔn bɛr dɛn layf layf wan ɛn kwik kwik wan.

   Fɔs, dɛn dɔn fɛn fish fɔs we dɔn gɛt it we de go bifo: dɛn dɔn gɛt ɔda smɔl fish na dɛn mɔt we dɛn bɛr dɛn wantɛm wantɛm ɔnda bɔku bɔku grɔn. In ɔda wɔd, if fish de it in it, i nɔ de gɛt nɔmal day, bɔt i dɔn liv nɔmal layf te i dɔn gɛt fɔ bɛr am kwik kwik wan.

    Sɛkɔn, dɛn dɔn fɛn bɔku bɔku fish fɔs dɛm we bin gɛt ɔl di skel dɛn na dɛn ples, di mɔt opin ɛn ɔl di fin dɛn bin de spred. Ɛnitɛm we dɛn si dɛn kayn mak dɛn de pan fish, dɛn kin sho se dɛn go dɔn stil de alayv ɛn fɛt agens wetin go apin to dɛn te dɛn bɛr dɛn wantɛm wantɛm. If wata rɔf, fɔ bɛr fish kwik kwik wan ɔnda dɔti, na di we we go mek fish day. fכ egzampl, lεk 9/10 pan di armכr fish dεm we dεn fכnshכn na ol rεd sand ston dεposit dεm de na dis kayn posishכn - dεn dכn rayz dεn tu ɔn dεm rayt angul to di bכni plet na dεn ed as sayn fכ denja - we sho se dεn bin εkspiriεns wan bɛrin we dɛn kin bɛr kwik kwik wan.

    Pantap dat, fish fɔs nɔ kin fɔm ɔda we – pas di we aw wi bin dɔn tɔk bɔt – bikɔs ɔnda nɔmal kɔndishɔn fish kin rɔtin kwik kwik wan ɔ ɔda animal dɛn kin it am. Bɔt na say dɛn we dɛn kin bɛr fish, dɛn kin fɛn bɔku bɔku fish dɛn we tan lɛk dis.

Bivalv mɔsul ɛn ɔysta dɛn. Dɛn dɔn fɛn bivalv mɔsul ɛn ɔysta dɛn we dɛn lɔk, we sho se dɛn bɛr dɛn layf layf wan. Bɔku tɛm, we dɛn animal ya day di mɔsul we de ol dɛn shɔɛl dɛn we dɛn lɔk kin rilaks we kin mek di san ɛn kle go insay. Bikɔs dɛn kin lɔk dɛn shɔɛl dɛn ya tayt, i de sho se dɛn bin dɔn bɛr dɛn animal ya we dɛn bin stil de alayv.

Mamɔt dɛn. Apat frɔm bɔku ɔda animal dɛn, dɛn dɔn fɛn big big big big animal dɛn. Dɛn se i go rich 5 milyɔn big big animal dɛn we dɛn go bɛr na di grɔn. Dɛn dɔn dig dɛn tin dɛn we lɛf, mɔ di tut dɛn, kɔmɔt na grɔn insay tɔn dɛn, ɛn dɛn dɔn ivin yuz dɛn as raw matirial fɔ di ayvri industri, so wi nɔ go ebul fɔ tɔk bɔt ɛni smɔl tin we dɛn fɛn.

    Wetin rili wɔndaful bɔt dɛn tin ya we dɛn fɛn na di big big animal dɛn na dat dɛn bin fɛn di big big animal dɛn we dɛn dɔn kip fayn fayn wan. Dɛn dɔn fɛn sɔm pan dɛn we dɛn tinap (!), ɔda wan dɛn stil gɛt it we dɛn nɔ digest na dɛn mɔt ɛn bɛlɛ. Apat frɔm dat, dɛn dɔn si sɔm pan dɛn we nɔ pwɛl atɔl ɛn dɛn nɔ pwɛl.

    We dɛn fɛn dɛn kayn tin ya na big eria, i de sho se dɛn nɔ kil dɛn insay wan lokaliz spring flod, tru slo day we angri, ɔ ɛni ɔdinari day lɛk aw dɛn dɔn ɛksplen. No amount of uniformitarianism nɔ go ebul fɔ ɛksplen di wan tɛm ɛn vaylɛnt day we ɔndrɛd tawzin animal dɛn day ɛn aw dɛn bɛr dɛn insay layers fɔ silt ɛn grɔn. Insay di Ebi Ebi Ren, dat kin apin.

DI MARIN KRICHƆ DƐN ƐN PAT DƐN WE DƐN WE DE FƆN NA MAUNTƐN ƐN DRAY LAND .

- (Jɛn 7: 19) Ɛn di wata bin bɔku pasmak na di wɔl; ɛn ɔl di ay ay il dɛn we bin de ɔnda di wan ol ɛvin bin kɔba.

- (2 Pit 3: 6) ... We di wɔl we bin de da tɛm de, we bin ful-ɔp wit wata, day

Sɔntɛm di bɛst pruf fɔ se Flɔd go kam ɔlsay na di wɔl na we wi kin fɛn tin dɛn we lɛf pan di tin dɛn we de na di si na mawnten ɛn dray land. (Yu kin si dɛn sem ɛgzampul dɛn ya na di nature program dɛn na tɛlivishɔn.) Fɔ tru, dɛn tin ya we lɛf nɔ go ebul fɔ de na di say dɛn we dɛn de naw if di si nɔ bin dɔn kɔba dɛn say dɛn ya sɔm tɛm.

• SMƆL TƆK: 500 ia bifo di kalenda we dɛn de yuz tide bigin, Paytagoras bin fɛn tin dɛn we lɛf pan di tin dɛn we de na di si na di mawnten dɛn. (p.11 Planeetta maa (“Planɛt Wɔl”)).

• SMƆL TƆK: Afta wan ɔndrɛd ia, wan Grik man we nem Ɛrɔdɔtɔs we de rayt bɔt istri bin rayt se dɛn bin de gɛda si shel dɛn frɔm di dɛzat na Ijipt. I bin dɔn tɔk se di si fɔ dɔn rich te to di dɛzat (p. 11 "Planeetta maa"). Dɛn dɔn fɛn bak big big animal dɛn we de na di si we lɛf na di big big sand dɛzat dɛn na Afrika.

• SMƆL TƆK: Xenofanes bin fɛn marin fɔs na inland eria dɛn we de fa frɔm di si insay lɛk 500 BC I bin fɛn fish fɔs bak na wan kwari na Sirakuz insay Sisili, ɛn na Mɔlta ɛn di Itali menlan. I bin dɔn tɔk se dɛn eria ya bin dɔn kɔba bifo tɛm wit si (p. 17 Nils Edelman - Viisaita ja veijareita geologian maailmassa).

• SMƆL TƆK: Chals Dawin bin rɔn bak wit di tin dɛn we dɔn lɛf na di si we i fɛn wan wɛl skel na di mawnten dɛn na Pɛru.

• SMƆL TƆK: Albaro Alonzo Barba, we na bin mayning dairekta na Petos, tɔk bɔt insay in buk we i rayt insay 1640, se i bin dɔn fɛn strenj shɔɛl dɛn na rɔk dɛn bitwin Potos ɛn Oroneste na Bolivia, 3,000 mita ɔp di si lɛvɛl (p. 54 Nils Edelman: Viisaita ja veijareita jiolojian maailmassa ) .

