|
This is a machine translation made by Google Translate and has not been checked. There may be errors in the text. On the right, there are more links to translations made by Google Translate. In addition, you can read other articles in your own language when you go to my English website (Jari's writings), select an article there and transfer its web address to Google Translate (https://translate.google.com/?sl=en&tl=fi&op=websites).
Lķknardrįp og tķmanna tįkn
Lęršu hvaš lķknardrįp žżšir, hvaša hlutir hafa veriš notašir til aš réttlęta žaš og hvert žaš leišir aš samžykkja žaš
Žessi grein fjallar um lķknardrįp, eša miskunnardauša, sem žżšir ķ reynd aš valda dauša sjśklings sem hann eša ašrir telja lķf sitt ekki žess virši. Žaš er efni sem stundum kemur upp aftur žegar sumir kalla eftir žvķ aš žaš verši lögleitt. Tilefniš getur veriš aš hętta žjįningum, fjįrhagsįstęšur eša aš varšveita reisn ķ daušanum. Mikilvęgir skilmįlar į žessu sviši eru:
Meš frjįlsu lķknardrįpi er įtt viš manndrįp af gįleysi aš beišni viškomandi. Žaš er sambęrilegt viš sjįlfsvķgshjįlp.
Ófrjįls lķknardrįp žżšir aš drepa einhvern ķ žeirri trś aš žaš sé best fyrir hann aš deyja. Annaš fólk velur žaš vegna žess aš fórnarlambiš getur ekki sagt skošun sķna.
Ósjįlfrįš lķknardrįp er morš į einstaklingi gegn vilja žeirra.
Virkt lķknardrįp žżšir manndrįp af gįleysi meš athöfn, eins og aš gefa banvęnt eitur.
Hlutlaus lķknardrįp žżšir aš flżta dauša meš žvķ aš hętta mešferš eša koma ķ veg fyrir ašgang aš nęringarefnum og vatni. Sišferšilega er žaš ekki langt frį virku lķknardrįpi, žar sem hvort tveggja er ętlaš aš enda meš dauša.
En hvernig į aš nįlgast žetta alvarlega efni, sem snertir dżpstu spurningar lķfsins: merkingargildi mannlķfs, žjįningar og nįgranna? Žetta eru atrišin sem eru skošuš hér aš nešan. Tilgangurinn er fyrst aš fjalla um algengustu rökin, sem notuš hafa veriš til aš verja lķknardrįp.
Hvaš er žroskandi lķf ? Ein af réttlętingum fyrir lķknardrįp hefur veriš sś aš ef einstaklingur er meš alvarlega fötlun eša veikindi kemur žaš ķ veg fyrir aš hann geti lifaš mannsęmandi og innihaldsrķku lķfi. Tališ er aš lķfsgęši hans geti ekki veriš žannig aš hann/hśn verši įnęgšur og hamingjusamur. Hins vegar er mikilvęg spurning hver skilgreinir lķfsgęši einstaklings? Til dęmis geta margir meš fötlun frį fęšingu (td Downs heilkenni) veriš hamingjusamir og įnęgšir ķ lķfi sķnu. Žeir geta veitt umhverfi sķnu gleši, žó aš lķf žeirra sé takmarkašra en annarra. Žaš er rangt aš segja aš žeir lifi ekki innihaldsrķku lķfi. Ef viš metum okkar eigiš virši ašeins ķ skilvirkni, žį gleymum viš mannkyninu. Hvaš meš verkjalyf og lęknishjįlp fyrir lķfsgęši? Žaš er merkilegt aš lķknardrįpsumręšan hefur ašeins komiš upp ķ nśtķmanum žegar ašstęšur til verkjastillingar eru betri en nokkru sinni fyrr. Nś er aušvelt aš lina lķkamlega sįrsauka meš lyfjum. Margir sem hafa slasast ķ slysum eša oršiš fyrir sįrsauka geta notaš žį til aš lifa įnęgjulegu lķfi. Oftast er vandamįliš ekki sįrsauki, heldur žunglyndi, sem knżr mann til aš vilja deyja. Hins vegar er hęgt aš jafna sig eftir žunglyndi og einnig er hęgt aš fjarlęgja sįrsaukann ķ alvarlegum tilfellum meš svęfingu. Allir geta upplifaš žunglyndi og lķkamlega sįrsauka į lķfsleišinni. Sumir geta lķka sagt aš žeir séu žakklįtir fyrir aš fį meiri tķma til aš lifa meš hjįlp öndunarvéla og slöngur (mįnašarleg višbót frį Helsingin Sanomat, 1992 / 7 grein Eläköön elämä [Hśrra lķf]) - sem margir styšja lķknardrįps telja nišrandi og falla illa aš mannlegri reisn. Žess vegna er rangt aš tala fyrir hönd allra, aš einhver sjśkdómur eša fötlun sé hindrun ķ vegi fyrir lķfsgęšum žeirra. Sama fólkiš gęti sķšar hafa nįš sér aš fullu eša vaknaš śr djśpu dįi eftir marga mįnuši. Slķk tilvik eru einnig žekkt.
