This is a machine translation made by Google Translate and has not been checked. There may be errors in the text.

   On the right, there are more links to translations made by Google Translate.

   In addition, you can read other articles in your own language when you go to my English website (Jari's writings), select an article there and transfer its web address to Google Translate (https://translate.google.com/?sl=en&tl=fi&op=websites).

Kinakristiano ken siensia

Ti kadi Nakristianuan a pammati ket maysa a lapped iti siensia wenno intandudona dayta? Basaen ti ebidensia!

Ti topiko daytoy nga artikulo ket ti Nakristianuan a pammati ken siensia. Kasano nga impluensiaan ti Nakristianuan a pammati ti siensia ken ti irarang-ayna? Nagbalin kadi dayta a lapped iti irarang-ay ti siensia wenno intandudona dayta? No daytoy nga isyu ket mausig laeng babaen ti sekular a media ken dagiti sinurat dagiti ateista a sientista, masansan nga idatagda ti nalatak a panangmatmat iti panagsusupiat ti pammati ken siensia. Maipagarup a ti pammati iti Dios ken ti siensia ket agsusupadi iti maysa ken maysa ken ti pammati a Kristiano ket nagbalin a lapped iti irarang-ay ti siensia. Iti daytoy a kapanunotan, nabileg kano ti siensia idiay Grecia ken rimmang-ay laeng manen idi, bayat ti Pannakalawlawag, simmina manipud iti relihion ti paltiing ken nangrugi nga agpannuray iti rason ken panagpaliiw. Ti kinapateg ni Darwin nangnangruna ket maibilang a napateg para iti maudi a balligi ti sientipiko a panangmatmat iti lubong.

    Ngem ania ti kinapudno ti banag? Ti puso ti pammati a Kristiano ket saan a pulos a siensia ken panagaramid iti siensia, no di ket pammati iti kaadda ti Dios ken ni Jesucristo, a babaen kadakuada mapakawan ti tunggal maysa kadagiti basolda. Nupay kasta, dina kayat a sawen a ti Nakristianuan a pammati ket saan a nakaimpluensia iti siensia ken iti irarang-ay ti kagimongan. Maisupadi ketdi, ti kinapateg ni Jesus ken ti Nakristianuan a pammati ti nangikeddeng iti pannakayanak ken panagrang-ay ti siensia. Daytoy a panangmatmat ket naibatay iti sumagmamano a punto, a lumasattayo kadagiti sumaganad. Mangrugitayo iti pagsasao ken panagbasa ken panagsurat.

Panagbasa ken panagsurat: diksionario, gramatika, alpabeto. Umuna, ti pannakayanak dagiti pagsasao ti libro ken panagbasa ken panagsurat. Maawatan ti tunggal maysa a no awan ti bukodna a literary language ti maysa a nasion ken saan a makabasa dagiti tattao, lapped daytoy iti panagdur-as ti siensia, panagsirarak, pannakayanak dagiti imbension ken pannakaiwaras ti pannakaammo. Kalpasanna awan dagiti libro, saanmo a mabasa, ken saan nga agsaknap ti pannakaammo. Agtalinaed ti kagimongan iti nataktak a kasasaad.

   Kasano ngarud a nakaimpluensia ti Nakristianuan a pammati iti pannakaparsua dagiti literario a lenguahe ken panagbasa ken panagsurat? Ditoy nga adu a managsirarak ti addaan iti bulsek. Saanda nga ammo a gistay amin a literario a pagsasao ket pinarsua dagiti nadiosan a Kristiano. Kas pagarigan, ditoy Finland, ni Mikael Agricola, Finnish religious reformer ken ama ti literatura, ti nangimaldit iti umuna a libro ti ABC ken ti Baro a Tulag ken dagiti paset ti dadduma pay a libro ti Biblia. Nasursuro dagiti tattao ti agbasa babaen kadagita.

    Idiay Alemania, kasta met laeng ti inaramid ni Martti Luther. Impatarusna ti Biblia iti Aleman babaen ti bukodna a dialekto. Ginasut nga edision ti naaramid iti patarusna ket ti dialekto nga inus-usar ni Luther ket nagbalin a naipasdek a kas maysa a literario a pagsasao kadagiti Aleman.

    Ti ngay Inglatera? Napateg ti akem ni William Tyndale, a nangipatarus iti Biblia iti Ingles, iti dayta. Ti patarus ni Tyndale ti nangimpluensia iti pannakayanak ti moderno nga Ingles a pagsasao. Maibatay iti patarus ni Tyndale, naparsua idi agangay ti patarus a King James, nga isu ti kalatakan nga Ingles a patarus ti Biblia.

   Ti maysa a pagarigan ket dagiti letra dagiti tattao nga Slavic, a naawagan iti alpabeto a Cyrillic. Napanaganan dagitoy iti nagan ni San Cirilo, a misionero kadagiti Slav ket nadlawna nga awan ti alpabetoda. Inaramid ni Cyril ti alpabeto para kadakuada tapno mabasada ti Ebanghelio maipapan ken Jesus.

   Sakbay a mayanak ti abilidad nga agbasa, masapul ngarud nga adda ti naisurat a pagsasao. Iti daytoy a kaipapanan, adda kangrunaan nga akem dagiti Kristiano a misionero, saan laeng a sinigsiglon ti napalabas kadagiti pagilian iti Laud, no di pay ket idiay Africa ken Asia idi agangay. Mabalin nga adun a tawen ti trabaho dagiti misionero iti panagsirarak iti lingguistiko. Pinarsuada dagiti immuna a gramatika, diksionario ken alpabeto.

   Maysa kadagita a tao ket ti misionero a Metodista a ni Frank Laubach, a nangirugi iti sangalubongan a kampania a mangisursuro iti panagbasa ken panagsurat. Isu ket nakaimpluensia ti panagrang-ay dagiti ABC-libro kadagiti 313 a pagsasao. Isu ket nadutokan a kas apostol dagiti di makabasa ken makasurat.

    Dagiti sumaganad a pagarigan ket tumukoy iti isu met laeng a banag, ti panagrang-ay dagiti pagsasao. Nakapatpateg nga uray dagiti pagsasao a kas iti Hindi, ti kangrunaan a pagsasao ti India, Urdu ti Pakistan, ken Bengali ti Bangladesh ket addaan iti gramatika ken lingguistiko a nakaibatayan dagiti Kristiano a mision. Ginasut a milion a tattao ti agsasao ken agus-usar kadagitoy a lenguahe.

Vishal Mangalwadi: Dimmakkelak iti puso ti pagsasao a Hindu idiay Allahabad, dandani 80 a kilometro manipud Kashi, a sadiay insurat ni Tulsidas ti Ramcharitmanasin , ti kapatgan a narelihiosuan nga epiko ti Makin-amianan nga India. Kanayon a naibaga kaniak a ti Hindi ket nagtaud iti daytoy naindaklan nga epiko. Ngem idi nabasak, nariribukanak, ta diak maawatan ti uray maysa a ragup ti sasao manipud iti dayta. Naan-anay a naiduma ti “Hindi” ti mannurat iti “Hindi”-ko ket nangrugiak a nagkuestion, no sadino ti nagtaudan ti nakayanakan a pagsasaok – ti opisial a nasional a pagsasao ti India.

