|
|
|
This is a machine translation made by Google Translate and has not been checked. There may be errors in the text. On the right, there are more links to translations made by Google Translate. In addition, you can read other articles in your own language when you go to my English website (Jari's writings), select an article there and transfer its web address to Google Translate (https://translate.google.com/?sl=en&tl=fi&op=websites).
Okwukwe Ndị Kraịst na ikike mmadụ
Gụọ otú okwukwe Ndị Kraịst si mee ka ikike ụmụ mmadụ dịkwuo mma na ọnọdụ ndị mmadụ
(1 Ndị Kọrint 6:9) Ị maghị na ndị ajọ omume agaghị eketa alaeze Chineke? Ekwela ka eduhie gị …
19Ma ntọ-ala nke Chineke nēguzosi ike, nēnwe akàrà a, si, Onye-nwe-ayi mara ndi nke Ya. Na, Ka onye ọ bụla na-akpọ aha Kraịst si n'ajọ omume .
(Matiu 22:35-40) Ya mere, otu onye n’ime ha, bụ́ ọkàiwu, jụrụ ya ajụjụ, na-anwa ya, na-asị: 36 Onye-ozizí, ònye bu ihe uku enyere n'iwu n'iwu? 37. Jisus si ya, I gēwere obi-gi nile na nkpuru-obi-gi nile na uche-gi nile hu Jehova, bú Chineke-gi, n'anya. 38 Nke a bụ nke mbụ na nnukwu iwu-nsọ. 39 Ma nke abụọ dị ka ya, Ị ga-ahụ onye agbata obi gị n'anya dị ka onwe gị . 40 N’elu iwu-nsọ abua ndia ka iwu nile na ndi-amuma nēkokwasi.
(Matiu 7:12) Ya mere, ihe ọ bụla unu chọrọ ka ndị mmadụ mee unu, na-emekwanụ ha otú ahụ: n’ihi na nke a bụ iwu na ndị amụma.
Otu n'ime echiche ndị dị na West nke oge a bụ na ịjụ Chineke na okwukwe Ndị Kraịst pụtara mmepe nke omume na omenala. Ndị na-emesapụ aka bara uru na ndị nwere mmasị n'echiche ụwa nke okike nwere ike iche na ụwa ga-akawanye mma ka mmadụ na-ewepụ Chineke. Ọ na-eduga na nnwere onwe, na mmepeanya, na ọha mmadụ mara mma, na oghere ebe e ji ezi uche kpọrọ ihe. Ma ọ́ dịghị ihe ọzọ, otú ahụ ka ọtụtụ ndị na-ajụ okwukwe Ndị Kraịst si eche. Ọtụtụ ndị nwekwara ike iwelite ihe ọjọọ ndị e mere n’aha Iso Ụzọ Kraịst na Chineke n’amaghị na ha si n’ezi ofufe dapụ si n’aka Chineke pụta ma ọ bụ na e mebeghị ihe Jizọs na ndịozi Jizọs kụziri. Ọ bụghị n’ihi na e mechaala ihe Jizọs na ndịozi Jizọs kụziri, kama ọ bụ n’ihi na e mebeghị ya. Ọtụtụ ndị nkatọ nke okwukwe Ndị Kraịst adịghị aghọta ọdịiche a dị mkpa. Ma olee otú ọ dị? Okwukwe Ndị Kraịst enweela mmetụta dị mma ma ọ bụ nke na-adịghị mma na ikike mmadụ na ugwu mmadụ? Anyị na-ele nke a anya n’ihe atụ ole na ole, dị ka ọnọdụ ụmụ nwanyị, ịgụ akwụkwọ, ọmụmụ asụsụ agụmagụ, na nguzobe ụlọ akwụkwọ na ụlọ ọgwụ. Ha na-egosi otú okwukwe Ndị Kraịst si nwee mmetụta dị mma n’ọtụtụ ebe. Mba ndị ahụ ebe okwukwe Ndị Kraịst rụworo ọrụ dị mkpa bụkwa mba ndị mmadụ na-akacha mma ịkwaga. N'ime ha, ikike mmadụ na ọnọdụ akụ na ụba adịla mma karịa ebe ndị ọzọ.
Okwukwe Ndị Kraịst ọ̀ daa mbà ma ọ bụ mee ka ọnọdụ ụmụ nwanyị kakwuo mma? Nke mbụ, ọ dị mma ịṅa ntị n’ọnọdụ ụmụ nwanyị, dị ka ụfọdụ na-arụrịta ụka banyere mmetụta ọjọọ Iso Ụzọ Kraịst nwere n’ọnọdụ ụmụ nwanyị. Ha ebusola okwukwe Ndị Kraịst agha, na-azọrọ na ọ bụ nna ochie ma mee ka ọnọdụ ụmụ nwaanyị gharazie isi ike. E boro ebubo a karịsịa site n'aka ndị òtù ụmụ nwanyị na ndị ọzọ nakweere echiche yiri nke ahụ. Ndị a na-eche na ọnọdụ nwanyị dabere na ya ime otu ihe ahụ nwoke (dịka ọmụmaatụ, ọkwa nchụ-aja nwanyị) ọ bụghị n'ịbụ onye ruru eru maka onwe ya na karịsịa site na Kraịst. N'echiche a, a na-atụle uru nwanyị naanị site na myirịta ya na nwoke ọ bụghị site na njirimara ya dị ka nwanyị naanị ya. Otú ọ dị, ọ bụ ihe na-emegiderịta onwe ya na otu ndị òtù nke òtù ụmụ nwanyị na-ekwu na ha na-anọchite anya ụmụ nwanyị na-agbasi mbọ ike maka ite ime, nke bụ ịjụ ezi nwanyị. Ezi ịbụ nwanyị anaghị agụnye igbu nwa n'ime ma ọ bụ n'èzí n'afọ nne. Kama nke ahụ, mmekọrịta chiri anya dị n'etiti nne na ụmụaka na ilekọta ụmụaka bụ ezigbo nwanyị. Ndị isi ugbu a nke òtù ụmụ nwanyị echefuola ya. Nsogbu ọzọ sochitere n'oge ọrụ siri ike nke òtù ụmụ nwanyị bụ mmụba nke ọnụ ọgụgụ ndị nne nanị ha na-azụ ụmụ. Nke a kwa, aghọwo ihe a na-ahụkarị n’ọgbọ ugbu a, bụ́ mgbe a gbahapụrụ ụkpụrụ Ndị Kraịst na ịdịgide adịgide nke alụmdi na nwunye. Ọtụtụ ụmụ nwanyị nọ n'okpuru ibu dị ukwuu karịa ka ọ dị tupu oge nke mmegharị nwanyị ugbu a. Ọ kwụsịbeghị, ma mee ka ọnọdụ ha ka njọ.