• SMƆL TƆK: Jamani P. S. Pallas insay di 1700 dɛm bin fɛn stratified laymston ɛn kle slet dɛm na di mawnten dɛm na di Ural ɛn Altai – ɔl tu na Rɔshia – we bin ol di tin dɛm we lɛf pan marin animal ɛn plant dɛm (p. 125 Nils Edelman: Viisaita ja veijareita geologian maailmassa) .

• Dɛn bin fɛn bɔku tin dɛn we de na di si lɛk mɔsul, amɔnayt, belemnayt, (amɔnayt ɛn belemnayt bin de liv di sem tɛm wit dainosaur) , bon fish, si lili, kɔral ɛn plankton fɔs ɛn fambul dɛn fɔ di si ɔchin ɛn sta fish dɛn we de naw bɔku kilomita ɔp di si lɛvɛl na di Himalayas. Di buk we nem Maapallo Ihmeiden Planeetta ( p. 55) tɔk bɔt dɛn tin ya we lɛf dis we:

Harutaka Sakai we kɔmɔt na di Japan Yunivasiti na Kyushu dɔn de du risach fɔ bɔku ia fɔ dɛn tin ya we dɛn dɔn fɛn na di si na di Himalaya Mawnt dɛn. In ɛn in grup dɔn rayt wan ol akwariɔm frɔm di Mɛsozoik tɛm. Si lili dɛn we nɔ gɛt bɛtɛ trɛnk, we gɛt fambul to di si ɔchin ɛn sta fish dɛn we de naw, de na rɔk wɔl dɛn we pas tri kilomita ɔp di si. Ammonites, belemnites, corals ɛn plankton dɛn kin si as fɔs fɔs na di rɔk dɛn na di mawnten dɛn (...)

   We i bin de tu kilomita, pipul dɛn we de stɔdi bɔt di wɔl bin fɛn wan say we di si insɛf lɛf. I rɔk we tan lɛk wef kɔrɛkt to di fɔm dɛn we de lɛf na di san frɔm wef dɛn we nɔ gɛt bɔku wata. Ivin frɔm di ed pat na Everest, dɛn kin si yɔlɔ strip dɛn we gɛt laymston, we bin kɔmɔt ɔnda wata frɔm di tin dɛn we lɛf pan bɔku bɔku animal dɛn we de na di si.

• Apat frɔm di Himalayas, dɛn dɔn fɛn bɔku tin dɛn na di Alps, Andes ɛn Rɔki Mawnt dɛn. Dɛn tin ya we dɛn fɛn na mɔsul, krɛs, amɔnayt, ɛn bak strik ɛn kle shayl dipɔsit dɛn we gɛt marin fɔs. Sɔm pan di tin dɛn we dɛn dɔn fɛn de na di ayt we na sɔm kilomita dɛn. Di tin dɛn we dɛn tɔk bɔt di Alps dɛn we de dɔŋ ya de sho se tin dɛn we dɛn dɔn fɛn na di si de:

Rizin de fɔ luk gud wan pan di fɔs we aw di rɔk dɛn we de na di mawnten dɛn bin de. Yu kin si am fayn fayn wan na di Alps, na di laym Alps na di nɔt, we dɛn kɔl Hɛlvetian zon. Laymston na di men tin we dɛn kin yuz fɔ mek rɔk. We wi luk di rɔk ya na di stip slop ɔ na di tɔp pan mawnten - if wi bin gɛt di ɛnaji fɔ klaym ɔp de - wi go dɔn fɛn animal dɛn we lɛf, animal fɔs, insay de. Bɔku tɛm dɛn kin pwɛl bad bad wan bɔt i pɔsibul fɔ fɛn sɔm pat dɛn we pɔsin kin no. Ɔl dɛn fɔs fɔs tin dɛn de na laym shɔɛl ɔ skel dɛn we gɛt tin dɛn we de na di si. Sɔm pan dɛn, amɔnayt dɛn de we gɛt spiral-trɛd, ɛn mɔ bɔku klam dɛn we gɛt tu shel. (...) Di wan we de rid kin wɔnda na dis tɛm wetin i min se mawnten dɛn de ol bɔku bɔku sedimɛnt dɛn, we yu kin si bak we dɛn stratified na di bɔt ɔf di si.(p. 236,237, Pɛnti Ɛskola, Muuttuva maa)

• Laymston we kɔba lɛk wan kwata pat na Chaina inklud di kɔral dɛn we lɛf we kɔmɔt na di si (p. 97,100-106 “Maapallo ihmeiden planeetta”). Di sem kayn eria dɛn de bak na Yugoslavia ɛn di Alps.

• Insay wan ples usay dɛn kin kɔt slet na di Snowdon Mawnt na Ingland, bɔku bɔku grɔn ɛn san layers de we ful-ɔp wit shɔɛl mɔsul dɛn we de na di si we de lɛk 1,400 fit ɔp di si.

• SMƆL TƆK: Dɛn dɔn fɛn fish lizad ɔ Ichthyosaurs, we kin gro te to sɔm mita in lɔng, na Ingland ɛn Jamani we dɛn bɛr insay kle layers wit dɛn bon ɛn skin. Wan pan di skel dɛn, we dɛn kip na di kɔlekɛshɔn na di Helsinki Yunivasiti Jiolojikal Instityut, dɛn bin fɛn am insay wan kle ston na Holzmaden na Wuttenberg. I lɔng 2.5 mita ɛn dɛn dɔn kip am fayn fayn wan. (p. 371 "Muttuva maa”, Pɛnti Ɛskola)

• Insay di sɛntral pat na Frans (Saint-Laon, Vienne), dɛn dɔn fɛn shel dɛn we gɛt amɔnayt dɛn na di laymston. (p. 365 "Muttuva maa”, Pɛnti Ɛskola)

• Di laymston eria na Solnhofen na Bayern gɛt tu fɔs fɔs fɔ di bɔd lizad (Archaeopteryx). Frɔm di sem laymston eria, dɛn dɔn fɛn ɔda tin dɛn bak we dɛn dɔn kip fayn fayn wan, lɛk insɛkt, mɛdusa, krefish, belemnayt, ɛn fish. (p. 372, "Muttuva maa”, Pɛnti Ɛskola)

• SMƆL TƆK: Sɔm eria dɛn de na Lɔndɔn, Paris, ɛn Vienna we na bin si bed trade. Fɔ ɛgzampul, sɔm laymston eria dɛn na Paris na mɔlɔsk shel dɛn we kɔmɔt na di tropik si dɛn. (p. 377 "Muttuva maa”, Pɛnti Ɛskola)

• Insay di say dɛn we de nia Bɛlin, silt layers we tik sɔm mita dɛn gɛt shel dɛn fɔ wan gastropod we dɔn day ( Paludina diluviana ), ɛn di tin dɛn we lɛf pan paik. (p. 410 "muuttuva maa, Pɛnti Ɛskola)

• SMƆL TƆK: Ɛria dɛn lɛk Siria, Arebia, di Izrɛl we de naw, ɛn Ijipt dɔn bi si bed. (p.401, 402 "Muttuva maa”, Pɛnti Ɛskola)

• Dɛn dɔn fɛn ol ɔysta fɔs na Tunisia, nia di tɔŋ we nem Tozeur. (p. 90 Björn Kurten, Kuinka Mamutti we nɔ gɛt wan bɔt )

• SMƆL TƆK: Insay di dɛzat na Faijum we de 60 kilomita na di sawt-wɛst pat na Kairo, dɛn dɔn fɛn wɛl ɛn si layɔn dɛn we lɛf na di slop dɛn na wan ay rij na Djebel Qatran. (p. 23 Björn Kurten, Jääkausi, [Di Ays Ɛj])

• SMƆL TƆK: Frɔm bɔku difrɛn say dɛn na di wɔl, dɛn dɔn fɛn layers fɔ fish fɔs we gɛt ɔndrɛd tawzin ɔ milyɔn fish. Fɔ ɛgzampul, na di Herring fɔs layers na Kalifonia, dɛn se na wan bilyɔn fish de na wan eria we na tɛn skwea kilomita. Di eria dɛn frɔm Jamani to di Kaspian Si, Itali, Skɔtland, Denmak (we de na di chalk klif na Stivin in Klint ) ɛn Sawt pat na Spen (di il dɛn na Karavaka) gɛt layers we gɛt bɔku bɔku fish fɔs. Ɔl dɛn dray land eria ya fɔ dɔn kɔba di si ɔ dɛn tin ya we dɛn fɛn fish nɔ go pɔsibul.