... Dagiti eskolar a Hindu ket dida met pinarang-ay ti nailian a pagsasao ti India, ti Hindi. Gapu kadagiti agipatpatarus iti Biblia a kas ken ni John Borthwick Gilchrist ken dagiti misionero a lingguista a kas ken ni Rev. SHKellogg a ti agdama a literario a pagsasao a Hindi ket rimmuar manipud iti pagsasao nga inusar ti mannaniw a ni Tulsidas (c. 1532-1623).

... Ad-adu ti inted dagiti agipatpatarus ken misionero iti Biblia ngem ti pagsasaok a Hindi. Amin dagiti sibibiag a literario a pagsasao ti India paneknekanda ti obrada. Idi 2005, ni Dr. Babu Verghese, maysa a managsirarak manipud Mumbai ngem katutubo nga agsasao iti Malayalam, ket nangisubmitir iti 700-panid a doktoral a disertasion idiay Nagpur University tapno marepaso. Impakitana a dagiti agipatpatarus iti Biblia pinarsuada ti 73 nga agdama a literario a lenguahe manipud kadagiti dialekto nga insasao ti kaaduan a di makabasa nga Indian. Karaman kadagitoy dagiti opisial a nailian a pagsasao ti India (Hindi), Pakistan (Urdu) ken Bangladesh (Bengali). Lima nga eskolar ti Bramine ti nagadal iti doktoral a disertasion ni Verghes ken nangted kenkuana iti titulo a Doktor ti Pilosopia idi 2008. Iti isu met laeng a panawen, nagtutunosda nga inrekomendar a, kalpasan ti pannakaipablaak, ti ​​disertasion ket maadaptar a kas maysa a mandatory a libro ti pagadalan para kadagiti panagadal ti pagsasao nga Indiano. (1) .

Ti trabaho a Kristiano a misionero ket kanayon a nasaknap ti kinataona a panangtulong kadagiti tattao, isu a dimmanon dayta a tumulong kadagiti masakit, baldado, mabisin, awanan pagtaengan ken naidumduma. Iti adu a pagilian ti Africa, dagiti Kristiano a mision ti nangibangon iti pundasion ti intero a sistema ti eskuelaan no maipapan iti kangrunaan ken bokasional nga edukasion. Kasta met, ti mision ket nakatulong iti dakkel a wagas iti pannakabukel ti network ti panangtaripato iti salun-at... Kinuna ti nalatak nga Africano a managsirarak, propesor ti Yale University a ni Lamin Sanneh nga idiay Africa, dagiti misionero ti nangaramid iti kadakkelan a serbisio kadagiti lokal a kultura babaen ti panangparnuay iti nakaibatayan ti naisurat a pagsasao. (2) .

Dagiti proyekto ti panagbasa ken panagsurat ken literatura. Kas naibaga, kaaduan a pagsasao ti nakaawat iti gramatika ken literario a nakaibatayanda manipud iti impluensia ti Nakristianuan a pammati. Saan a dagiti ateista ken estado ti nangirugi iti daytoy a panagrang-ay, no di ket pannakabagi ti pammati a Kristiano. Mabalin koma a nataktak ti irarang-ay dagiti kagimongan iti adu a siglo no awan ti pammati iti Dios ken Jesus.

    Daytoy a benneg ket mairaman dagiti proyekto ti panagbasa ken panagsurat idiay Europa ken dadduma pay a paset ti lubong. Babaen kadagitoy, masursuro dagiti tattao ti agbasa iti Biblia ken dadduma pay a literatura ken makasursuro kadagiti baro a banag. No saankayo ​​a makabasa ken makasurat, narigat ti agsursuro kadagiti baro a banag nga insurat ti dadduma.

    Idi naparmek ti pammati a Kristiano ti tay-ak babaen ti trabaho a misionero, pinasayaatna met ti kasasaad ti kagimongan ken kasasaad ti nagadu a nasion. Dagiti kasta a banag ket nasaysayaat a kasasaad ti salun-at, nasaysayaat nga ekonomia, nataltalged a kasasaad ti kagimongan, nababbaba a panagkunniber ken ipapatay dagiti ubbing ken, siempre, nasaysayaat a panagbasa ken panagsurat. No awan ti trabaho a misionero ken Nakristianuan a pammati, ad-adu nga amang ti panagsagaba ken kinapanglaw iti lubong ket saan nga ammo dagiti tattao ti agbasa. Karaman kadagiti dadduma, napaliiw ni Robert Woodberry, maysa a katulongan a propesor idiay University of Texas, ti koneksion ti trabaho a misionero ken ti demokrasia, ti simmayaat a kasasaad dagiti tattao ken ti panagbasa ken panagsurat:

Sientista: Ti trabaho a misionero ti nangrugian ti demokrasia

Sigun ken Robert Woodberry, ti katulongan a propesor iti Texas University, ad-adda a nakapatpateg ti epekto ti trabaho a misionero dagiti Protestante idi dekada 1800 ken idi rugi ti dekada 1900 iti panagrang-ay ti demokrasia ngem iti orihinal a naipagarup. Imbes nga addaanda iti bassit nga akem iti pannakaparang-ay ti demokrasia, dakkel ti paset dagiti misionero iti dayta iti adu a pagilian ti Africa ken Asia. Saritaen ti magasin a Christianity Today ti maipapan iti dayta.

Inadal ni Robert Woodberry ti relasion ti trabaho a misionero ken dagiti banag a mangapektar iti demokrasia iti dandani 15 a tawen. Sigun kenkuana, sadiay a naaddaan iti kangrunaan nga impluensia dagiti misionero a Protestante. Sadiay ti ekonomia itatta ket ad-adda a narang-ay ken ti kasasaad ti salun-at ket medio nasaysayaat nga amang ngem kadagiti lugar, a sadiay basbassit wenno awan ti impluensia dagiti misionero. Kadagiti lugar nga addaan iti nasaknap a pakasaritaan ti misionero, nababbaba ti kaadu ti ipapatay dagiti ubbing iti agdama, basbassit ti panagkunniber, ad-adda a gagangay ti panagbasa ken panagsurat ken nalaklaka ti iseserrek iti edukasion, nangruna kadagiti babbai.

   Sigun ken Robert Woodberry, espesipiko a dagiti Protestante a Kristiano ti panagungar ti addaan iti positibo nga epekto. Iti kasumbangirna, saan nga umasping ti epekto dagiti klero wenno misionero a Katoliko nga empleado ti estado sakbay ti dekada 1960. (3) .