Onye na-eme ihe nkiri na onye edemede Eppu Nuotio na onye nyocha Tommi Hoikkalakwurịta ihe mgbagwoju anya gbasara mmekọrịta nwoke na nwanyị. Hoikkala na-eche ihe kpatara na ezinaụlọ nuklia malitere ịgbasa mgbe ụmụ nwanyị nwetara ikike karịa. O kwenyere na n'oge na-adịghị anya Finland ga-enwe otu ọnọdụ ahụ dị ka Sweden na-eche ihu: ụdị ezinụlọ a na-ahụkarị bụ nne nanị ya na-azụ ụmụ na otu nwa ya. Ụmụ nwanyị chọrọ ka a tọhapụrụ ha n'ọnọdụ ebe ha na-enweghị nnwere onwe ime nhọrọ na njedebe na ọnọdụ ebe ha na-enweghị nnwere onwe ime nhọrọ. (...) Ọtụtụ ụmụ nwanyị na-agwụ ike n'ihi ọrụ ụlọ ha, ịgụ akwụkwọ na ọrụ obere oge. Hoikkala bụ nke echiche na nsogbu ndị a na mmekọrịta bụ eziokwu na ndị ikom enweghị ike iburu ndị inyom na-aga nke ọma. Ka nnabata ndị mmadụ na-agbadata, ọnụ ụzọ ha na ịgba alụkwaghịm na-ebelatakwa. Finland nwere omenala ịgba alụkwaghịm ugbu a. (1)
Kedu maka akụkọ ihe mere eme na ọnọdụ ụmụ nwanyị? Ọtụtụ ndị na-emegide okwukwe Ndị Kraịst kpọmkwem n'ihi na ha na-ekwu na o mebiwo ọnọdụ ụmụ nwanyị ike. Otú ọ dị, arụmụka a adịghị adabere na nleba anya akụkọ ihe mere eme. N'ihi na, ma e jiri ya tụnyere ndị inyom nọ na Gris na ndị Rom, ọnọdụ ụmụ nwanyị bụ́ Ndị Kraịst ka nke ukwuu. Otu ihe atụ sitere n'ụwa ochie bụ ịgbahapụ ụmụ agbọghọ. N'Alaeze Ukwu Rom, ọ bụ ihe a na-emekarị ime atụmatụ ezinụlọ site n'ịhapụ ụmụ ọhụrụ. Ọ bụ akara aka ụmụ agbọghọ karịsịa. N’ihi ya, ọnụ ọgụgụ nke ndị nwoke na ndị nwanyị gbagọziri, a na-emekwa atụmatụ na e nwere ihe dị ka otu narị ndị ikom na iri atọ n’otu narị ụmụ nwanyị n’obodo ndị Rom. Otú ọ dị, okwukwe Ndị Kraịst gbanwere ọnọdụ ahụ ma mee ka ọnọdụ ụmụ nwanyị ka mma n'oge ochie. Mgbe Ndị Kraịst machibidoro ite ime na igbu ụmụ ọhụrụ, o metụtara ndụ ụmụ agbọghọ. A na-elekọta ụmụ agbọghọ dị ka ụmụ nwoke. Nke a mere ka ọnụ ọgụgụ mmekọrịta nke nwoke na nwanyị karịa. Ihe atụ ọzọ bụ alụmdi na nwunye ụmụaka na alụmdi na nwunye haziri n'oge ha ka dị obere. N'obodo ochie, ọ bụ ihe a na-ahụkarị ịmanye ụmụ agbọghọ ịlụ mgbe ha ka na-eto eto ma ọ bụ ọbụna tupu mgbe ahụ. Onye Gris Cassius Dio, bụ́ onye dere akụkọ ihe mere eme nke ndị Rom, kwuru na otu nwa agbọghọ dị njikere ịlụ di mgbe ọ dị afọ iri na abụọ, sị: “Nwa agbọghọ lụrụ tupu afọ 12 ya na-aghọ dina iwu n’ụbọchị ọmụmụ nke 12 ya .” Okwukwe Ndị Kraịst metụtara n'ụzọ na-ekwe ka ndị inyom lụọ di ma e mesịrị na-ahọrọ onwe ha onye. Ihe atụ nke atọ anyị gbasara ndị inyom di ha nwụrụ, bụ ndị ọnọdụ ha dara ogbenye n'ụwa ochie (dị ka ọ dị n'India nke oge a, ebe ọbụna ndị inyom di ha nwụrụ anwụọla ọkụ na ndụ). Ha nọchitere anya otu n'ime ndị na-adịghị ike na ndị nwere ohere, mana Iso Ụzọ Kraịst mekwara ka ndụ ha ka mma. A kpọrọ ndị obodo ka ha lekọta ndị inyom di ha nwụrụ ka ha na-elekọta ụmụaka na-eleghara anya. Nke a metụtara mgbasa nke Iso Ụzọ Kraịst na alaeze ukwu Rom. Ọrụ Ndị Ozi na Akwụkwọ-ozi, dịka ọmụmaatụ, wepụta ọnọdụ ụmụ nwanyị di ha nwụrụ (Ọlụ 6:1, 1 Tim 5:3–16, Jemes 1:27). Nke anọ, e nwere nkuzi n’ime Testament Ọhụrụ maka ndị di ga-ahụ nwunye ha n’anya, dịka Kraịst si hụ ọgbakọ n’anya. Ọ bụrụ na ebe a bụ ihe na-adịghị mma n'ebe ụmụ nwanyị nọ, ndị inyom nke oge a kwesịrị ịgwa anyị ihe na-ezighị ezi na ya. Ọ̀ bụ na ịhụnanya nwoke nwere n’ebe nwunye ya nọ abụghị kpọmkwem ihe nwanyị ọ bụla chọrọ n’alụmdi na nwunye?
(Efe 5:25, 28) Ndị bụ́ di, hụnụ nwunye unu n’anya, ọbụna dị ka Kraịst hụkwara ọgbakọ ahụ n’anya ma nyefee onwe ya maka ya. 28 Ya mere, ndị ikom kwesịrị ịhụ nwunye ha n'anya dị ka anụ ahụ nke ha onwe ha n'anya. Onye hụrụ nwunye ya n'anya hụrụ onwe ya n'anya.
Nke ise, a ghaghị iburu n’obi na ọnụ ọgụgụ ụmụ nwanyị n’etiti ndị na-eso ụzọ Jisọs adịwo ukwuu mgbe nile. Nke a bụ ihe mere na narị afọ mbụ na gafere. Ọ bụrụ na okwukwe Ndị Kraịst emeghị ka ndụ ha ka mma, gịnị mere nke ahụ gaara eme? Gịnị mere ha ji nwee mmasị n'ihe a ma ọ bụrụ na ha maara na okwukwe Ndị Kraịst na-eduru nwanyị n'okpuru ya? Nke bụ́ eziokwu bụ na o mere ka ndụ ha ka mma. Tụkwasị na nke ahụ, nke bụ́ eziokwu bụ na ụmụ nwanyị ekerewo òkè dị ukwuu n'ọtụtụ mmegharị ahụ nke Ndị Kraịst. Ezi ihe atụ bụ ọmụmaatụ Pentikọstal revival na Salvation Army. Ụmụ nwanyị ekerewo òkè dị mkpa ma gbasaa ozi ọma n'ebe ndị nwoke na-ezughị ezu.