• Di kle slet layers we pipul sabi na Burgess, we dɛn bin fɛn na di Rɔki Mawnt insay di ia 1909, gɛt bɔku bɔku tin dɛn we dɛn dɔn fɛn frɔm di ol si bed, tide dɛn ay pas 2,000 mita ɔp di si.

• Frɔm di nɔt-wɛst pat dɛm na Ɔstrelia (p. 96 Maapallo ihmeiden planeetta) ɛn Nyu Gini, yu kin fɛn kɔral ɛn fɔs fish dɛm.

• SMƆL TƆK: Frɔm di men land na Nɔt Amɛrika, dɛn bin fɛn wɛl bɔdi we lɛf fa fawe frɔm di si. Dɛn dɔn fɛn dɛn tin ya fɔ ɛgzampul na Ɔntɛrio Lek, na Vɛmɔnt, Kwibɛk, ɛn Sɛnt Lɔrɛns. So, i go mɔs bi se di si bin kɔba dɛn say dɛn ya sɔm tɛm trade.

• SMƆL TƆK: Bɔku pan di ay ples dɛm ɔlsay na di wɔl – di Himalaya ɛn ɔda ay mawnten dɛm – de sho sayn dɛm fɔ di ol kɔstlayn dɛm ɛn di wef akshɔn. Dɛn dɔn mek dɛn tin ya bak na Nyu Gini, Itali, Sisili, Ingland, Ayriland, Ayland, Spitzbergen, Novaja-Semlja, di Land ɔf Franz Josɛf, Grinland, na bɔku bɔku eria dɛn na Nɔt ɛn Sawt Amɛrika, Aljeria, Spen ... di list go on ɛn go bifo. (Di Infɔmeshɔn kɔmɔt mɔ frɔm Maanpinnan muodot ja niiden synty , pej 99,100 / we Iivari Leiviskä rayt ).      

   Dɛn dɔn fɛn di ol sholayn dɛn bak na Finland ɛn di eria dɛn we de nia de. Wan ɛgzampul na Pyhätunturi, usay ston dɛn de we gɛt sayn dɛn fɔ wev. Yu kin si sayn dɛn bak fɔ di ol shore dɛn na di slop dɛn na bɔku il dɛn. Insay di sawt pat na Finland, dɛn kayn ples dɛn de na Korppoo, Jurmo, Kanissaaunissaari na Pyhtää ɛn Virttaankangas na Säkylä, ɛn bak fa fawe na di nɔt, fɔ ɛgzampul Lauhanvuori, Rokua ɛn Aavasaksa. (Frɔm di buk we nem Jokamiehen geologia , pej 96 / we Kalle Taipale, Jouko.T. Parviainen rayt)

• Dɛn dɔn fɛn lava na di mawnten dɛn na Ararat we ay 4,500 mita ɔp di si, ɛn i kin jɔs bi sɔntin we di volkeno we de bɔn ɔnda wata kin mek (Molen, M., Vårt ursprung?, 1991, p. 246)

• Wan sayn fɔ di Flɔd na di marin sedimɛnt rɔk dɛn. Dɛn kin bɔku fa fawe pas ɛni ɔda sedimɛnt rɔk dɛn we dɛn put togɛda. Jems Hutton, we dɛn tek as di papa fɔ jioloji, bin tɔk bɔt dis tin we dɛn bin dɔn si ɔlrɛdi pas tu ɔndrɛd ia so dɔn pas:

Wi fɔ dɔn se ɔl di layt dɛn na di wɔl (...) na san ɛn grɔn we bin dɔn gɛda pan di si, di krɛs shel dɛn ɛn kɔral mat, grɔn ɛn kle bin mek am. (J. Hutton, Di Tiori bɔt di Wɔl l, 26. 1785)

J. S. Shelton: Na di kɔntinɛnt dɛn, marin sedimɛnt rɔk dɛn de fa fawe ɛn dɛn de ɔlsay pas ɔl ɔda sedimɛnt rɔk dɛn we dɛn put togɛda. Dis na wan pan dɛn simpul tin dɛn de we nid fɔ ɛksplen, bikɔs i de na di at fɔ ɔltin we gɛt fɔ du wit di kɔntinyu we mɔtalman de tray fɔ ɔndastand di chenj we de apin na di wɔl we bin de trade.

TRADISHƆNAL NO ƐN DI FLUD . Wi nɔ nid fɔ luk fɔ infɔmeshɔn bɔt di Ebi Ebi Ren we go kam na di wɔl nɔmɔ; wi kin si pruf fɔ am na di tradishɔn dɛn we difrɛn neshɔn dɛn bin de du. Dɛn dɔn tɔk se na lɛk fayv ɔndrɛd pan dɛn stori ya we difrɛn kɔlchɔ dɛn ɔlsay na di wɔl kin tɔk. Bɔku pan dɛn stori ya dɔn (naturally) chenj wit tɛm, bɔt dɛn ɔl gɛt in kɔmɔn fɔ tɔk bɔt wata as di tin we de mek pipul dɛn pwɛl. Bɔku pan dɛn stori ya tɔk bak bɔt gud tɛm dɛn we bin dɔn pas, Di Fɔdɔm we mɔtalman fɔdɔm ɛn di kɔnfyushɔn we di langwej dɛn bin kɔnfyus we bin apin na Bebɛl (Babilɔn) – ɔl di tin dɛn we di Baybul tɔk bɔt bak.

   Di stori dɛn de bitwin rili difrɛn pipul dɛn: di Babilonian dɛn, di pipul dɛn we kɔmɔt na Ɔstrelia, di Miao pipul dɛn na Chaina, di Afrikan Efe dwɔf dɛn, di Hopi Indian dɛn na Amɛrika we de na di Nɔt Amɛrika Padago trayb, ɛn bɔku ɔda pipul dɛn. Di universality of di Flood narratives de sho se dis tin we apin na istri: 

Arawnd 500 kɔlchɔ dɛm – inklud indijinos pipul dɛm na Gris, Chaina, Pɛru ɛn Nɔt Amɛrika – dɛn sabi na di wɔl usay di lay lay stori ɛn lay lay stori dɛm de tɔk bɔt wan kɔmplit stori bɔt wan big wata we bin chenj di istri fɔ di trayb. Insay bɔku stori dɛn, na wan wan pipul dɛn nɔmɔ bin sev we di wata bin rɔf, jɔs lɛk aw i bin apin to Noa. Bɔku pan di pipul dɛn bin de si se na gɔd dɛn mek di wata we bin de rɔn, bikɔs fɔ wan rizin ɔ ɔda rizin, bin de bost wit di kayn mɔtalman. Sɔntɛm di pipul dɛn bin kɔrɔpt, lɛk insay Noa in tɛm ɛn insay wan lay lay stori we di Indian Amɛrikan Hopi trayb na Nɔt Amɛrika bin rayt, ɔ sɔntɛm pipul dɛn bin bɔku ɛn tu nɔys, lɛk insay di Gilgamesh epik. (2) .