Ti maysa a nasayaat a pagarigan no kasano nga impluensiaan ti Nakristianuan a pammati ti panagbasa ken panagsurat ken literatura ket idi laeng agarup 1900 a naparmek ti sekular a literatura ti naespirituan a literatura iti panaglako. Napateg ti posision ti Biblia ken dagiti pannursurona iti adu a siglo, agingga nga iti napalabas a siglo ad-adda a napukawna ti kinapateg dayta kadagiti pagilian iti Laud. Naiparna kadi nga iti isu met laeng a maika-20 a siglo, idi nabaybay-an ti Nakristianuan a pammati, naaramid dagiti kadakkelan a gubat iti historia?

    Ti sabali pay a pagarigan ket ti Inglatera, nga isu ti karang-ay a pagilian iti lubong idi maika-18 ken maika-19 a siglo. Ngem ania ti adda iti likudan ti nasayaat a panagrang-ay ti Inglatera? Sigurado a ti maysa a makagapu ket dagiti naespirituan a panagungar a sadiay dagiti tattao nagturongda iti Dios. Adu a naimbag a banag ti dimteng kas resultana, kas iti panagbasa ken panagsurat, pannakaikkat ti pannakaadipen, ken pannakapasayaat ti kasasaad dagiti napanglaw ken mangmangged.

   Ni John Wesley, a pagaammo kas ti kapatgan a manangaskasaba ti movimiento a Metodista ken babaen kenkuana dimteng dagiti naindaklan a panagungar idiay Inglatera idi maika-18 a siglo, ket dakkel ti impluensiana iti daytoy a panagrang-ay. Naibagbaga a babaen ti obrana ti Inglatera ket naispal ti kapada a rebolusion a napasamak idiay Pransia. Nupay kasta, nakatulong met ni Wesley ken dagiti kakaduana iti kinapudno a nagbalin a magun-odan dagiti Ingles a literatura. Ti Ensiklopedia Britannica ket mangibagbaga kenni Wesley iti daytoy a banag nga "awan ti sabali idi maika-18 a siglo nga adu ti inaramidna a mangitandudo ti panagbasa kadagiti nasayaat a libro, ken nangiyeg kadagiti adu unay a libro iti madanon dagiti tattao iti kasta a nalaka a presio"...

    Idiay Inglatera, kas resulta dagiti panagungar, naipasngay met ti trabaho iti eskuelaan iti Domingo idi maika-18 a siglo. Idi agarup 1830, agarup kakapat kadagiti 1.25 milion nga ubbing ti Inglatera ti nagadal iti Sunday school, a sadiay nasursuroda ti agbasa ken agsurat. Agbalinen idi ti Inglatera a kagimongan dagiti makabasa ken makasurat nga insuro ti Sao ti Dios; saan nga impluensiaan ti estado dayta.

    Ti ngay Estados Unidos? Tuktukoyen daytoy ti sumaganad a naadaw a sasao. Insao dayta ni John Dewey (1859-1952), a napigsa a nakaimpluensia iti sekularisasion ti edukasion idiay Estados Unidos. Nupay kasta, inlawlawagna no kasano a ti pammati a Kristiano ket addaan iti positibo nga epekto kas pagarigan para iti popular nga edukasion ken ti pannakaikkat ti pannakaadipen iti pagilianna:

Dagitoy a persona (ebanghelikal a Kristiano) ti duri ti sosial a pilantropia, politikal nga aktibidad a nairanta kadagiti sosial a reporma, pasipismo ken edukasion publiko. Dagitoy ket mangiladawan ken mangiparangarang ti kinaparabur kadagiti adda iti rigat ti ekonomia ken dagiti dadduma a tattao, nangruna no mangipakitada uray ti bassit nga interes iti maysa a republikano a porma ti gobierno - - Daytoy a paset ti populasion ket simmungbat a positibo kadagiti panagdawat para iti patas a pannakatrato ken ti ad-adda a patas a pannakaiwaras ti agpapada gundaway iti lawag ti bukodda a konsepto ti panagpapada. Daytoy ket simmaruno kadagiti addang ni Lincoln iti pannakaikkat ti pannakaadipen ken immanamong kadagiti kapanunotan ni Roosevelt idi isu ket kinondenarna dagiti "dakes" a korporasion ken ti panagurnong ti kinabaknang kadagiti ima dagiti sumagmamano. (4) .

Dagiti Unibersidad. Sakbayna, naibaga no kasano nga impluensiaan ti Nakristianuan a pammati ti pannakaparsua dagiti naisurat a pagsasao ken panagbasa ken panagsurat kadagiti napalabas a siglo ken iti agdama. Kas pagarigan, kadagiti pagilian ti Africa, ti nakaibatayan ti sistema ti eskuelaan no maipapan iti pamunganayan ken bokasional nga edukasion ket kangrunaanna a naipasngay manipud iti impluensia dagiti Nakristianuan a mision, kasta met ti panangaywan iti salun-at. No awan ti impluensia ti Nakristianuan a pammati, mabalin a nataktak ti irarang-ay dagiti kagimongan iti adu a siglo.

   Maysa a benneg ket dagiti unibersidad ken eskuelaan. Kagiddan ti panagbasa ken panagsurat, napateg dagitoy para iti panagdur-as ti siensia, panagsirarak, pannakayanak dagiti imbension ken panagsaknap ti impormasion. Babaen kadagitoy, umabante ti pannakaammo ken panagsirarak iti baro a tukad.

   Kasano nga impluensiaan ti Nakristianuan a pammati daytoy a benneg? Masansan a saan nga ammo dagiti sirkulo dagiti sekular ken ateista a dakkel ti paset ti Biblia ken ti Nakristianuan a pammati iti daytoy a benneg. Ginasut nga unibersidad ken pinullo a ribu nga eskuelaan ti inrugi dagiti nadiosan a Kristiano wenno babaen ti trabaho a misionero. Saanda a naipasngay iti ateista, gapu ta awan dagiti sekular ken unibersidad nga ipatpataray ti estado. Kas pagarigan, dagiti sumaganad nga unibersidad ket pagaammo unay idiay Inglatera ken America:

- Oxford ken Cambridge. Agpada nga adu ti simbaan ken kapilia dagiti siudad. Dagitoy nga unibersidad ket orihinal a naipasdek tapno mangisuro iti Biblia.

- Harvard nga. Daytoy nga unibersidad ket napanaganan manipud kenni Reverend John Harvard. Ti mottona manipud idi 1692 ket ti Veritas Christo et Ecclesiae (kinapudno para ken Cristo ken ti Simbaan) .

- Ti Unibersidad ti Yale ket impasdek ti dati nga estudiante ti Harvard, ni Puritano a padi a ni Cotton Mather.

- Ti immuna a presidente ti Princeton University (orihinal a ti Kolehio ti New Jersey) ket ni Jonathan Edwards, a pagaammo gapu iti dakkel a panagungar idiay America idi maika-18 a siglo. Isu ti kalatakan a manangaskasaba iti daytoy a panagungar, agraman ni George Whitefield.