Ọkammụta sociology na ọmụmụ okpukpere chi, Rodney Stark, edeela akwụkwọ gbasara uto na ihe ịga nke ọma nke Iso Ụzọ Kraịst, ma tụlekwara mkpa ụmụ nwanyị nwere na mgbasa nke Iso Ụzọ Kraịst. Dị ka Stark si kwuo, ọnọdụ ụmụ nwanyị Ndị Kraịst dị mma kemgbe mmalite nke Iso Ụzọ Kraịst. Ha nwetara ọkwá dị elu na nchebe karịa, dị ka ihe atụ, ụmụnna nwanyị ibe ha ndị Rom, bụ́ ndị ọnọdụ ha n'akụkụ ha dị nnọọ elu karịa nke ndị inyom Gris. E kweghịkwa ime ime na igbu ụmụ ọhụrụ n'ime obodo Ndị Kraịst - amachibidoro ha abụọ. N'ihi ya, Iso Ụzọ Kraịst na-ewu ewu nke ukwuu n'etiti ụmụ nwanyị, (Chadwick 1967; Brown, 1988) na ọ gbasaa, karịsịa site n'aka ndị inyom na-agba ọsọ n'ebe di ha nọ.(2)
E wezụga nke ahụ, ọ bụ ihe efu ịgọnarị, ihe ọbụna ndị ọgọ mmụọ na-emegide Iso Ụzọ Kraịst kwetara n’ihu ọha: na okpukpe ọhụrụ a dọtara ọtụtụ ụmụ nwanyị na-enweghị atụ nakwa na ọtụtụ ndị inyom nwetara nkasi obi dị otú ahụ site n’ozizi ọgbakọ nke okpukpe ochie na-apụghị inye. Dị ka m kwuworo, Kelsos chere na ọnụ ọgụgụ buru ibu nke ụmụ nwanyị n'etiti Ndị Kraịst dị ka ihe akaebe maka enweghị isi na ọdịdị rụrụ arụ nke Iso Ụzọ Kraịst. Julianus katọrọ ndị ikom Antiokia n’akwụkwọ nsọ ya bụ́ Misopogon n’ihi ikwe ka nwunye ha mebie ihe onwunwe ha n’ebe “ndị Galili” na ndị ogbenye nọ, bụ́ nke mere ka ndị Kraịst “ekweghị na Chineke dị” na-enwe mmasị n’ihu ọha. Were gabazie. Ihe akaebe banyere Iso Ụzọ Kraịst oge mbụ adịghị ahapụ kpọmkwem ohere maka obi abụọ na ọ bụ okpukpe, nke masịrị ụmụ nwanyị nke ukwuu na ọ garaghị agbasa ebe niile na ọ bụghị ngwa ngwa ma ọ bụrụ na o nweghị ọtụtụ ụmụ nwanyị. (3)
Kedu maka ọkwa nchụ-aja nwanyị na àgwà ọjọọ n'ebe ya nọ? Ọtụtụ Ndị Kraịst ghọtara site na Akwụkwọ Nsọ na okwu a bụ nke naanị mmadụ (1 Tim 3: 1–7; Taịtọs 1: 5–9). Ọ bụghị ajụjụ a na-ewere ụmụ nwanyị ka ndị dị ala mana nke nwoke na nwanyị nwere ọrụ dị iche iche. Ọ dịkwa mkpa ịmara otú Jizọs si rụọ ọrụ. Ndị mmadụ na-echekarị na Jizọs bụ ezigbo mmadụ, ọ bụkwa ezigbo mmadụ. O nwere ndị na-eso ụzọ nwoke na nwanyị. Otú ọ dị, nchọpụta dị mkpa bụ na Jizọs họọrọ nanị ndị ikom dị ka ndịozi (Mat. 10: 1-4), ọ bụghị ndị inyom. Jizọs agbasoghị ihe nlereanya nke ndị inyom n'oge a n'ebe a, ọ bụ ezie na ọ hụrụ mmadụ nile n'anya n'ezie, n'agbanyeghị okike. Ya mere, gịnị mere ị ga-eji ṅaa ntị n'ihe nlereanya Jizọs setịpụrụ? Isi ihe kpatara ya bụ na Jizọs abụghị naanị mmadụ kama Chineke nwere isi obodo G. Ọ bụ Chineke nke kere ihe niile na onye si n'eluigwe bịa (Jọn 1: 1-3,14). Jizọs n’onwe ya kwuru, sị: “ O wee sị ha: “Unu si n’okpuru pụta; Mụ onwe m si n’elu bịa: unu si n’ụwa a, esiteghịkwa m n’ụwa a . ọ bụrụ na unu ekwetaghị na mụ onwe m bụ ya, unu ga-anwụ ná mmehie unu.” (Jọn 8:23, 24). N’ihi ya, ọ bụrụ na Jizọs bụ Chineke setịpụụrụ ndịozi mbụ ihe nlereanya, anyị ekwesịghị ileghara okwu a anya n’obi ma kwuo na ọ baghị uru. Ndị na-ekwu banyere ahaghị nhata n'okwu a taa yiri ka ha na-ajụkwa ozizi ndị ọzọ Jizọs wetara. Ọtụtụ n’ime ha ekweghị na hel ma ọ bụ ihe ndị ọzọ Baịbụl kwuru Jizọs kụziri. Ha na-ekwu na ha bụ ndị ụgha ma na-eche na ha maara ihe karịa Jizọs. Nke a ọ́ bụghị omume mpako? Mmadụ nwere ike ịjụ onye dị otú ahụ gịnị kpatara i ji bụrụ onye otu ward ma ọ bụ ụka ma ọ bụrụ na ị kwenyeghị ihe ndị bụ isi nke Jizọs kuziri? Ndị dị otú ahụ bụ ndị nchụàjà achịcha na yiri "ndị ndú ndị ìsì" ihe e nwere n'oge Jizọs. ihe dị n’oge Jizọs. N’aka nke ọzọ, ọ bụrụ na ị bụ ụdị onye ekwekọrịtaghị n’okwu a, ajụla ndụ ebighị ebi n’ihi ya! Chineke na-akpọ gị òkù n’alaeze ebighị ebi ya, ya mere, ajụla oku a n’ihi ihe dị otú ahụ!
The statum nke ụmụaka.
Egbula nwantakịrị site n’ite ime, ma-ọbụ egbukwala ya ọzọ mgbe a mụrụ ya (Epistle of Barnaba, 19, 5).
Ị gaghị egbu site na ite ime mkpụrụ nke afọ na ị gaghị egbu nwa ọhụrụ a mụọlarị (Tertullian, Apologeticum,9,8:PL 1, 371-372).
Nke abuo, Iso Ụzọ Kraịst kwalitere ikike ụmụ mmadụ. N'elu, anyị gosipụtara otú ịgbahapụ ụmụ ọhụrụ a na-achọghị bụ ihe a na-emekarị na ọha mmadụ oge ochie. Ọ bụ ihe a na-emekarị n'ọgbakọ ọha na eze nile, ihe a na-emekarị bụ ikwe ka nna ezinụlọ kpebie n'ime izu mbụ nke ndụ nwa ọhụrụ ma a ga-ahapụ ya ka ọ dị ndụ. Ọ bụrụ na nwatakịrị ahụ bụ nwa agbọghọ, nwere nkwarụ, ma ọ bụ onye a na-achọghị, a na-ahapụkarị ya. Ụfọdụ ụmụaka a gbahapụrụ agbahapụ bụ mgbe e mesịrị zụlitere ịbụ ndị akwụna, ndị ohu, ma ọ bụ ndị arịrịọ, bụ́ ndị na-egosipụta ọnọdụ ha na-adịghị ike. Iso Ụzọ Kraịst mere ka ọnọdụ ụmụaka ka mma. N'ihi ya, ndị mmadụ malitere ịhapụ àgwà ha nke ịgbahapụ, a na-elekwa ụmụaka anya dị ka ndị nwere ọdịdị zuru oke na ikike zuru oke nke mmadụ. A na-achịkọta ụmụaka a gbahapụrụ agbahapụ n'okporo ámá ma nye ha ohere ọhụrụ ná ndụ. N'ikpeazụ, a gbanwere iwu: na 374, n'oge eze ukwu Valentinian, ịhapụ ụmụaka ghọrọ mpụ.