Lenormant se insay in buk we nem "Beginning of History":

"Wi gɛt di chans fɔ pruv se di stori bɔt di Flɔd na wan yunivasal tradishɔn na ɔl di branch dɛn na di mɔtalman famili, ɛn dis kayn patikyula ɛn yunifom tradishɔn lɛk dis nɔ go ebul fɔ tek am se na lay lay stori we dɛn kin imajin. I fɔ bi di mɛmori fɔ wan tru ɛn." tin we bin de mek pipul dɛn fred, na sɔntin we bin mek di fɔs mama ɛn papa dɛn na mɔtalman famili in maynd so dat ivin di wan dɛn we kɔmɔt na dɛn famili nɔ go ɛva fɔgɛt am.(3)

Pipul dɛn we kɔmɔt na difrɛn trayb dɛn gɛt difrɛn ɛritij stori dɛn bɔt di big big bad bad tin we bin apin we wata bin kam. Di Grik dɛn dɔn tɛl wan stori bɔt di Ebi Ebi Ren, ɛn i de tɔk bɔt wan pɔsin we nem Deukalion; ivin lɔng bifo Kɔlɔmbɔs, di pipul dɛn we kɔmɔt na di kɔntinɛnt na Amɛrika bin gɛt stori dɛn we bin dɔn mek dɛn mɛmba di big big wata. Dɛn dɔn de muv stori bɔt wan wata we bin de rɔn frɔm jɛnɛreshɔn to jɛnɛreshɔn te tide bak na Ɔstrelia, India, Polinesia, Tibet, Kašmir ɛn Lituɛnia. Yu tink se dɛn ɔl na jɔs stori ɛn stori? Yu tink se dɛn ɔl mek? I tan lɛk se dɛn ɔl de tɔk bɔt di sem big big bad tin. (4) .

If di Flɔd we bin de ɔlsay na di wɔl nɔ bin rial, sɔm neshɔn dɛn fɔ dɔn ɛksplen se di volkeno dɛn we de mek pipul dɛn fred, big big sno we de blo, dray sizin (...) dɔn pwɛl dɛn wikɛd gret gret granpa dɛn. So di we aw di Flɔd stori de ɔlsay na di wɔl na wan pan di bɛst tin dɛn we de sho se i na tru. Wi kin dismis ɛni wan pan dɛn stori ya as wan wan lay lay stori ɛn tink se na jɔs imajineshɔn, bɔt togɛda, frɔm wan wɔl pɔynt, i dɔn lɛf smɔl fɔ lɛ wi nɔ agyu bɔt dɛn. (Di Wɔl) .

Neks, mɔ rɛfrɛns dɛn to di sem tɔpik. Di wan dɛn we bin de rayt bɔt istri trade dɔn tɔk bɔt di Ebi Ebi Ren as rial tin we bin apin insay istri. Di we aw dɛn de rayt istri bak tide insted de tray fɔ chenj mɔtalman istri we bin dɔn pas bay we dɛn de dinay dis big big wata we bin kam ɛn ad bɔku bɔku ɛn bɔku bɔku ia to istri we nɔ gɛt bɔku pruf fɔ biliv.

• SMƆL TƆK: Wan man we nem Josɛf we de rayt bɔt istri ɛn wan man we nem Bɛrɔs we kɔmɔt na Babilɔn bin tɔk bɔt di tin dɛn we lɛf na Noa in ak

• SMƆL TƆK: Di Grik istri man we nem Ɛrɔdɔtɔs dɔn tɔk bɔt di Siti pipul dɛn na di fayv pat pan in Istri. I menshɔn dɛn as Jefɛt (Noa in pikin) in pikin dɛn (Jɛn 10: 1,2: Naw dɛn jɛnɛreshɔn ya na Noa, Shɛm, Am, ɛn Jefɛt in pikin dɛn: ɛn dɛn bɔn bɔy pikin dɛn afta di Ebi Ren Jefɛt, Gɔma, Magɔg, Madai, Jawan, Tubal, Mɛshɛk, ɛn Tayras.

• Insay di stori bɔt Gilgamesh, dɛn bin tɛl Utnapistim fɔ bil wan ship: “O man fɔ Shuruppak, we na Ubar-Tutu in pikin. Put yu os ɛn bil ship, lɛf fɔ gɛt jɛntri, luk fɔ di layf afta day, disgres jɛntri, sev yu layf. Tek di sid fɔ ɔl di wan dɛn we gɛt layf go na di ship we yu de bil. Mekɔp in dimɛnshɔn dɛn fayn fayn wan.”

• Insay di Asirian flod stori, dɛn tɔk bɔt aw dɛn mek di ship:

Mek ship akɔdin to dis - - .

- - A go pwɛl di pɔsin we sin ɛn di layf.

- - Mek di sid fɔ layf go insay, ɔl am, .

to di midul pan di ship, to di ship we yu mek.

I lɔng na siks ɔndrɛd kubit

ɛn in brayt ɛn ayt siksti kubit.

- - Mek i go dip. –

A gri wit di ɔda ɛn tɛl Hea, mi Masta:

We a dɔn

di ship bildin we yu tɛl mi fɔ du, .

so yɔŋ ɛn ol pipul dɛn kin provok mi. (5) .

• SMƆL TƆK: Di Aztek dɛn dɔn tɔk bɔt di Ebi Ebi Ren:

We di wɔl bin dɔn de fɔ 1716 ia, di Ebi Ebi Ren bin kam: “Ɔl mɔtalman lɔs ɛn drawn, ɛn

dɛn notis se dɛn dɔn tɔn to fish. Ɔltin dɔn lɔs insay wan de”. Na Nata ɛn in wɛf Nana nɔmɔ bin sev, bikɔs Titlachauan gɔd bin dɔn tɛl dɛn fɔ mek bot wit saypres tik. (6) .

• Dɛn bin fɛn wan kle tablɛt frɔm wan siti na Babilɔn, Nippur, insay di ia 1890, ɛn di tablɛt bin ol pas di Epic of Gilgamesh . Di kle tablɛt de at least bak to 2100 BC, as di ples usay dɛn fɛn am, we na pɔblik laybri, dɛn bin pwɛl am da tɛm de.