- Unibersidad ti Pennsylvania. Ni George Whitefield, sabali pay a lider ti Great Awakening, ti nangipasdek iti eskuelaan a nagbalin idi agangay nga University of Pennsylvania. Ni Whitefield ket anak ti maysa a pub-keeper ken katrabahuan ti nadakamat a ni John Wesley idi adda idiay England. Addaan iti naisangsangayan a napintas, naariwawa ken nabileg a timek, isu a makasao a mangngeg kadagiti pinullo a ribu a tattao kadagiti gimong iti ruar. Mabalinna met ti mangasaba nga aglulua gapu iti pannakipagrikna nga inted ti Dios kenkuana para kadagiti tattao

   Ti ngay India? Saan a pagaammo ti India gapu iti Kinakristianona. Nupay kasta, iti daytoy a pagilian, kas idiay Africa, adda rinibu nga eskuelaan a nayanak maibatay iti Nakristianuan a pammati. Dagiti immuna nga unibersidad idiay India ket naipasngay met iti isu met laeng a batayan. Pagaammo unay dagiti unibersidad a kas iti unibersidad ti Calcutta, Madras, Bombay ken Serampore. Mainayon pay, nalatak unay ti Unibersidad ti Allahabad, a naipasdek idi 1887. Lima kadagiti immuna a pito a Primero Ministro ti India ket nagtaud manipud iti daytoy a siudad, ken adu kadagiti administrasion ti India ti nagadal idiay Unibersidad ti Allahabad.

Maysa a rebolusion iti siensia. Nangrugi ti artikulo manipud iti panangmatmat a pabor dagiti ateista a ti Nakristianuan a pammati ket maysa a lapped iti irarang-ay ti siensia. Nupay kasta, daytoy a panangmatmat ket nalaka a pagduaduaan, gapu ta dagiti literario a pagsasao, panagbasa ken panagsurat ken dagiti unibersidad ket kaaduan a naipasngay manipud iti impluensia ti Kristiano a pammati.

    Ti ngay makunkuna a sientipiko a rebolusion? Masansan a maibilang kadagiti sirkulo dagiti sekular ken ateista a daytoy a riribuk ket awan pakainaiganna iti Nakristianuan a pammati, ngem mabalin a pagduaduaan daytoy a panangmatmat. Agsipud ta iti moderno a kaipapanan, namimpinsan laeng a nangrugi ti siensia, kayatna a sawen, idiay Europa idi maika-16-18 a siglo, a sadiay nagraira ti Kristiano a teismo. Saan a nangrugi dayta iti sekularista a kagimongan, no di ket espesipiko iti kagimongan a napaltiingan iti Nakristianuan a pammati. Dandani amin a kangrunaan a sientista ket mamati iti panamarsua. Karaman kadakuada da Francis Bacon, Robert Boyle, Isaac Newton, Johannes Kepler, Copernicus, Galileo Galilei, Blaise Pascal, Michael Faraday, James Clerck Maxwell, John Ray, Louis Pasteur, kdpy.. Saanda a pannakabagi ti Pannakalawlawag no di ket ti Kristiano a teismo.

Napaliiw dagiti kaputotan dagiti historiador ken sosiologo a dagiti Kristiano, Kristiano a pammati, ken Kristiano nga institusion ket nakatulong iti adu a nadumaduma a wagas iti pannakaparang-ay dagiti doktrina, pamay-an, ken sistema a kamaudiananna nangipasngay iti moderno a natural a siensia(...) Nupay adda dagiti nagduduma nga opinion ti impluensiana gistay amin a historiador ita bigbigenda a ti Kinakristiano (agpada ti Katolisismo ken Protestante) pinaregtana ti adu a managpanunot idi sakbay ti moderno a panawen a makipaset iti sistematiko a panagadal iti nakaparsuaan. Napaliiw met dagiti historiador a dagiti konsepto a nabulod manipud iti Kinakristiano nakasarakda iti dalanda iti sientipiko a diskusion nga addaan kadagiti nasayaat a resulta. Kuna pay ketdi ti dadduma a sientista a nagtaud ti Nakristianuan a teolohia ti kapanunotan nga agtigtignay ti nakaparsuaan sigun iti sumagmamano a linteg. (5) .

Ania ti adda iti likudan ti sientipiko a rebolusion? Ti maysa a makagapu ket, kas naibaga iti ngato, dagiti unibersidad. Idi 1500, addan agarup innem a pulo kadakuada idiay Europa. Dagitoy nga unibersidad ket saan idi nga unibersidad a tinartaripato babaen dagiti sekular ken ti estado, ngem timmaud babaen ti aktibo a suporta ti mediebal nga iglesia, ken ti panagsukisok ti natural a siensia ken astronomia ket addaan iti nalatak nga akem kadagitoy. Kadakuada adda dakkel a wayawaya iti panagsirarak ken panagsasarita, a napabor. Dagitoy nga unibersidad ket addaan iti ginasut a ribu nga estudiante, ken timmulongda a nangisagana iti daga para iti sientipiko a rebolusion a posible idiay Europa idi maika-16-18 a siglo. Daytoy a rebolusion ket saan a kellaat a timmaud manipud iti awan, ngem naun-unaan babaen dagiti paborable a panagrang-ay. Dagiti dadduma a kontinente ket awan ti isu met laeng a nasaknap nga edukasion ken kapada nga unibersidad a kas idiay Europa, .

Ti Edad Media ket nangpartuat ti batayan para iti kadakkelan a gapuanan ti kagimongan ti Laud: ti moderno a siensia. Ti panagkuna a mangibagbaga nga awan ti siensia sakbay ti “Renaissance” ket saan laeng a pudno. Kalpasan ti pannakaammoda iti klasikal a panagsirarak dagiti Griego, nangpataud dagiti eskolar idi Edad Media kadagiti sistema ti ideolohia, a nangiturong iti siensia nga ad-adda nga ad-adda no idilig iti antigo a panawen. Dagiti unibersidad, a sadiay ti akademiko a wayawaya ket nasalakniban manipud iti bileg dagiti lider, ket naipasdek idi 1100s. Kanayon a nangipaay dagitoy nga institusion iti natalged a pagkamangan para iti sientipiko a panagsirarak. Uray ti Nakristianuan a teolohia napaneknekan a naisangsangayan a maibagay a mangparegta iti panagsirarak iti nakaparsuaan, a naipagarup a pinarsua ti Dios. (6) .

Medisina ken ospital. Ti maysa a benneg nga inimpluensiaan ti Nakristianuan a pammati ket ti medisina ken ti pannakayanak dagiti ospital. Ti napateg a paset ket nangruna dagiti monghe, a nangipreserba, nangkopia ken nangipatarus kadagiti kadaanan a medikal a manuskrito ken dadduma pay a kadaanan a klasikal ken sientipiko nga obra. Kanayonanna, ad-adda a pinarang-ayda ti medisina. No awan dagiti aktibidadda, saan koma a kasta ti panagrang-ay ti medisina, ken saan koma a naitalimeng dagiti daan a teksto idi un-unana tapno mabasa dagiti moderno a kaputotan.