Ịgba ohu. Mgbe okwukwe Ndị Kraịst mere ka ọnọdụ ụmụ nwanyị na ụmụaka dịkwuo mma, o mekwara ka ọnọdụ ndị ohu ka mma ma mesịa mee ka ụlọ ọrụ a kwụsị. N'Alaeze Ukwu Rom, ịgba ohu juru ebe niile nakwa na obodo ndị Gris, pasent 15-30 nke ndị òtù ọha bụ ndị ohu na-enweghị ikike obodo, ma okwukwe Ndị Kraịst wetara mgbanwe n'ọnọdụ ahụ. Ọtụtụ ndị taa na-akatọ Oge Ụwa Na-emepechabeghị Anya na-akpọ ya Oge Ọchịchịrị, ma ọ bụ n’oge ahụ ka ịgba ohu kwụsịrị na Europe, ewezuga ógbè ole na ole. Gịnị banyere ịgba ohu nke ọgbọ ọhụrụ? N'oge a, a na-ekwu okwu nsọpụrụ maka oge nke Enlightenment, ma mgbe ịgba ohu malitere ọzọ, ụlọ ọrụ a bụ nke kasị ukwuu naanị n'oge Enlightenment. Ọ bụ oge ọchịchịrị nye ọtụtụ ndị mmadụ. Otú ọ dị, ndị nnọchianya nke revival Iso Ụzọ Kraịst, dị ka Quakers na Methodist, nyere aka na mmachibido nke ịgba ohu na England na mba ndị ọzọ. Ọ kwalitere ikike mmadụ:
Ịgba ohu gara n'ihu na-adị ma na-agbasawanye n'ime oge niile nke Age of Enlightenment n'ime iri afọ anọ ikpeazụ nke narị afọ nke 18 . Naanị n'ọgwụgwụ narị afọ ahụ ka e mere akwụkwọ ego mbụ iji kwụsị ịgba ohu n'isi obodo. Otu òtù mkpochapụ malitere na England, bụ́ nke òtù abụọ nke Ndị Kraịst, bụ́ Quakers na Methodist, mere ka ọ malite. Dịka nkwupụta na mkpebi ha siri kwuo, a na-ewere ịgba ohu dịka mmehie karịa ụdị mmebi ikike mmadụ. (4)
Ọchịchị onye kwuo uche na nkwụsi ike nke ọha mmadụ
- (1 Tim 2:1, 2) Ya mere ana m agba ume ka, na mbụ, ka e kpere ekpere, ekpere, ịrịọchite ọnụ na inye ekele maka mmadụ niile; 2 N'ihi na ndi-eze, na n'ihi ndi nile nọ n'isi; ka anyị wee bie ndụ dị jụụ na nke dị n’udo na nsọpuru-Chineke na ezi-okwu nile.
Akwụkwọ ozi mbụ e degaara Timoti gbara anyị ume ka anyị na-ekpe ekpere maka ndị ọchịchị ka o wee mee ka anyị dịrị n’udo. Ọ ka mma karịa na e nwere ọgba aghara n’obodo, ọchịchị aka ike na-akparaghị ókè, ma ọ bụ nnupụisi mgbe nile megide ndị ọchịchị. Ọ ka mma maka mmepe akụ na ụba na ndị ọzọ na ndị isi na-agba mbọ maka ihe ọma. Ụfọdụ ndị ọkà mmụta ekwuola na ọ bụ ọrụ ozi ala ọzọ nke Ndị Kraịst keere òkè dị mma na mmepe ọchịchị onye kwuo uche ya na nkwụsi ike nke ọha mmadụ. A hụla nke a na mba Africa na Eshia. N’ebe e nweela ọrụ ozi ala ọzọ na-arụsi ọrụ ike, ọnọdụ ahụ dị mma taa karịa n’ebe mmetụta ndị ozi ala ọzọ na-enwebeghị ma ọ bụ na-adịchaghị adị. Ọ na-abịa n'ihu n'ihe ndị dị ka eziokwu ahụ bụ na akụ na ụba na mpaghara ndị ozi na-emepe emepe taa, ọnọdụ ahụike ka mma, ọnwụ ụmụaka dị ala, nrụrụ aka dị ala, ịgụ akwụkwọ na-adịkarị na ịnweta agụmakwụkwọ dị mfe karịa. n'akụkụ ndị ọzọ. Na Europe na North America, otu mmepe ahụ ewerela ọnọdụ n'oge gara aga, na okwukwe Ndị Kraịst enwewokwa mmetụta n'ezie na nke ahụ.
Ọkà mmụta sayensị: Ọrụ ozi ala ọzọ wepụrụ ọchịchị onye kwuo uche ya
Dị ka Robert Woodberry, osote prọfesọ na Texas University si kwuo, mmetụta nke ọrụ ozi ala ọzọ nke Protestants na 1800s na na mmalite nke 1900s na mmepe nke ochichi onye kwuo uche a dị ịrịba ama karịa echiche mbụ. Kama inwe obere ọrụ na mmepe ọchịchị onye kwuo uche ya, ndị ozi ala ọzọ nwere òkè dị ukwuu na ya n'ọtụtụ mba Africa na Eshia. Magazin Christianity Today na-akọ banyere nke a. Robert Woodberry amụwo mmekọrịta dị n'etiti ọrụ ozi ala ọzọ na ihe ndị na-emetụta ọchịchị onye kwuo uche ya fọrọ nke nta ka ọ bụrụ afọ 15. Dị ka o si kwuo, n'ebe ahụ bụ ebe ndị ozi ala ọzọ Protestant nwere mmetụta bụ́ isi. N'ebe ahụ, ọnọdụ akụ̀ na ụba na-etowanye ugbu a, ọnọdụ ahụ́ ike dịkwa nnọọ mma karịa n'ógbè ndị ahụ, bụ́ ebe mmetụta ndị ozi ala ọzọ dị ntakịrị ma ọ bụ na-adịkwaghị adị. N'ebe ndị mgbasa ozi mgbasa ozi juru ebe niile, ọnụ ọgụgụ ụmụntakịrị na-anwụ ugbu a dị ala, nrụrụ aka dị obere, ịgụ akwụkwọ na-adịkarị na ịbanye agụmakwụkwọ na-adị mfe karị, karịsịa maka ụmụ nwanyị. Dị ka Robert Woodberry si kwuo, ọ bụ kpọmkwem Ndị Kraịst revival Protestant nwere mmetụta dị mma. N’ụzọ dị iche, ndị ụkọchukwu steeti ma ọ bụ ndị ozi ala ọzọ Katọlik tupu 1960 enweghị mmetụta yiri nke ahụ. Ndị ozi ala ọzọ Protestant enweghị ike ịchịkwa ọchịchị. “Otu echiche bụ́ isi n'ọrụ ozi ala ọzọ bụ na ọ metụtara ọchịchị colonial. -- Otú ọ dị, ndị ọrụ Protestant, bụ ndị gọọmenti na-akwadoghị, na-emeghachi omume mgbe niile na colonialism", ka Woodberry na-ekwu na Christianity Today. Ọrụ ogologo oge nke Woodberry enwetawo otuto. N'ime ndị ọzọ, prọfesọ na-eme nchọpụta bụ́ Philip Jenkins nke Mahadum Baylor akọwawo ihe ndị na-esonụ banyere nchọpụta Woodberry: “Agbalịrị m n'ezie ịchọta oghere, ma ozizi ahụ kwadoro. Ọ na-enwe mmetụta dị ukwuu ná nnyocha a na-eme n’ụwa nile banyere Iso Ụzọ Kraịst.” Dị ka magazin bụ́ Christianity Today si kwuo ihe karịrị nnyocha iri emewo ka nchoputa Woodberry sikwuo ike. (5)
Mpụ na ego ya
(Matiu 22:35-40) Ya mere, otu onye n’ime ha, bụ́ ọkàiwu, jụrụ ya ajụjụ, na-anwa ya, na-asị: 36 Onye-ozizí, ònye bu ihe uku enyere n'iwu n'iwu? 37. Jisus si ya, I gēwere obi-gi nile na nkpuru-obi-gi nile na uche-gi nile hu Jehova, bú Chineke-gi, n'anya. 38 Nke a bụ nke mbụ na nnukwu iwu-nsọ. 39 Ma nke abụọ dị ka ya, Ị ga-ahụ onye agbata obi gị n'anya dị ka onwe gị . 40 N’elu iwu-nsọ abụọ a ka iwu-nsọ nile na ndị-amụma .