Di we aw dɛn sho am rili fiba di wan we de na di Buk we nem Jɛnɛsis. I tɔk bɔt di tɛm we di Ebi Ebi Ren go kam ɛn i advays fɔ mek wan big bot fɔ protɛkt di wan dɛn we nɔ day. Wan masta sabi bukman we nem Ɛman Hilprecht we sabi bɔt Asiria bin translet di tɛks we de na di tablɛt. Yu nɔ go ebul fɔ fɛn di wɔd dɛn we de insay skwea brakɛt na di tɛks, bɔt Hilprecht dɔn put dɛn insay bay di kɔntɛks:

(2) ... [di bɔda dɛn na ɛvin ɛn di wɔl a] pul

(3) ... [A go mek wata kam, ɛn] i go swip ɔl di pipul dɛn wan tɛm;

(4) ... [bɔt yu fɔ luk fɔ layf bifo di wata kam;

(5).......[Fɔ ɔl di tin dɛn we gɛt layf], as bɔku pipul dɛn de, a go briŋ fɔdɔm, pwɛl, ɛnnihilation

(6) ...Bil wan big ship ɛn

(7) ...lɛ di ɔvala ayt bi in strɔkchɔ

(8) ...lɛ i bi haus bot fɔ transpɔt di wan dɛn we dɔn sev.

(9) ...wit wan strɔng lid kɔva (it).

(10) ... [To di ship] we yu mek

(11) ... [briŋ di animal dɛn na di wɔl, di bɔd dɛn we de na di skay, .

(12) ... [ɛn di tin dɛn we de krak na di wɔl, wan tu fɔ ɛni wan pan dɛn] insted ɔf bɔku bɔku pipul dɛn, .

(13) ...ɛn famili... (7) .

• SMƆL TƆK: As fɔ di tɛm we Ijipt bin apin, i kin dɔn ɔf fɔ lɔng lɔng tɛm. Di Ijipshian dɛn nɔ bin gɛt list fɔ di rula dɛn di fɔstɛm, bɔt na di Ijipshian prist we nem Manɛto bin gɛda dɛn bɔku bɔku ia afta dat (c. 270 bifo Krays). Wan pan di mistek dɛn we i dɔn mek na in list dɛn na dat Manɛtɔn bin tink se sɔm kiŋ dɛn dɔn rul wan afta di ɔda, pan ɔl we dɛn dɔn si se dɛn bin de rul di sem tɛm.

    Pan ɔl we ɔltin apin, Manetho kɔnfirm se Jɛnɛsis na istri. I "rayt se 'afta di wata we bin rɔf' to Ham, Noa in pikin, dɛn bɔn 'Ijiptɔs, ɔ Misraym', we na bin di fɔs pɔsin fɔ go de na di eria na Ijipt tide di tɛm we di trayb dɛn bigin fɔ skata". (8) .

LƐTA SIMBOL DƐN . Frɔm wetin di Baybul se, we Noa bin go insay di Ak, na sɛvin ɔda pipul dɛn nɔmɔ bin de wit am; ɔl togɛda, et pipul dɛn bin de insay di Ak. (Jɛn 7: 7 ɛn Pita In Fɔs Lɛta 3: 20).

   Bɔt i fayn fɔ no se di sem nɔmba et ɛn klia wan we dɛn tɔk bɔt di Ebi Ebi Ren, de ivin insay di lɛta dɛn we dɛn rayt, mɔ di we aw dɛn de rayt di Chaynish. Insay Chaynish raytin, wan sayn fɔ ship na bot we gɛt et pipul dɛn insay, we na di sem nɔmba we de na Noa in Ak! Di sayn fɔ di wɔd “flɔd” gɛt di nɔmba et bak! I nɔ go jɔs bi se di sem nɔmba, we na et, gɛt sɔntin fɔ du wit di sayn dɛn we de sho di ship ɛn di Ebi Ebi Ren. Dis kɔnekshɔn na fɔ tru bikɔs di Chaynish dɛnsɛf gɛt tradishɔn we dɛn dɔn kip fɔ di sem glob ɔl Flɔd we ɔda pipul dɛn gɛt. Dɛn dɔn biliv bak frɔm trade trade se na wan Gɔd nɔmɔ de, we de na ɛvin.

Di sɛkɔn ɛgzampul. Di Chaynish sayn fɔ di ship na bot we gɛt et pipul dɛn insay. Et pipul dɛn? Noa in Ak bin gɛt jɔs et pipul dɛn insay.

   (...) Ɔl di wan dɛn we de du risach nɔ gɛt di sem opinion bɔt di rayt minin fɔ ɛni simbul. Ɛni we, di Chaynish dɛnsɛf (lɛk bɔku Japan pipul dɛn, we – we wi de prɛktikal – gɛt di sem raytin sistɛm) intres pan di intapriteshɔn dɛn we di mishɔnari dɛn dɔn prɛzɛnt to dɛn. Pan ɔl we di tiori dɛn nɔ bin rayt, fɔ jɔs tɔk bɔt dɛn go du fɔ sho di tru tin bɔt Gɔd fɔ di wan dɛn we nɔ biliv.

   Mi sɛf dɔn si se bɔku Chaynish ɛn Japan pricha dɛn tink se dɛn difrɛn sayn dɛn ya na fayn rod fɔ mek dɛn pipul dɛn tink. (Dɔn Richadsan, Eterniti in dɛn At)

Di wɔd we rayt . Insay di Chaynish raytin sistɛm, ɔda pekul simbul de bak: di wɔd “rayt”. Di sayn we de sho se pɔsin we de du wetin rayt gɛt tu difrɛn pat dɛn: di pat we de ɔp min ship pikin ɛn dɔŋ am na di pɔsin in nem I . So, pipul dɛn dɔn de tink se pipul dɛn nɔ go ebul fɔ du wetin rayt fɔ dɛnsɛf. Na we dɛn de ɔnda di ship nɔmɔ dɛn de du wetin rayt. So, di Chaynish raytin sistɛm de tich di sem mɛsej dɛn we di Nyu Tɛstamɛnt de tich. Wi fɔ de ɔnda di Ship we Gɔd (Jizɔs Krays) gi wi, so dat wi go mek wi du wetin rayt. Dɛn tɔk bɔt dis insay di nɛks Baybul vas dɛn:

- (Jɔn 1: 29) Di nɛks de Jɔn si Jizɔs de kam to am, ɛn i se, “ Luk Gɔd in Ship , we de pul di sin na di wɔl.”

- (1 Kɔr 1: 30) Bɔt na in mek una gɛt wanwɔd wit Krays Jizɔs, we Gɔd mek wi gɛt sɛns, wi de du wetin rayt , wi mek wi oli, ɛn fri wi

2. Di bɔn we dɛn bɔn wit kabon ɛn ɔyl

KABƆN ƐN ƆYL . Bɔku tɛm, dɛn kin tich wi se dɛn bin mek kabon ɛn ɔyl bay we dɛn bin de du tin sloslo we bin tek bɔku bɔku ia. Pipul dɛn kin tɔk bɔt wan ej we kabon bin de, we bɔku bɔku kabon bin fɔ dɔn fɔm. Bɔt aw di prɔblɛm de? Yu tink se dɛn tin ya bin kam bɔku bɔku ia bifo ɛn dɛn dɔn tek bɔku bɔku ia fɔ mek dɛn? If wi luk am wit di layt fɔ di tin dɛn we de kam biɛn ya, dɛn kin sho se dɛn bin fɔm kwik kwik wan ɛn rili ‘insay di las tɛm we dɔn pas’, jɔs sɔm tawzin ia bifo ɛn i klia se na di kɔntɛks fɔ di wata we bin de rɔn we di Baybul tɔk bɔt.