    Ti panangtaripato iti salun-at, social work ken nagadu a charitable organizations (Red Cross, Save the Children...) ket inrugi met dagiti agkunkuna a Kristiano, gapu ta ti pammati a Kristiano ket kanayon a nairaman ti pannakipagrikna iti kaarruba. Maibatay daytoy iti pannursuro ken ulidan ni Jesus. Imbes ketdi, dagiti ateista ken humanista ti masansan a nagbuya iti daytoy a benneg. Ti Ingles a periodista a ni Malcolm Muggeridge (1903-1990), a mismo a sekular a humanista, ngem kaskasdi a napudno, nadlawna daytoy. Intedna ti atension no kasano nga apektaran ti panangmatmat ti lubong ti kultura:"Nabusbosko ti adu a tawen idiay India ken Africa, ket iti agpada a nasabatko ti adu a nalinteg nga aktibidad a tinartaripato dagiti Kristiano a kameng ti nadumaduma a denominasion; ngem saan a naminsan a nasabatko ti ospital wenno pagulilaan a tinartaripato ti maysa a sosialista nga organisasion wenno maysa a sanatorium dagiti agkukutel." nga agtigtignay iti batayan ti humanismo." (7) .

   Ad-adda nga ipakita dagiti sumaganad a naadaw a sasao no kasano nga inimpluensiaan ti Nakristianuan a pammati ti nars ken dadduma pay a benneg babaen ti trabaho a misionero. Kaaduan nga ospital idiay Africa ken India ket naipasngay babaen kadagiti Kristiano a mision ken ti tarigagay a tumulong. Nagtaud met ti dakkel a paset dagiti immuna nga ospital ti Europa iti sidong ti impluensia ti Nakristianuan a pammati. Direkta a paimbagen ti Dios ti maysa a tao, ngem adu ti nakaawat iti tulong babaen ti agas ken ospital. Napateg ti paset ti Nakristianuan a pammati iti dayta.

Bayat ti Edad Media dagiti tattao, a kameng ti Order of Saint Benedict, ti nangmantener iti nasurok a dua ribu nga ospital idiay laeng Makinlaud nga Europa. Ti maika-12 ^a siglo ket naisangsangayan a signigicant iti daytoy a banag, nangruna sadiay, a sadiay ti Orden ni Santo Juan ket nagtartaray. Kas pagarigan, ti dakkel nga Ospital ti Espiritu Santo ket naipasdek idi 1145 idiay Montpellier, a napardas a nagbalin a sentro ti medikal nga edukasion ken ti medikal a sentrol ti Montpellier bayat ti tawen 1221. Malaksid iti medikal a panangaywan, dagitoy nga ospital ket nangipaay iti taraon para kadagiti mabisin ken inaywananna dagiti balo ken ulila, ken nangted kadagiti limos kadagiti agkasapulan kadagitoy. (8) .

Uray no adu ti binabalaw ti iglesia Kristiano iti intero a pakasaritaanna, isu pay laeng ti immun-una iti medikal a panangaywan kadagiti napanglaw, a tumultulong kadagiti kautibo, awanan pagtaengan wenno matmatayen ken mangpasayaat kadagiti aglawlaw ti panagtrabaho. Idiay India dagiti kasayaatan nga ospital ken institusion ti edukasion a konektado iti dayta ket resulta ti Nakristianuan a trabaho a misionero, uray pay agingga iti kasta a tukad nga adu a Hindu ti ad-adda nga agus-usar kadagitoy nga ospital ngem kadagiti ospital a tartaripato ti gobierno, gapu ta ammoda a nasaysayaatto ti pannakaaywanda ngem idiay. Mapattapatta nga idi nangrugi ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat, 90% kadagiti nars idiay India ket Kristiano, ken 80% kadakuada ti nakagun-od iti edukasionda kadagiti ospital dagiti misionero. (9) .

Iti simbaan dagiti aramid daytoy a biag ket naasikaso a kas met laeng kadagiti aramid ti masakbayan a biag; kasla amin a naaramidan dagiti Africano, nagtaud iti trabaho a misionero ti iglesia. (Nelson Mandela iti autobiograpiana nga Atiddog ​​a Pannagna iti Wayawaya)

Indadanes kadi ti iglesia dagiti sientista? Kas naibaga, dakkel ti impluensia ti Nakristianuan a pammati iti pannakayanak ti sientipiko a rebolusion. Ti maysa a rason iti daytoy ket dagiti unibersidad nga impasdek ti iglesia. Ti panagkuna a kayat a patanoren dagiti ateista, nga isu ti Nakristianuan a pammati ket maysa koma a lapped iti irarang-ay ti siensia, ket ngarud dakkel a sarsarita. Ipakita met daytoy ti kinapudno a dagiti pagilian a naaddaan iti kapaut ti impluensia ti Nakristianuan a pammati ket pioneer iti tay-ak ti siensia ken panagsirarak.

    Ti ngay kapanunotan nga indadanes ti iglesia dagiti sientista? Kayat dagiti ateista a sirkulo a taginayonen daytoy a konsepto, ngem adu a managsirarak iti pakasaritaan ti mangibilang iti dayta kas panangballikug iti pakasaritaan. Daytoy a kapanunotan ti panagsango ti pammati ken siensia ket naggapu laeng idi arinunos ti maika-19 a siglo, idi dagiti mannurat a nangsuporta ti teoria ni Darwin, kas pagarigan da Andrew Dickson White ken John William Draper, ket nangisangpetda daytoy kadagiti libroda. Nupay kasta, kas pagarigan ti mediebal a managsirarak a ni James Hannam ket kinunana:

Maisupadi iti gagangay a pammati, pulos a di sinuportaran ti iglesia ti kapanunotan maipapan iti patad a daga, pulos a dina inanamongan dagiti autopsia, ken sigurado a pulos a dina pinuoran ti asinoman a nakataya gapu kadagiti sientipiko nga ideolohiada. (10) .