- (Luk 18:20, 21) Ị maara ihe ndị e nyere n'iwu , Akwala iko, Egbula, Ezula Ohi, Agbala akaebe ụgha, Sọpụrụ nna gị na nne gị. 21 Ọ si, Ihe ndia nile ka m'debereworo site na nwata.
(Ndị Rom 13:8, 9) Unu ejila onye ọ bụla ụgwọ ihe ọ bụla, ma ọ bụghị ịhụrịta ibe gị n'anya: n'ihi na onye hụrụ ibe ya n'anya edebezuwo iwu. 9 N’ihi na nke a, Akwala iko, Egbula mmadụ, Ezula ori, ab͕a-kwa-la àmà ugha, Agu-kwa-la; ma ọ buru na ọ di ihe ọzọ enyere n'iwu, aghọtara ya nkenke n'okwu a, bú, Hu onye-ab͕ata-obi-gi n'anya dika onwe-gi.
Ọkwa mpụ nwere mmetụta na ikike mmadụ. Ka mpụ na-adịchaghị, otú ahụ ka ọha mmadụ na-esikwu ike, a dịghịkwa emegbu ndị ọzọ. Gịnị bụ mmetụta nke okwukwe Ndị Kraịst na mpụ? Ọ bụrụ na ọ bụ nke bụ́ eziokwu, o kwesịrị inye aka mee ka onye ahụ gbanwee nke ọma ma belata mmegbu a na-emegbu ndị ọzọ. Ọtụtụ ndị na-eme mkpesa banyere ihe ọjọọ nke ọha mmadụ, ma ozi-ọma na oku nke nchegharị (cf. Okwu Jizọs, Luk 13: 3: “… ma, ma ọ bụrụ na unu echegharịghị, unu niile ga-ala n'iyi otu ahụ.) bụ ezi ike maka mgbanwe. Tụkwasị na nke ahụ, ịgbaso iwu kasịnụ banyere mmadụ ịhụ onye agbata obi ya n'anya, tinyere iwu ndị ọzọ, ga-ebelata mpụ. Ebe a na-ahụ onye agbata obi n'anya ma jiri ya kpọrọ ihe, ọ dịghị ihe ọjọọ ọ bụla ime ya. Ịmeso onye agbata obi n'ụzọ kwesịrị ekwesị bụ ihe ndabere maka ibelata mpụ. N’ihi ya, ọ bụrụ na Chineke metụrụ mmadụ aka, o kwesịrị ime ka ọ gbanwee àgwà ọma. Ndị na-enwe obi ụtọ na ndị obi ilu nwere ike ịbawanye mma, onye ahụ riri ahụ nwere ike ịkwụsị ịṅụ ọgwụ ọjọọ na izu ohi. Onye na-agba chaa chaa na-enweta mmasị karịa egwuregwu, ma ọ bụ onye na-eyi ọha egwu nwere ike ịkwụsị ọrụ ndị na-eyi ọha egwu. Ha bụ mgbanwe ndị nwere ike inwe mmetụta dị mma na ndụ nke onwe ha na ndị ọzọ. Obere ihe atụ gosiri otú Chineke nwere ike isi gbanwee ndụ ọtụtụ ndị. Ihe atụ na-egosi otú ọnụ ọgụgụ dị ukwuu nke ndị mmadụ si gbanwee n'ime. Nkọwa ahụ sitere na narị afọ nke 19 na site n'akwụkwọ Charles G. Finney Ihmeellisiä herätyksiä .
Agwala m na ọnọdụ omume gbanwere nke ukwuu site na mweghachi a. Obodo ahụ dị ọhụrụ, na-enwe ọganihu n'ụzọ akụ̀ na ụba na nke na-akpata ego ma juputara na mmehie. Ndị bi na ya nwere ọgụgụ isi na oke oke mana dịka mmụgharị ahụ gafere n'obodo ahụ site n'iweta nnukwu igwe mmadụ ndị kacha dị ịrịba ama, ndị nwoke na ndị nwanyị, na ntụgharị, enwere mgbanwe dị ebube gbasara usoro, udo na omume. Mụ na ọkàiwu nwere mkparịta ụka ọtụtụ afọ ka e mesịrị. A gbanwere ya na ntulite a ma bụrụ onye ọka iwu n'ozuzu n'okwu ikpe mpụ. N'ihi ụlọ ọrụ a, ọnụ ọgụgụ ndị omempụ maara ya nke ọma. O kwuru banyere oge nke ntulite a, "Ana m enyocha akwụkwọ nke iwu mpụ ma chọpụta eziokwu dị ịtụnanya: ebe obodo anyị toro okpukpu atọ ka oge nke revival gasịrị, ọ dịghị ọbụna otu ụzọ n'ụzọ atọ nke ebubo ebubo karịa ebe ahụ. ndị mbụ. Ya mere, mmetụta dị ebube ka mweghachi ahụ nwere n'obodo anyị. "(...) (...) Ma mmegide ọha na eze na nke onwe onye ji nwayọọ nwayọọ kwụsị. Na Rochester, amaghị m ihe ọ bụla gbasara ya. Nzọpụta ahụ nwere nleta dị ukwuu nke ya, mmụgharị ndị ahụ dị ike ma megharịa n'ọtụtụ ebe, na ndị mmadụ nwere oge ịmara ma onwe ha na ihe si na ya pụta ruo n'ókè nke na ha na-atụ egwu imegide ha dịka ọ dị na mbụ. Ndị nchụàjà ghọtakwara ha nke ọma karị, ndị ajọ omume kwetakwara na ha bụ omume Chineke. Echiche a nke ha ghọrọ ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ nke a na-ahụkarị, ya mere doro anya bụ ọdịdị dị mma nke mgbanwe ndị ahụ, gbanwee n'ezie, "ihe ọhụrụ e kere eke", bụ ndị ntụgharị, n'ihi ya, mgbanwe zuru oke mere ma na ndị mmadụ n'otu n'otu na n'ime ọha mmadụ, ya mere na-adịgide adịgide na-apụghị ịgbagha agbagha bụ. mkpụrụ osisi.