Di ej fɔ di kabon dipɔsit ɛn ɔyl wɛl. Di fɔs pɔynt na dat, pruf fɔ di ej we di kabon ɛn ɔyl dɔn de nɔ de tɔk bɔt bɔku tɛm. Wi bin dɔn tɔk bɔt dis ɔlrɛdi ɛn di nɛks tu pɔynt dɛn pruv dis:

• Di prɛshɔn we di ɔyl wɛl dɛn gɛt so bɔku (i kɔmɔn fɔ mek ɔyl kin kɔmɔt na di ol we dɛn dɔn drɔ na grɔn), dat dɛn nɔ go ebul fɔ ol pas 10,000 ia. (Chapta 12-13 na di Prihistori ɛn di wɔl mɔdel dɛn we Melvin A. Cook, Max Parrish ɛn kɔmni, 1966). If dɛn ɔyl wɛl dɛn ya bin dɔn ol fɔ bɔku bɔku ia, di prɛshɔn fɔ dɔn dɔn lɔng lɔng tɛm bifo.

• SMƆL TƆK: Dɛn dɔn fɛn pipul dɛn futprin na kabɔn layers we dɛn kɔl "250–300 milyɔn ia ol" na bɔku eria dɛm (Mɛksiko, Arizɔn, Ilinois, Nyu Mɛksiko, ɛn Kɛntaki, ɛn ɔda wan dɛm). Dɛn dɔn fɛn tin dɛn we na man in yon ɛn mɔtalman fɔs (!) na dɛn sem layers ya. Dis min se ɔ mɔtalman bin de na di wɔl 300 milyɔn ia bifo dis tɛm, ɔ dɛn kabon layt dɛn de rili ol fɔ sɔm tawzin ia nɔmɔ. (Glashouver, WJJ, So entstand die Welt , Hänssler, 1980, ss. 115-6; Bowden, M., Ape-men – Fakt ɔ Falasi? Sɔvɛrin Pɔblikeshɔn, 1981; Banz, F. A., Di Kes fɔ di Bɔn dɛn na Ston, Dɛzat/Fɛbwari, 1975, pej 10. 36-39). I go mɔs bi se di las ɔda we fɔ du tin na tru, bikɔs ivin sayɛnsman dɛn nɔ biliv se pipul dɛn bin de na di wɔl 300 milyɔn ia bifo:

"If man (...) in eni fom bin de as ali as in di Iron Carbon period, di ol jiolojikal saiens so komplit rong se ol jiolojist dem shud risayn fo dia wok and bi trak draiva. So, at least fo di prezant, sayɛns nɔ gri wit di ɔda we we de tɛmpt mɔtalman fɔ lɛf dɛn futprin dɛn de." ( Di Kabɔnifɛros Mistɛri , Sayntis Mɔntly, vol. 162, Jan.1940, pej 14)

• SMƆL TƆK: Di tɔd rizin we mek wi nɔ fɔ tek di kol ɛn ɔyl dipɔsit as bɔku bɔku ia ol na di redio kabɔn we de insay. We di ɔfishal af-layf fɔ redio kabɔn na jɔs 5730 ia, nɔ fɔ lɛf ɛni wan pan am na dipɔsit dɛn we ol bɔku bɔku ɔ ɔndrɛd milyɔn ia. Bɔt as ali as 1969 di pɔblikeshɔn Radiocarbon bin tɔk bɔt aw rediokabɔn sɛmpul dɛn bin gi sɛmpul dɛn we dɛn tek frɔm kol, ɔyl ɛn nɛtrɔl gas wan rediokabɔn ej we nɔ rich 50,000 ia.

Di spid we di fɔmɛshɔn de mek. Fɔ tɔk bɔt di fɔmɛshɔn fɔ ɔyl ɛn kabɔn i nɔ nid fɔ tek lɔng tɛm. Wan sɔpɔt fɔ dis tiori na di tru tin se insay Wɔl Wɔ Tu, dɛn bin de mek ɔyl wit kol ɛn lignayt na Jamani, ɛn wit sakrifays. I nɔ bin tek lɔng lɔng tɛm, bɔt i bin apin insay shɔt tɛm. We dɛn yuz difrɛn teknɔlɔji i nɔ tu te yet, dɛn bin mek wan barɛl ɔyl insay 20 minit frɔm wan tan ɔrganik west (Machine design, 14 May 1970 ).

   I dɔn pɔsibul bak fɔ chenj wud ɛn sɛluloz to tin dɛn we tan lɛk kabɔn ɔ tin dɛn we tan lɛk kabɔn insay jɔs sɔm awa. Dis sho se we di kɔndishɔn rayt, ɔyl ɛn kabon kin fɔm kwik kwik wan. I nɔ nid fɔ tek bɔku bɔku ia fɔ mek dɛn mek dɛn. Na di tiori dɛn nɔmɔ we de tɔk bɔt aw ɔltin kam bay chans nid bɔku bɔku ia. Di ɛgzampul we de kam biɛn ya pruv se minral kol kin fɔm insay shɔt tɛm, insay tu wiks nɔmɔ. Di pɔsin we rayt dis buk pruv se dɛn kayn tin ya bin fɔ dɔn apin kwik kwik wan, we gɛt fɔ du wit di Ebi Ebi Ren.

Sayɛnsman dɛn na di Argonne National Laboratory (na di US) dɔn pruv se dɛn kin gɛt tɔp-klas blak kabɔn bay we dɛn yuz dis we: tek sɔm lignin (wan impɔtant tin we dɛn kin yuz fɔ mek wud) ɛn miks am wit sɔm asid kle ɛn wata. Hɛt di miksɔp insay wan ɔksijɛn-fri klos kwatz kɔntena na 150 oC we yu nɔ go inkrisayz di prɛshɔn. Dis nɔto ay tɛmpracha frɔm di jiolojikal lukin-grɔn – fɔ tru, nɔtin nɔ de we ɛksɛpshɔn ɔ “nɔ natura” bɔt di ingridiɛnt dɛn, sɛf. di prכsεs nכ de tek milכn ia dεm bak – i de tek 4–36 wik nכmכ!

   (...) Wan bigman na Ɔstrelia we de stɔdi bɔt di wɔl, we nem Shɛf Ɛdjɛwɔt Devid, bin tɔk bɔt insay in ripɔt bɔt 1907 we stil tinap tik dɛn we dɔn bɔn we dɛn bin fɛn bitwin layers dɛn we gɛt blak kabɔn na Nyukasɛl (Ɔstrelia). Dɛn bin dɔn bɛr di pat dɛn we de dɔŋ di trɔnk dɛn dip dip wan insay di kabɔn stratum, dɔn di trɔnk dɛn go rayt tru di strata dɛn we de ɔp, ɛn leta dɛn dɔn ɛnd ɔp na di kabɔn stratum we de ɔp!

 Tink se pipul dɛn kin tray fɔ ɛksplen dɛn tin ya bay we dɛn de du tin dɛn we kin apin sloslo na tu difrɛn swamp dɛn we gɛt bɔku bɔku tɛm bitwin dɛn. We di bias dɔn bi "slow ɛn smɔl smɔl divɛlɔpmɛnt", i klia se dis dɔn mek di ɛksplen we klia pas ɔl fɔ di ɔrijin fɔ kol, dat na se wan big natura l upheaval we wata kɔz dɔn bɛr di plant dɛn we dɔn rɔtin kwik kwik wan.

    Wata we de muv kin mek bɔku bɔku chenj dɛn na di wɔl kwik kwik wan, mɔ if bɔku wata de. Bɔku pipul dɛn tink se dɛn chenj ya fɔ tek bɔku bɔku ia. (...)