Ti managduadua nga Australiano a ni Tim O’Neill ket nangala iti takder iti daytoy a panagkuna ken ipakitana no kasano a bassit laeng ti aktual nga ammo dagiti tattao maipapan iti pakasaritaan: "Saan a narigat a sipaten daytoy a bullshit iti pedaso, nangruna no dagiti tattao nga agsasao maipapan iti daytoy ket dandani awan ti ammoda maipapan iti pakasaritaan. Naalada laeng dagitoy a karkarna nga ideya manipud kadagiti website ken nalatak a libro. Dagitoy a panagkunkuna ket agrupsa no dagitoy ket nadungpar." di masupiat nga ebidensia.Masarakak a makaparagsak ti naan-anay a mang-poke fun kadagiti propagandista babaen ti panangkiddaw kadakuada a manginaganan iti maysa - maysa laeng - a sientista a napuoran iti kayo wenno naidadanes wenno nairurumen gapu iti panagsirarakna idi Edad Media.Saanda a pulos a makainagan iti uray maysa laeng ... Iti punto no ilistak dagiti sientista ti Edad Media - Albertus Magnus, Robert Grosseteste, Roger Bacon, John Peckham, Duns Scotus, Thomas Bradwardine, Walter Burley, William Heytesbury, Richard Swineshead, John Dumbleton, Richard ti Wallingford, Ni Nicholas Oresme, ni Jean Buridan, 1999.ken Nicolaus Cusanus—ket damagenko no apay a dagitoy a lallaki iti amin a talna indur-asda ti siensia ti Edad Media a di riribuken ida ti iglesia, dagiti kalabanak gagangay a nagkuskusen ti uloda gapu iti pannakasdaawda, a pampanunotenda no ania a talaga ti nagbiddut." (11)

   Ti ngay Galileo Galilei, a nangballikug iti modelo ni Griego a ni Ptolemy a naisentro iti daga a ti init nga agrikrikus iti daga? Pudno a di umiso ti panagtignay ti Papa kenkuana, ngem ti isyu ket panangballikug iti pannakausar ti pannakabalin, saan a panangbusor iti siensia. (Wen, nakabasol dagiti papa ken ti Iglesia Katolika iti adu a dadduma pay a banag, kas iti Krusada ken Inkisision. Nupay kasta, banag dayta ti naan-anay a panangbaybay-a iti pammati a Kristiano wenno saan a panangsurot kadagiti sursuro ni Jesus. Adu ti saan a makaawat iti daytoy giddiat.) Napateg met a laglagipen nga agpada a nabingay dagiti pannakabagi ti siensia ken pammati iti kababalinda iti teoria ni Galileo. Dadduma a sientista ti adda iti dasigna, dadduma ti kontra. Umasping iti dayta, binusor ti dadduma a kameng ti simbaan dagiti kapanunotanna, indepensa ti dadduma. Kanayon a kasta no agparang dagiti baro a teoria.

   Apay ngarud a saan a pabor ni Galileo iti Papa ket naibalud iti balay iti villa-na? Ti maysa a makagapu ket ti mismo a kababalin ni Galileo. Dakkel a managdaydayaw idi ti Papa ken ni Galileo, ngem ti di taktika a panagsurat ni Galileo ti nakatulong iti panagkaro ti kasasaad. Insurat ni Ari Turunen maipapan iti background ti banag:

Nupay maibilang ni Galileo Galilei a maysa kadagiti naindaklan a martir ti siensia, masapul a laglagipen a saan unay a makaay-ayo kas maysa a tao. Natangsit ken nalaka a makapungtot, adu ti agung-ungor ken awanan iti diskresion ken talento a mangasikaso kadagiti tattao.Gapu iti natadem a dila ken kinamanagpakatawa, awan met ti kurangna a kabusor. Ti astronomikal nga obra ni Galileo ket agus-usar ti pormat ti dialogo. Iyam-ammo ti libro ti saan unay a nasaririt a karakter nga agnagan Simplicius, a mangidatag ken Galileo kadagiti kaaduan nga utot a kontraargumento. Nabalinan dagiti kabusor ni Galileo a kombinsiren ti Papa a ni Galileo ket kayatna a sawen ti Papa babaen ti pigurana a ni Simplicus. Kalpasan laeng daytoy a nagtignay ti awan mamaayna ken sensitibo nga Urban VIII maibusor ken ni Galileo...

    ...Ibilang ni Urbano ti bagina a repormador ket immanamong a makisarita kenni Galileo, ngem ti estilo ni Galileo ket sobra para iti Papa. Kayat man a sawen ni Galilei ti Papa babaen ti Simplicus a pigurana wenno saan, di matukod a dakes ti panagpili iti nagan. Saan a maseknan ni Galilei kadagiti pamunganayan ti naballigi a panagsurat, a pakairamanan ti panangraem iti agbasbasa. (12) .

Ken indadanes kadi dagiti ateista dagiti sientista? Di kumurang a napasamak daytoy iti ateista a Union Soviet, a sadiay sumagmamano a sientista, kas kadagiti genetiko, ti naibalud ken dadduma ti napapatay gapu kadagiti nasientipikuan nga ideyada.

     Kasta met, sumagmamano a sientista ti napapatay iti Rebolusion Pranses: ti kemiko a ni Antoine Lavoisier, astronomo a ni Jean Sylvain Bally, mineralogo a ni Philippe-Frédéric de Dietrich, astronomo a ni Jean Baptiste Gaspard Bochart de Saron, botaniko a ni Chrétien Guillaume de Lamoignon de Malesherbes. Nupay kasta, saanda a napapatay gapu kadagiti sientipiko nga ideyada, no di ket gapu kadagiti napolitikaan nga opinionda. Ditoy met, maysa dayta a kaso ti panangabuso iti pannakabalin, a naan-anay a naiduma ti pagbanaganna ngem iti pannakatrato ni Galileo.

Ti di umiso a dana ti siensia: Inturong ni Darwin ti siensia iti naiwawa. Nangrugi daytoy nga artikulo manipud iti panagkuna a pabor dagiti ateista a ti Nakristianuan a pammati ket maysa a lapped iti irarang-ay ti siensia. Naibaga nga awan ti nakaibatayan daytoy a panagkuna, ngem ti kinapateg ti Nakristianuan a pammati ti nangikeddeng iti pannakayanak ken irarang-ay ti siensia. Daytoy a panangmatmat ket naibatay kadagiti sumagmamano a banag a kas ti pannakayanak dagiti literario a pagsasao, panagbasa ken panagsurat, dagiti pagadalan ken unibersidad, ti panagrang-ay ti medisina ken ospital, ken ti kinapudno a ti sientipiko a rebolusion ket napasamak idiay maika-16-maika-18 a siglo nga Europa, a sadiay ket nagari ti Kristiano a teismo. Saan a nangrugi daytoy a panagbalbaliw iti sekular a kagimongan, no di ket espesipiko iti kagimongan a napaltiingan iti pammati a Kristiano.

   No ti Nakristianuan a pammati ket nagbalin a positibo a banag iti irarang-ay ti siensia, sadino ti nagtaudan ti kapanunotan a bumusbusor iti siensia ken Nakristianuan a pammati? Ti maysa a makagapu iti daytoy ket sigurado a ni Charles Darwin babaen kadagiti teoriana maipapan iti ebolusion idi maika-19 a siglo. Daytoy a teoria, a maitunos iti naturalismo, ti kangrunaan a nakabasol iti daytoy a ladawan. Ti nalatak nga ateista a ni Richard Dawkins ket nangibagbaga pay a sakbay ti panawen ni Darwin ket narigat koma para kenkuana nga agbalin nga ateista: "Urayno ti ateismo ket mabalin a kasla lohikal a balido sakbay ni Darwin, ni laeng Darwin ket nangikabil ti pundasion para iti intelektual a nainkalintegan nga ateismo". (13).