Gịnị banyere mmejọ nke chọọchị? Ọtụtụ ndị na-ekweghị na Chineke nwere ike na-arụ ụka na okwukwe Ndị Kraịst adịghị eweta mgbanwe dị mma, ha pụkwara ịrụtụ aka n’ọtụtụ puku ikpe na-ezighị ezi e mere n’aha Chineke kemgbe ọtụtụ narị afọ. Na ndabere nke ahụ, ha ji n'aka na ọ dịghị Chineke. Ha na-asị, "Ọ́ bụghị ihe ezi uche dị na ya ikwere na Chineke mgbe e meworo ọtụtụ ikpe na-ezighị ezi n'aha Ya?" Otú ọ dị, ndị a adịghị echebara echiche
• na ndị ajọ omume agaghị eketa alaeze Chineke: Ọ̀ bụ na unu amaghị na ndị ajọ omume agaghị eketa alaeze Chineke? Unu ekwela ka eduhie unu… (1 Ndị Kọrint 6:9) • na Jizọs jụrụ ikwupụta ndị mmehie: Mgbe ahụ ka m ga-ekwupụtara ha, sị, Ọ dịghị mgbe m maara unu: si n'ebe m nọ pụọ, unu ndị na-eme ajọ omume. (Matiu 7:23) • na Jizọs, Jọn Onye Na-eme Baptizim, na ndịozi kpọsara nchegharị. Jizọs kwukwara na “ma ọ gwụla ma unu chegharịrị, unu niile ga-alakwa n’iyi” (Luk 13:3). • na Jisus dọrọ aka ná ntị megide ijide mma agha ma dụọ ndị iro ha n’anya (Mt 26:52, 5:43,44). • Ọtụtụ ndị na-elegharakwa okwu Pọl anya bụ́ ebe ọ dọrọ aka ná ntị banyere anụ ọhịa wolf obi tara mmiri bụ́ ndị ga-abịa ma ọ pụọ. Okwu Pọl ndị a na-egosi nnọọ ọganihu nke akụkọ ihe mere eme. Ha na-akọwa ọtụtụ narị afọ na ikpe na-ezighị ezi e meworo n’aha Chineke bụ́ ndị meworonụ. Ọ gaghị ekwe omume ịgọnarị na Pọl ezighị ezi. Tụkwasị na nke ahụ, Pọl gosiri na omume pụrụ ịgba akaebe megide mmadụ. Ya onwe ya nwekwara ike ịsị ndị ọzọ: “Ụmụnna m, bụrụnụ ndị na-eso ụzọ m ọnụ, na-akakwa ndị na-eje ije ka anyị dị ka ihe atụ.” , Fil 3:17 .
- ( Ọrụ 20:29-31 ) N’ihi na amaara m nke a, na mgbe m ga-apụ, anụ ọhịa wolf ọjọọ ga-abata n’etiti unu, ha adịghị emere ìgwè atụrụ ahụ ebere. 30 Ọzọ kwa n'onwe-unu ka ndikom gēbili, nēkwu okwu b͕agọrọ ab͕agọ, idọpu ndi nēso uzọ-ha iso ha. 31 Ya mere na-eche nche, ma cheta, na n’ohere nke afọ atọ akwụsịghị m iji anya mmiri dọọ onye ọ bụla aka ná ntị abalị na ehihie.
- (Taịt 1:16) Ha na-ekwu na ha maara Chineke; ma n’ọlụ ha na-agọnarị ya, ebe ha bụ ihe arụ, na ndị na-enupụ isi, na ndị a na-apụghị imezu ezi ọrụ ọ bụla.
Agụmakwụkwọ na agụmagụ enweghị ihe jikọrọ ya na ikike mmadụ, mana mba ndị ọ na-adị mfe inweta agụmakwụkwọ na ịgụ na agụmagụ na-enwekarịkwa ọganihu na ikike mmadụ. Ya mere, olee otú okwukwe Ndị Kraịst si metụta isiokwu ahụ? Ọtụtụ ndị nwere ntụpọ ebe a. Ha amaghị na ọtụtụ asụsụ a na-ede ede na Europe na mba ndị ọzọ - yana ọtụtụ ụlọ akwụkwọ na mahadum - sitere na mmetụta nke okwukwe Ndị Kraịst. Dị ka ihe atụ, n’ebe a na Finland, Mikael Agricola, bụ́ Onye Ndozigharị nke Finland, bụrụkwa nna nke akwụkwọ, bipụtara akwụkwọ ABC mbụ nakwa Agba Ọhụrụ na akụkụ ụfọdụ nke akwụkwọ Bible ndị ọzọ. Ndị mmadụ mụtara ịgụ ihe site na ha. N'ọtụtụ mba ndị ọzọ na mba ọdịda anyanwụ, mmepe emeela site na usoro yiri nke ahụ:
Iso Ụzọ Kraịst kere mmepeanya Western. A sị na ndị na-eso ụzọ Jizọs gaara anọgide dị ka òtù ndị Juu dara mbà n’obi, ọtụtụ n’ime unu agaraghị amụta otú e si agụ ihe, ndị ọzọ gaara agụọkwa n’akwụkwọ mpịakọta ndị e depụtaghachiri n’aka. Enweghị nkà mmụta okpukpe e jikọtara ya na ọganihu na nha anya omume, ụwa dum ga-adị ugbu a na steeti, ebe ndị na-abụghị ndị Europe nọ na 1800s: Ụwa nke nwere ọtụtụ ndị ọkà mmụta kpakpando na ndị ọkà mmụta sayensị, ma na-enweghị ndị ọkà mmụta sayensị. Ụwa na-enweghị isi na-enweghị mahadum, ụlọ akụ, ụlọ ọrụ mmepụta ihe, ihe nkiri, chimni na pianos. Ụwa, ebe ọtụtụ ụmụaka na-anwụ tupu ha eruo afọ ise na ebe ọtụtụ ụmụ nwanyị ga-anwụ site na ịmụ nwa - ụwa nke ga-ebi n'ezie na "Age Ọchịchịrị". Ụwa ọgbara ọhụrụ sitere na ọha Ndị Kraịst. Ọ bụghị n'ógbè Islam. Ọ bụghị n'Eshia. Ọ bụghị n'obodo "ndị nkịtị" - dịka ihe dị otú ahụ adịghị. (6)
Ma ọ bụ ụlọ ọgwụ enweghị ihe jikọrọ ya na ikike mmadụ, mana ha na-eme ka ọnọdụ na ọdịmma ndị mmadụ dịkwuo mma. N'akụkụ a, okwukwe Ndị Kraịst ekerewo òkè dị ukwuu, n'ihi na a mụrụ ọtụtụ ụlọ ọgwụ (gụnyere Red Cross) site na mmetụta ya. Ihụnanya Chineke nyere maka ndị agbata obi na ọchịchọ inyere ndị mmadụ aka nọ na azụ nke ọtụtụ ụlọ ọgwụ:
N'oge emepechabeghị anya ndị mmadụ, bụ ndị nke Order of Saint Benedict, nwere ihe karịrị puku ụlọ ọgwụ abụọ na Western Europe naanị. Narị afọ nke 12 dị ịrịba ama n'ụzọ dị ịrịba ama na nke a, ọkachasị n'ebe ahụ, ebe Order nke Saint John na-arụ ọrụ. Dị ka ihe atụ, e hiwere ụlọ ọgwụ buru ibu nke Mmụọ Nsọ na 1145 na Montpellier, bụ́ nke ghọrọ ebe etiti mmụta ahụike na ụlọ ọgwụ Montpellier ngwa ngwa n’afọ 1221. Tụkwasị na nke ahụ́ ike, ụlọ ọgwụ ndị a na-enye ndị agụụ na-agụ nri na nri. lekọta ndinyom di-ha nwuru na umu-nb͕ei, nēnye kwa ndi nāchọ ha ebere. (7)