    Sɔm pipul dɛn we de stɔdi bɔt di wɔl (inklud bɔku pan di wan dɛn we biliv pan di tin dɛn we de apin insay “milyɔn ia”) naw se di Grɛnd Kaniɔn bin fɔm di sem we, bad bad wan, ɛn nɔto bikɔs di Kolorado Riva bin de rɔtin sloslo pas bɔku bɔku ia dɛn.

    Di Flɔd bin las fɔ wan ia, i kɔba di mawnten dɛn, i mek di wɔl chenj ɛn i bin pwɛl di wɔl in krɔst we wata (ɛn i nɔ go ebul fɔ avɔyd bak magma) bin de rɔn fɔ sɔm mɔnt (”di watawɛl dɛn we de na di big dip dip bin brok”, Jɛn 7: 11). Dis kayn bad bad tin we go apin go mek di wɔl chenj bɔku bɔku wan we nɔbɔdi nɔ go biliv. (9) .

Di pruf we de sɔpɔt fɔmɛshɔn fɔ shɔt tɛm. Di tin dɛn we de dɔŋ ya de sɔpɔt di we aw pipul dɛn de tink se dɛn bin mek kabon ɛn ɔyl kwik kwik wan insay di Ebi Ebi Ren, nɔto sloslo fɔ lɔng lɔng tɛm:

• SMƆL TƆK: Yu kin fɛn fɔsɛl dɛn we de na di tik dɛn we de go insay difrɛn layers na di midul pan di kabɔn layers. Wan ol pikchɔ we de sho wan kol mayn na Frans, sho aw fayv tik dɛn kin go insay lɛk tɛn layers. Dɛn fɔsɛl ya nɔ bin fɔ dɔn fɔm ɔ apia if di kabɔn layers bin fɔm fɔ wan kɔs fɔ bɔku bɔku ia.

• Wan intrestin tin we dɛn fɛn na dat, insay bɔku pan di wɔl in kabɔn dɛposit, dɛn kin fɛn bɔku bɔku marin krɔstal dɛposit ɛn marin animal fɔs ("A note on the occurrence of marine animal remains in a Lancashire coal ball", Geological magazine, 118:307 , 1981 ɛn Weir, J. "Rɛsɛnt stɔdi dɛm fɔ shel ɔf di kol mɛzhɔ dɛm ", Sayns prɔgrɛs, 38:445, 1950).   Dɔn bak, dɛn dɔn fɛn plant dɛn we nɔ ivin de gro na say dɛn we gɛt swamp na dɛn kabon layers ya. Dɛn tin ya we dɛn fɛn de sho klia wan se di Flɔd bin fɔ dɔn kɛr animal dɛn we de na di si ɛn ɔda tin dɛn we gɛt layf bitwin di plant dɛn we dɛn kin fɛn na dray land.

Prof. Price prɛzɛnt kes dɛm usay 50–100 kol layers na wan tap pan dɛnsɛf ɛn bitwin dɛm layers de inklud fɔshal frɔm dip si. I si dis pruf so strɔng ɛn kɔnvins dat i nɔ ɛva tray fɔ ɛksplen dɛn tru tin ya pan grɔn fɔ Lyell in yunifɔmiti tiori. (Wiljam Aittala: Kaikkeuden sanoma , pej 198) ɛn di ɔda wan dɛn we de na di wɔl.

• SMƆL TƆK: Dɛn nɔ de mek kabon ɛn ɔyl natin nɔ de fɔm naw. Na dat mek dɛn kɔl dɛn nɔ-rinuɔbal nɛchral risɔs. Dɛn nɔ de mek dɛn bay dɛnsɛf ivin na kɔntri dɛn we gɛt kol at, pan ɔl we di kɔndishɔn na dɛn kɔntri dɛn de fɔ fayn. Bifo dat, di plant dɛn we de de kin rɔtin kwik kwik wan ɛn dɛn nɔ kin mek ɔyl ɔ kabon.

   Di wangren tin we pɔsin kin du fɔ mek kol na natura disasta we kin kɔba di plant west ɔnda di grɔn mas wantɛm wantɛm, ɛn lɛf am ɔnda ay prɛshɔn ɛn insay wan stet we nɔ gɛt ɔksijɛn, usay ɔksijɛn nɔ go ebul fɔ pwɛl am. Dɛn dɔn tek ay prɛshɔn ɛn ɔksijɛn-fri mɔd as impɔtant tin fɔ mek kol. Apat frɔm dat, baktri dɛn nɔ kin ebul fɔ rɔtin di plant west we nɔ gɛt ɔksijɛn. Di Flɔd, we bin gɛda bɔku bɔku dɔti ɛn land pantap dɛnsɛf, go ebul fɔ ɛksplen dis kayn tin we apin fayn fayn wan. Di kot we de kam biɛn ya frɔm di buk "Muttuva maa" (p. 114) we di Finnish jiolojist Pentti Eskola rayt, de tɔk bɔt di sem tin. I sho se, insay kɔnekshɔn wit di kol sim dɛn, kle ston dɛn de we dɛn dɔn stratify frɔm wata. Di kot de tɔk klia wan bɔt di Ebi Ebi Ren we bin apin jɔs tu-tri tawzin ia bifo dis tɛm:

“Ɔnda ɛn ɔp di kol sim dɛn, lɛk aw dɛn dɔn tɔk, layers kle ston dɛn de ɔltɛm, ɛn frɔm dɛn strɔkchɔ wi kin si se dɛn dɔn stratify dɛn frɔm wata.”

3. Di pwɛl pwɛl we dayninɔs dɛn de pwɛl

Pipul dɛn kin biliv se di pwɛl pwɛl we dɛn bin pwɛl dayninɔs dɛn bin apin bɔku bɔku ia bifo dis tɛm insay di las pat pan di Kritays tɛm, ɛn dɛn bin pwɛl di amɔnayt dɛn, belemnayt dɛn, ɛn bɔku ɔda kayn plant ɛn animal dɛn bak. Dɛn biliv se di pwɛl pwɛl we dɛn bin pwɛl bɔku bɔku animal dɛn we bin de insay di Kritays tɛm.

   Yu tink se da biliv de na tru? Yu tink se dɛn bin rili pwɛl di dainosaur dɛn insay di tɛm we dɛn kɔl Kritays, bɔku bɔku ia bifo dis tɛm, ɔ dɛn bin dɔnawe wit dɛn insay di Ebi Ebi Ren? Insay di tin dɛn we de kam biɛn, wi go fɛn ɔl dis tin we wi de tink bɔt di tiori dɛn we dɛn dɔn put bifo:

Yu tink se wan sik, wan vayrɔs, ɔ pipul dɛn we de tif eg bin pwɛl dayninɔs dɛn ? Sɔm pipul dɛn kin tink se na wan sik ɔ wan vayrɔs bin pwɛl dainosaur dɛn. Ɔda pipul dɛn se ɔda animal dɛn bigin fɔ it dainosaur eg wantɛm wantɛm.  