   Ngem ngem. No raraemen dagiti naturalistiko a sientista ti trabaho ken panagregget ni Darwin, paset nga umiso, paset a di umiso. Hustoda a ni Darwin ket naan-anay a naturalista a nangaramid kadagiti umiso a panagpaliiw iti nakaparsuaan, nasursurona ti maipapan iti suheto ken ammona ti agsurat maipapan iti panagsirarakna. Awan ti makailibak iti dayta ti asinoman a nakabasa iti magnum opus-na nga On the Origin of Species .

   Nupay kasta, biddutda iti panangawatda iti panangipapan ni Darwin nga amin a kita ket natawid manipud iti maymaysa a primordial a selula (ti primordial a teoria ti selula-iti-tao). Simple laeng ti rason: Saan a nabalinan ni Darwin nga impakita ti aniaman a pagarigan ti panagbalbaliw dagiti kita iti librona nga On the Origin of Species, no di ket dagiti laeng pagarigan ti panagduduma ken panagadaptasion. Dua a nagduma a banag dagitoy. Ti panagduduma, kas iti kadakkel ti tukak ti tumatayab, kadakkel dagiti payak, wenno ti nasaysayaat a resistensia ti dadduma a bakteria, awan ti aniaman a pamay-an a mangpaneknek nga amin nga agdama a kita ket nagtaud iti isu met laeng nga orihinal a selula. Dagiti sumaganad a komento ibagada ti ad-adu pay maipapan iti topiko. Masapul nga aminen a mismo ni Darwin nga awan ti pagarigan ti pudno a panagbalbaliw dagiti kita. Iti daytoy a kaipapanan, maikuna a ni Darwin ti nangyaw-awan iti siensia:

Darwin: Aktual a nabannogak a mangibaga kadagiti tattao a diak ibagbaga nga adda aniaman a direkta nga ebidensia ti maysa a kita a nagbalbaliw iti sabali a kita ken patiek nga umiso daytoy a panangmatmat kangrunaanna gapu ta adu unay a penomenon ti mabalin a magrupo ken mailawlawag maibatay iti dayta. (14) .

Encyclopedia Britannica: Masapul a maipaganetget a pulos nga imbaga ni Darwin a kabaelanna a paneknekan ti ebolusion wenno ti nagtaudan dagiti kita. Kinunana a no napasamak ti ebolusion, adu a di mailawlawag a kinapudno ti mailawlawag. Saan ngarud a direkta ti ebidensia a mangsuporta iti ebolusion. 

"Daytoy ket medyo makariro a ti maysa a libro a nagbalin a nalatak para iti panangilawlawag ti nagtaudan dagiti sebbangan ket saan a mangilawlawag daytoy iti ania man a wagas." (Christopher Booker, kolumnista ti Times a mangtukoy iti magnum opus ni Darwin, On the Origin of Species )   (15)

No insuro koma ni Darwin iti wagas nga imbes a maysa a family tree (ti panangmatmat iti ebolusion, a mangipapan a dagiti agdama a porma ti biag ket timmaud manipud iti isu met laeng a primordial a selula), adda koma ginasut a family tree, ken tunggal kayo ket addaan kadagiti sanga ken bifurcations, ad-adda koma nga asideg iti kinapudno. Pudno a mapasamak ti panagduduma, kas napaneknekan ni Darwin, ngem iti uneg laeng dagiti kangrunaan a kita. Dagiti panagpalpaliiw ket nasaysayaat a maibagay iti modelo ti panagparsua ngem ti modelo a sadiay dagiti agdama a porma ti biag a nagtaud manipud iti maymaysa a primordial a selula, kayatna a sawen ti maymaysa a porma ti puon:

Mabalintayo laeng a pattapattaen dagiti motibo a nangiturong kadagiti sientista a mangampon iti konsepto ti gagangay nga inapo a di unay kritikal. Ti panagballigi ti Darwinismo awan duadua a nangpaadu iti dayaw dagiti sientista, ket ti kapanunotan maipapan iti automatiko a proseso ket maibagay unay iti espiritu ti panawen nga uray la nakaawat ti teoria iti nakaskasdaaw a kaadu ti suporta manipud kadagiti lider ti relihion. Uray kaskasano, inawat dagiti sientista ti teoria sakbay a nainget a nasubok, ket kalpasanna inusarda ti autoridadda a mangkombinsir iti sapasap a publiko nga umdasen dagiti natural a proseso a mangpataud iti tao manipud iti bakteria ken bakteria manipud iti naglaok a kemikal. Rinugian ti ebolusionario a siensia ti nagsapul kadagiti mangsuporta nga ebidensia ken nangrugi a nangaramid kadagiti panangilawlawag a mangwaswas iti negatibo nga ebidensia. (16) .

Ti rekord ti fossil paneknekanna met a di umiso ti teoria ni Darwin. Nabayagen a naamammuan nga awan ti in-inut a panagrang-ay a makita kadagiti fossil, urayno ti ebolusionario a teoria ket agkasapulan ti panagruar dagiti sentido, organo ken baro a sebbangan babaen daytoy. Kas pagarigan, ni Steven M. Stanley ket kinunana: "Awan ti uray maysa a pagarigan iti ammo a fossil a material a sadiay ti maysa a napateg a baro nga estruktural a tampok ket dumakdakkel para iti sebbangan (17) ."

    Ti kaawan ti in-inut a panagrang-ay ket binigbig babaen dagiti sumagmamano a kangrunaan a paleontologo. Saan nga ipakita dagiti fossil wenno dagiti moderno a kita dagiti pagarigan ti in-inut a panagrang-ay a kalikaguman ti teoria ni Darwin. Iti baba ket sumagmamano a komento manipud kadagiti pannakabagi dagiti museo ti natural history. Rumbeng nga addaan kadagiti museo ti natural history ti kasayaatan nga ebidensia ti ebolusion, ngem saan. Umuna, ti komento ni Stephen Jay Gould, nalabit ti kalatakan a paleontologo iti panawentayo (American Museum). Inlibakna ti in-inut a panagrang-ay kadagiti fossil:

Stephen Jay Gould: Diak kayat iti aniaman a pamay-an a tagibassiten ti mabalin a kinalaing ti panangmatmat ti in-inut nga ebolusion. Kayatko laeng a remarken a saan pay a pulos a ‘napaliiw’ dayta kadagiti bato.  (Ti Abaga ti Panda, 1988, p. 182,183).