Ihe atụ ole na ole sitere n’Africa na-egosi mkpa okwukwe Ndị Kraịst pụtara. Ọtụtụ ndị na-akatọ ọrụ ozi ala ọzọ, ma o ewetawo nnukwu mgbanwe na nkwụsi ike na ọha mmadụ Africa. N'ihi nke a, akụ na ụba amalitela itolite na ọnọdụ obibi ndụ ndị mmadụ na-arị elu. Nke mbụ n'ime okwu ndị a bụ Nelson Mandela. Nke ikpeazụ a bụ Matthew Parris, onye ndọrọ ndọrọ ọchịchị a ma ama na Britain, onye edemede na onye nta akụkọ na The Times, nke isiokwu ya bụ "Dịka onye na-ekweghị na Chineke, ekwenyere m na Africa chọrọ Chineke," na n'okpuru isiokwu nta, "Ndị ozi ala ọzọ, ọ bụghị onyinye, bụ ngwọta maka nnukwu nsogbu Africa - echiche ndị mmadụ na-akụda mmụọ. " Parris bịarutere nkwubi okwu a mgbe ọ bichara dị ka nwata na mba dị iche iche dị n'Africa na mgbe ọ mechara njem buru ibu na kọntinent ahụ. Ya onwe ya bụ onye na-ekweghị na Chineke, ma o kwuru na ọrụ ozi ala ọzọ nwere mmetụta dị mma. Naanị ọrụ mmekọrịta mmadụ na ibe ya ma ọ bụ ikesa ihe ọmụma teknụzụ agaghị aga nke ọma, mana ọ ga-ahapụ kọntinent ahụ na njikọ ọjọọ nke Nike, dibịa afa, ekwentị mkpanaka, na mma ọhịa.
Matthew Parris: O mere m ume, na-eme ka okwukwe m na-ebelata n'ịkwalite ọrụ enyemaka obodo. Otú ọ dị, ime njem na Malawi mekwara ka echiche ọzọ pụta ìhè, bụ́ nke m nwara ịchụpụ ná ndụ m nile, ma ọ bụ ihe m na-enwebeghị ike izere kemgbe m bụ nwata n’Africa. Ọ na-agbagwojuru echiche echiche m anya, jiri isi ike jụ ikwekọ n'echiche ụwa m, ma gbagwojuru anya nkwere m na-eto eto na ọ dịghị Chineke. Ugbu a, dị ka onye na-ekweghị na Chineke maara nke ọma, ekwenyesiri m ike maka mmetụta dị ukwuu nke mgbasa ozi nke Ndị Kraịst na-enwe n'Africa - kpamkpam dị iche na òtù ọha mmadụ, ọrụ gọọmentị, na mgbalị enyemaka mba ụwa. Ndị a ezughị ezu. Nkuzi na nkuzi ezughị oke. N'Africa, Iso Ụzọ Kraịst na-agbanwe obi ndị mmadụ. Ọ na-eweta mgbanwe ime mmụọ. Mmụgharị ọzọ dị adị. Mgbanwe dị mma. …M ga-asị na ọ bụ ihe ihere na nzọpụta bụ akụkụ nke ngwugwu ahụ, mana ma Ndị Kraịst ọcha na ndị ojii na-arụ ọrụ n'Africa na-agwọ ndị ọrịa, na-akụziri ndị mmadụ ịgụ na ide; na ọ bụ naanị onye kacha agụ akwụkwọ nwere ike ilele ụlọ ọgwụ mission ma ọ bụ ụlọ akwụkwọ wee kwuo na ụwa ga-aka mma ma ọ bụrụ na ọ bụghị ... Iwepụ mgbasa ozi nke Ndị Kraịst site na nha anya Africa nwere ike ịhapụ kọntinent ahụ na ebere nke nchikota ọjọọ. : Nike, dibia afa, ekwe ntị na mma.
Ahụ ike na ọdịmma
- 1 (Jọn 3:11) N'ihi na nke a bụ ozi unu nụrụ site ná mmalite, ka anyị na-ahụrịta ibe anyị n'anya.
- (1 Pita 2:17) 17 Sọpụrụ mmadụ niile . Hụ òtù ụmụnna n'anya. Tụọ egwu Chineke. Sọpụrụ eze.
Ahụike na ọdịmma bụ okwu ndị dị nso na ikike mmadụ. Karịsịa ọdịmma nke uche na-adabere nke ukwuu na ndị ọzọ, ya bụ, otú anyị si emeghachi omume na omume nke ndị ọzọ n'ebe onwe anyị. N'ozuzu, ọ bụrụ na nwatakịrị nwere ebe na-eto eto na-akwado, ndị enyi na ndị nne na nna na-ahụ n'anya, ọ ga-abụ na ọ ga-etolite ghọọ okenye nke na-anabata onwe ya na ndị ọzọ. Mkpụrụ obi ya na uche ya dị mma n'ihi na ejirila ya kpọrọ ihe ma hụ ya n'anya. Otú ahụ ka ọ dịkwa maka ndị toworo eto. Ha dịkwa mma ma a nabata ha ma jiri ha kpọrọ ihe. Gịnị bụ mmetụta nke okwukwe Ndị Kraịst na ahụike uche? Na mpaghara a, e nyere anyị ntụziaka doro anya; anyị kwesịrị ịhụ ndị agbata obi anyị n'anya ma na-asọpụrụ onye ọ bụla, dịka ọmụmaatụ amaokwu ndị gara aga gosiri. O nwere ezigbo ntọala maka ahụike uche yana kwa oke ruuru mmadụ. Otú ọ dị, ọdịmma mmadụ na-adaberekwa n'ihe anụ ahụ́, ọ bụghị nanị n'uche, ihe. Ọ bụrụ na o nweghị nri, ọ bụrụ na ahụ́ adịghị ya, ma ọ bụ na ọ dịghị ọgwụgwọ mgbe ọ na-arịa ọrịa, nke a na-ebelata ahụ́ ike. Ihe ndị a anaghị emekarị na obodo ndị na-adịghị asọpụrụ ikike mmadụ nke ndị ọzọ. Gịnị bụ nduzi Baịbụl ma a bịa n’ebe ndị nọ n’ọnọdụ siri ike ná ndụ? Enwere ọtụtụ nkuzi na amaokwu gbasara isiokwu a n'akụkụ agba ọhụrụ. Ha pụtara n’ozizi ma Jizọs ma ndịozi ya. Ha na-agba anyị ume ka anyị nyere ndị ogbenye, ndị na-arịa ọrịa ma ọ bụ ndị nọ ná nsogbu aka. Naanị nsogbu bụ na anyị anaghị adị ngwa ime ha. Okwukwe anyị anaghị adị irè mgbe nile nke na ọ ga-eru ndị agbata obi anyị:
- (Mak 14:7) 7 N'ihi na unu nwere ndi-ob͕eye n'etiti unu mb͕e nile, mb͕e ọ bula unu nāchọ, unu puru ime ha ezi ihe: ma Mu onwem enweghi mb͕e nile.