   Bɔt big prɔblɛm de wit ɔl tu di tiori dɛm: nɔbɔdi nɔ ɛksplen aw ɔda plant ɛn animal dɛm -- plesiosaurs, ichthyosaurs, pterosaurs, plant dɛm, herbivores ammonites, ɛn belemnites -- bin fɔ dɔn day di sem tɛm. (Amonites ɛn belemnites na animal dɛn we de na di si we dɛn dɔn fɛn dɛn fɔs fɔs na di slop dɛn na di Alps ɛn Himalayas, ɛn ɔda say dɛn.) Wetin mek dɛn ɔda animal dɛn ya day di sem tɛm? Fɔ tru, vayrɔs nɔ go ebul fɔ bi di pɔsin we de kil; aw vayrɔs kin pwɛl bɔku difrɛn kayn animal dɛn, animal dɛn we de na di si ɛn na grɔn, ivin di plant dɛn? Dɛn nɔ no dɛn kayn vayrɔs ya.

   As fɔ di wan dɛn we de it eg, dɛnsɛf nɔ go ebul fɔ ɛksplen aw dɛn de pwɛl bɔku difrɛn kayn animal dɛn wan tɛm, nɔto fɔ tɔk bɔt plant dɛn. Dɛn nɔ bin ebul fɔ mek bɔku bɔku tin dɛn pwɛl ɛn dɔnawe wit difrɛn kayn animal dɛn di sem tɛm. I fɔ gɛt bɛtɛ ɛksplen fɔ dis.

Yu tink se na wan mɛtiɔrayt bin mek di ples pwɛl? Sɔm pipul dɛn kin tink se wan mɛtiɔrayt bin mek wan big big dɔst klawd rayz, ɛn dis dɔst klawd bin blok di San fɔ lɔng tɛm dat ɔl di plant dɛn day ɛn di wan dɛn we de it gras bin day wit angri.

   Bɔt wan prɔblɛm de wit dis tiori se di klaymat de chenj sloslo. Dis tiori, ɔ di tiori dɛm we wi dɔn tɔk bɔt, nɔ go ebul fɔ ɛksplen aw dɛn kin fɛn fɔs fɔs dayninɔs insay di rɔk ɛn mawnten dɛn na bɔku say dɛn na di wɔl. Yu kin si dɛn ɔlsay na di wɔl insay had rɔk, we rili strenj. I strenj bikɔs ɛni big animal – we sɔntɛm lɔng 20 mita – nɔ kin ebul fɔ go insay wan had rɔk. Taym nɔ de ɛp, sɛf. Ivin if wi wet fɔ bɔku bɔku ia fɔ lɛ dɛn bɛr dɛn animal ya na grɔn ɛn chenj to fɔs fɔs, dɛn go rɔtin bifo dat ɔ ɔda animal dɛn it dɛn. Fɔ tru, ɛnitɛm we wi si dainosaur fɔs ɔ ɔda fɔs, dɛn go dɔn bɛr am kwik kwik wan ɔnda slɔd ɛn dɔti. Dɛn nɔ go ebul fɔ bɔn ɛni ɔda we:

I klia se if di fɔmɛshɔn fɔ dipɔsit dɛn bin apin pan dis kayn slo rit, dɛn nɔ go prodyuz ɛni fɔs fɔs, bikɔs dɛn nɔ go bɛr dɛn na di sedimɛnt, bɔt bifo am dɛn go rɔtin ɔnda di inflɛns fɔ di asid dɛn na di wata, ɔ fɔ pwɛl ɛn brok brok as dɛn de rɔb ɛn slap na di bɔt ɔf di si we shalo. Dɛn kin jɔs kɔba wit sedimɛnt we aksidɛnt apin, usay dɛn bɛr dɛn wantɛm wantɛm. ( Jiokrɔnɔlɔji ɔ di Ɛj fɔ di Wɔl pan grɔn fɔ Sɛdimɛnt ɛn Layf , Bulletin of the National Research Council No. 80, Washinton D.C., 1931, pej 14)

Di tin we dɛn dɔn tɔk na dat, dɛn dainosaur ya we de ɔlsay na di wɔl, go mɔs dɔn bɛr dɛn kwik kwik wan ɔnda dɔti ɛn slaym. Sɔft dɔti dɔn kam rawnd dɛn fɔs, dɔn i dɔn at tranga wan di sem we lɛk siment. Na dis we nɔmɔ dɛn go ebul fɔ ɛksplen di jɛnɛsis fɔ di fɔs tin dɛn we di dainosaur, mammoth ɛn ɔda animal dɛn gɛt. Insay di Ebi Ebi Ren, dis kayn tin go mɔs apin. Wi de luk di diskripshɔn, we de gi kɔrɛkt aidia bɔt di prɔblɛm. I sho aw dɛn fɛn dayninɔs insay had rɔk dɛn, we sho se dɛn go dɔn kɔba wit sɔft dɔti. Dɔn di dɔti dɔn at rawnd dɛn. Na insay di Flɔd nɔmɔ, bɔt nɔto insay di nɔmal natura saykl, wi bin ebul fɔ ɛkspɛkt sɔntin lɛk dat fɔ apin (dɛn riferɛns de bak na di raytin bɔt aw wata vortis dɛn kin dɔn gɛda dayninɔs bon dɛn).

I bin go na di dɛzat dɛn na Sawt Dakota, usay dɛn gɛt brayt kɔlɔ rɛd, yɔlɔ ɛn ɔrɛnj rɔk wɔl dɛn ɛn big big ston dɛn. Insay sɔm dez, i fɛn sɔm bon dɛn na di rɔk wɔl , we i bin tɔk se na di kayn bon dɛn we i bin dɔn tray fɔ fɛn. We i dig rɔk rawnd di bon dɛn , i kam fɔ no se di bon dɛn de akɔdin to di we aw di animal tan. Dɛn nɔ bin de na hip lɛk aw dayninɔs bon dɛn kin de bɔku tɛm. Bɔku pan dɛn kayn hip dɛn de bin tan lɛk se na pawaful wata we de rɔn mek dɛn mek am.

   Naw dɛn bon dɛn ya bin de na di blu san ston, we rili at . Dɛn bin gɛt fɔ pul di sanbis wit greda ɛn pul am bay we dɛn blast am. Brawn ɛn in saydkik dɛn mek wan pit we dip lɛk sɛvin ɛn af mita fɔ mek di bon dɛn kɔmɔt. Fɔ pul wan big skel bin tek dɛn tu sɔm. Dɛn nɔ bin pul di bon dɛn na di ston atɔl. Dɛn bin yuz tren fɔ kɛr di big big ston dɛn go na di myuziɔm, usay di sayɛnsman dɛn bin ebul fɔ chip di ston tin dɛn ɛn sɛt di skel. Dis lizard we de rul wit wamat, tinap naw na di ɛgzibishin hal na di myuziɔm. (p. 72, Daynɔsɔ / Rut Wila ɛn Harold G. Kɔfin)

REFERENCES:

1. J.S. Shelton: Geology illustrated

2. Kalle Taipale: Levoton maapallo, p. 78

3. Toivo Seljavaara: Oliko vedenpaisumus ja Nooan arkki mahdollinen?, p. 5

4. Werner Keller: Raamattu on oikeassa, p. 29

5. Arno C. Gaebelein: Kristillisyys vaiko uskonto?, p. 48

6. Francis Hitching: Arvoitukselliset tapahtumat (The World Atlas of Mysteries), p. 165

7. siteeraus: Luominen 17, p. 39

8. J. Ashton: Evolution Impossible, Master Books, Green Forest AZ, 2012, p. 115, lainaa viitettä 1, p. 7

9. Carl Wieland: Kiviä ja luita (Stones and Bones), p. 12-14