Dr. Etheridge, nalatak iti lubong a kurator ti British Museum:  Iti daytoy intero a museo, awan uray ti kabassitan a banag a mangpaneknek iti nagtaudan dagiti kita manipud kadagiti nagbaetan a porma. Ti teoria ti ebolusion ket saan a naibatay kadagiti kapaliiwan ken kinapudno. No maipapan iti panagsao maipapan iti edad ti natauan a puli, isu met laeng ti kasasaad. Napno daytoy a museo kadagiti ebidensia a mangipakita no kasano nga awan ti panunot dagitoy a teoria. (18) .

Awan kadagiti opisial iti lima a dadakkel a museo ti paleontologo ti makaiparang uray iti maysa a simple a pagarigan ti maysa nga organismo a mabalin a maibilang kas maysa a pedaso ti ebidensia ti in-inut nga ebolusion manipud iti maysa a kita agingga iti sabali. (Ti pakagupgopan ni Dr. Luther Sunderland iti librona a  Darwin’s enigma . Isu ket naginterbiu kadagiti adu a pannakabagi dagiti museo ti natural a pakasaritaan para iti daytoy a libro ken nagsurat kadakuada a panggepna a maammuan no ania a kita ti ebidensia ti adda kadakuada a mangpaneknek iti ebolusion. [19])

Agtultuloy ti sumaganad a sasao maipapan iti isu met laeng a suheto. Ti pimmusay a ni Dr Colin Patterson ket maysa idi a nangato a paleontologo ken eksperto iti fossil idiay British Museum (Natural History). Isu ket nagsurat ti libro maipapan ti ebolusion - ngem idi adda nagsaludsod kenkuana no apay a ti librona ket awan ti ania man a ladawan dagiti nagbaetan a porma (dagiti organismo nga agbalbaliw), isu ket nagsurat ti sumaganad a sungbat. Iti sungbatna, tuktukoyenna ni Stephen J. Gould, nalabit ti kalatakan a paleontologo iti lubong (nainayon ti bold):

Naan-anay nga umanamongak iti opinionmo maipapan iti kaawan dagiti ilustrasion iti librok maipapan kadagiti organismo nga ebolusionario nga adda iti transitional stage. No sipapanunotak iti aniaman a kasta, iti fossil wenno sibibiag, situtulok koma nga inramanko dagita iti librok . Isingasingmo nga usarek ti maysa nga artista a mangiladawan kadagiti kasta a nagbaetan a porma ngem sadino ti pakaalaanna iti impormasion para kadagiti drowingna? Sipupudno a kunaek, diak maitukon kenkuana daytoy nga impormasion, ket no baybay-ak ti banag para iti maysa nga artist, saan kadi a maiturong dayta ti agbasbasa a maiyaw-awan?

   Insuratko ti teksto ti librok uppat a tawenen ti napalabas [iti libro ibagana a mamati iti sumagmamano a nagbaetan a porma]. No isuratko itan, pagarupek a naiduma ketdi ti libro. Ti in-inut a panagbalbaliw (in-inut nga agbaliw) ket maysa a konsepto a patiek. Saan laeng a gapu iti dayaw ni Darwin no di ket gapu ta kasla kasapulan dayta ti pannakaawatko iti genetics. Nupay kasta, narigat ti agkunkuna a maibusor [iti nalatak nga eksperto iti fossil a ni Stephen J.] Gould ken ti dadduma pay a tattao iti museo ti America no kunada nga awan dagiti nagbaetan a porma . Kas maysa a paleontologo, adu ti trabahok kadagiti pilosopikal a parikut no mabigbigko dagiti nagkauna a porma ti organismo manipud iti fossil a material. Kunam a rumbeng met a di kumurang a ‘idatagko ti retrato ti maysa a fossil, a naggapuan ti sigurado a grupo dagiti organismo.’ Direkta nga agsaoak – awan ti fossil a maysa koma a watertight piece of evidence . (20) .

Ania ti maikonklusion manipud kadagiti nadakamat? Mabalintayo a raemen ni Darwin kas maysa a nalaing a naturalista, ngem saantayo koma nga awaten ti panangipapanna maipapan iti pannakatawid dagiti kita manipud iti maymaysa a primordial a selula. Nalawag nga ad-adda a maitutop ti pammaneknek iti panamarsua isu a dagus nga insagana ti Dios ti amin. Pudno a mapasamak ti panagduduma, ket mabalin a mabaliwan dagiti kita agingga iti sumagmamano a tukad babaen ti panagpaadu, ngem amin dagitoy ket addaan kadagiti limitasion nga asidegen a madanon.

    Ti konklusion ket inturong ni Darwin iti siensia a nayaw-awan, ket sinurot dagiti ateista a sientista. Ad-adda a nainkalintegan ti agpannuray iti historikal a panangmatmat a ti Dios pinarsuana ti amin tapno saan a timmaud a bukbukodna. Daytoy a panangmatmat ket suportaran met ti kinapudno a dagiti sientista dida ammo ti solusion no kasano a ti biag ket mabalin a tumaud a bukodna. Maawatan daytoy ta imposible dayta. Ti laeng biag ti makaparnuay iti biag, ket awan ti nasarakan a nailaksid iti daytoy a pagannurotan. Para kadagiti immuna a porma ti biag, nalawag a tumukoy daytoy iti Dios:

- (Gen 1:1) Idi punganay pinarsua ti Dios ti langit ken ti daga.

- (Rom 1:19,20) Agsipud ta ti mabalin nga ammo ti Dios ket nabatad kadakuada; ta impakita ti Dios kadakuada.

20 Ta dagiti di makita a banbanag kenkuana manipud pannakaparsua ti lubong ket nalawag a makita, a maawatan babaen kadagiti banag a naaramid, ti agnanayon a pannakabalinna ken ti Kinadiosna; isu nga awan ti rasonda :

- (Apoc 4:11) Maikarika, O Apo, nga umawat iti dayag ken dayaw ken pannakabalin: ta pinarsuam amin a banag, ket para iti ragsakmo addada ken naparsuada .

Jesus is the way, the truth and the life

Grap to eternal life!

Other Google Translate machine translations:

Minilion a tawen / dinosaur / ebolusion ti tao?
Pannakadadael dagiti dinosaur
Siensia iti panangallilaw: dagiti ateistiko a teoria ti nagtaudan ken minilion a tawen
Kaano a nagbiag dagiti dinosaur?

Pakasaritaan ti Biblia
Ti Layus

Nakristianuan a pammati: siensia, karbengan ti tao
Kinakristiano ken siensia
Nakristianuan a pammati ken natauan a kalintegan

Dagiti relihion ti Daya / Baro a Panawen
Buddha, Budismo wenno Jesus?
Pudno kadi ti reinkarnasion?

Islam
Dagiti paltiing ken biag ni Muhammad
Idolatria iti Islam ken idiay Mecca
Mapagtalkan kadi ti Koran?

Saludsod maipapan iti etika
Mawayawayaanka iti homoseksualidad
Ti panagasawa a neutral iti sekso
Ti aborsion ket kriminal nga aramid
Euthanasia ken pagilasinan ti panawen

Pannakaisalakan
Mabalinmo ti maisalakan