- (1 Jọn 3:17, 18) Ma onye ọ bụla nke nwere ihe ọma nke ụwa a, ma hụ ka nwanna ya nọ na mkpa, ma mechibidokwa obi ọmịiko ya n'ebe ọ nọ, olee otú ịhụnanya Chineke si ebi n'ime ya? 18 Ụmụntakịrị m, ka anyị ghara ịhụ n’anya n’okwu ma-ọbụ n’ire; kama n’omume na n’eziokwu.
- ( Jems 2: 15-17 ) Ọ bụrụ na nwanna nwoke ma ọ bụ nwanna nwanyị gba ọtọ, na enweghị nri ụbọchị; 16 Ma otù onye nime unu si ha, Lanu n'udo, ka afọ ju kwa unu; na-agbanyeghị na ị naghị enye ha ihe ndị ahụ dị mkpa maka arụ; kedu uru ọ bara? 17 Ya mere, okwukwe, ọbụrụ na o nweghị ọrụ, ọ nwụrụ anwụ, ebe ọ bụ naanị ya.
- (Taịt 3:14) 14 Ka ndị anyị na-amụtakwa ịnọgide na-arụ ezi ọrụ maka ihe ndị dị mkpa, ka ha wee ghara ịdị na-amị mkpụrụ.
Otú ọ dị, ụfọdụ agbasowo ozizi Bible ndị gara aga. N’ihi ya, ọtụtụ òtù Ndị Kraịst na-arụ ọrụ ebere amalitela. Dịka ọmụmaatụ, a mụrụ Red Cross mgbe otu Onye Kraịst nwere obi ụtọ, Henri Dunant, hụrụ ọnọdụ nke ndị merụrụ ahụ n'ọgbọ agha wee malite chepụta ụzọ isi belata ya. Florence Nightingale, bụ́ Onye Kraịst na-asọpụrụ Chineke bụ́ onye gbanwere ma nlekọta ndị agha ma n’ozuzu nlekọta ahụ ike, rụkwara ọrụ n’otu ebe ahụ. A makwaara William Booth, onye nchoputa nke Salvation Army, na Eglantyne Jebb, onye guzobere Save the Children. Nzukọ nke ikpeazụ malitere mgbe Jebb rụrụ ọrụ maka ụmụaka Central Europe agụụ na-agụ mgbe Agha Ụwa Mbụ gasịrị. Otu ihe atụ nke ịdị irè nke okwukwe bụ John Wesley, onye bụbu onye nkwusa a ma ama na nna nke òtù Metọdist na narị afọ nke 18. N'okpuru mmetụta ya, England nwere ike nweta ezigbo mmeghari mmekọrịta ọha na eze na ọganihu ndọrọ ndọrọ ọchịchị, mmekọrịta ọha na eze na nke akụ na ụba. Ha belatara ikpe na-ezighị ezi na ịda ogbenye nke ọha mmadụ, na-ebuli ụkpụrụ ibi ndụ nke ọtụtụ puku mmadụ. Ọkọ akụkọ ihe mere eme bụ́ J. Wesley Bready emewo ọbụna na òtù mgbanwe ụmụnna Wesley gbochiri England ịbanye n’ime mgbanwe mgbanwe na ime ihe ike yiri nke ahụ nke weere ọnọdụ na France:
Ozi Wesley mesiri ike nghọta nke ozi-ọma. O zughị ezu ka a zọpụta mkpụrụ obi mmadụ, ma uche, ahụ, na ebe obibi mmadụ kwesịrị ịgbanwe. N'ihi echiche Wesley, ọrụ ya na Britain karịrị nnọọ izisa ozi ọma. Ọ meghere ụlọ ahịa ọgwụ, ụlọ ahịa akwụkwọ, ụlọ akwụkwọ na-akwụghị ụgwọ, ebe nchekwa maka ndị inyom di ha nwụrụ, ma bilie imegide ịgba ohu ogologo oge tupu a mụọ William Wilberforce, bụ́ onye mmegide a kasị mara amara nke ịgba ohu. Wesley kwalitere nnwere onwe obodo na nke okpukpe ma kpalie ndị mmadụ ịhụ otú e si napụ ndị ogbenye obi ọjọọ. O hiwere ulo akwukwo ntughari na nka ma mukwaa ogwu n'onwe ya iji nyere ndi nkpa aka. Mgbalị Wesley mere ka a kwalite 'ikike ndị ọrụ yana mmepe nke ụkpụrụ nchekwa n'ebe ọrụ. Onye bụbu praịm minista Britain David Lloyd George kwuru na kemgbe ihe karịrị otu narị afọ, ndị Methodist bụ ndị isi n'ọkwa nke otu ndị ọrụ. … Robert Raikes weputara echiche nke ibido ụlọ akwụkwọ Sọnde n'ihi na ọ chọrọ inye ụmụ nke ndị ọrụ ohere ịga ụlọ akwụkwọ. Ndị ọzọ nke mgbanwe Wesley metụtara megharịrị ụlọ ụmụ mgbei, ụlọ ọgwụ nke uche, ụlọ ọgwụ, na ụlọ mkpọrọ. Florence Nightingale na Elizabeth Fry, dịka ọmụmaatụ, bịara mara maka mmepe na imeziwanye nlekọta ahụike na usoro ụlọ mkpọrọ. (10)
References:
1. Pirjo Alajoki: Naiseus vedenjakajalla, p. 21,22 2. Mia Puolimatka: Minkä arvoinen on ihminen?, p. 130 3. David Bentley Hart: Ateismin harhat (Atheist Delusions: The Christian Revolution and its Fashionable Enemies), p. 224,225 4. Pekka Isaksson & Jouko Jokisalo: Kallonmittaajia ja skinejä, p. 77 5. Matti Korhonen, Uusi tie 6.2.2014, p. 5 6. Rodney Stark: The victory of reason. How Christianity led to freedom, capitalism and Western Success. New York, Random House (2005), p. 233 7. David Bentley Hart: Ateismin harhat (Atheist Delusions: The Christian Revolution and its Fashionable Enemies), p. 65 8. Lennart Saari: Haavoittunut planeetta, p. 104 9. Parris, M., As an atheist, I truly believe Africa needs God, The Times Online, www.timesonline.co.uk, 27 December 2008 10. Loren Cunningham / Janice Rogers: Kirja joka muuttaa kansat (The Book that Transforms Nations), p. 41
|
Jesus is the way, the truth and the life
Grap to eternal life!
|
Other Google Translate machine translations:
Ọtụtụ nde afọ / dinosaurs / evolushọn
mmadụ? |