Žaš einkennilega er aš samfélagiš setur lķkamlega vel og gįfuš fólk ofarlega ķ lķfsgęšaröšinni, žrįtt fyrir aš žaš sé stundum óhamingjusamt. Hins vegar telur samfélagiš lķfsgęši fįtęks fólks lķtil, žó aš žeir geti stundum veriš įnęgšastir. (1)
Mikilvęga gagnrżni į mešferšarviljann mį telja aš hśn segir oft frį višhorfi heilbrigšs og heilbrigšs einstaklings til mešferšar viš alvarlegum sjśkdómi. Žaš er alveg vitaš aš skošanir manna breytast į žessu mįli. Heilbrigšur einstaklingur tekur ekki sömu įkvaršanir og veikur einstaklingur. Eftir žvķ sem lķfslķkur minnka finnst lķfiš oft dżrmętara. Krabbameinssjśkur lęknir krafšist žess aš samstarfsmašur hans ętlaši aš gefa sjįlfum sér banvęna sprautu eftir žvķ sem sjśkdómurinn versnaši. Sķšan, žegar krabbameiniš versnaši, varš sjśklingurinn hręddur og var svo vantraustur aš hann neitaši jafnvel verkjalyfjasprautum. Hins vegar velja flestir alvarlega fatlašir sjśklingar lķfiš fram yfir daušann. Eftir slysiš vildi ašeins einn af fjórfętlingum sem bjargaš var meš öndunarvél fį aš deyja. Tveir sjśklingar voru ķ óvissu en 18 óskušu eftir tķmabundinni öndunarvélaašstoš aftur ef žörf krefur. (2) (3)
Fatlaš og ófatlaš fólk ķ samfélagi okkar žarf ekki frekari styrkingu į žeirri mannkynsķmynd sem falskaupmenn og auglżsendur samkeppni, ķžróttir, heilsu, feguršar, aušvelt lķf og aušveldur dauša hafa skapaš okkur. .. Žeir reyna lķka alltaf aš segja okkur aš hamingja og žjįning geti ekki passaš ķ sömu manneskjunni og ķ sama lķfi eša dauša į sama tķma. Žvķ er haldiš fram fyrir okkur aš fatlašur einstaklingur sé ašeins fatlašur einstaklingur en ekki į sama tķma lķka heilbrigšur og mannlegur og margt fleira. Mjög mikilvęgt vopn til aš višhalda hugsun valdhafa er lķka sś hugmynd aš vanmįttarleysi og ósjįlfstęši séu ašeins neikvęšir hlutir. Aš sama skapi er hęttulegt vopn lķka talaš um mannsęmandi lķf - žeir sem rįša halda žvķ fram aš slķkt sé til og žį skilgreina žeir hvaš žaš er. Ķ dag, Fulltrśi og styrkir meginstraums dęmigeršrar hugsunar er Jorma Palo žegar hann skrifar um nišurlęgingu sem of erfiša fötlunartengda žjįningu. Nišurlęging kemur til flestra af żmsum įstęšum einhvern tķma į lķfsleišinni. Viš vitum aš hęgt er aš reyna nišurlęgingu til aš flżja og afneita eša hefna sķn, en of fį okkar įtta sig į žvķ aš žaš er hęgt aš horfast ķ augu viš hana augliti til auglitis og įn žess aš flżja. Viš höfum ekki mynd sem er aš finna ķ huganum žegar žess er žörf, hvernig į aš vaxa ķ mišri nišurlęgingu og finna eitthvaš nżtt og mikilvęgt. Žaš er aušvitaš allt annaš aš žaš sé ekki rétt aš nišurlęgja ašra manneskju. Aš mķnu mati eru gjöršir Palo nś žegar mjög nįlęgt žvķ aš nišurlęgja fólk meš alvarlega fötlun. Hins vegar er lķfiš sjįlft nišurlęgjandi, ólķkt manneskju sem gerir rangt. Jafnvel fötlušum einstaklingi sem er ķ umönnun finnst ašstęšurnar vera mjög mismunandi eftir žvķ hvernig hinn ašilinn sem sinnir honum tengist žeim. (4)
Annaš dęmi sżnir hvernig fólk getur hugsaš hiš gagnstęša žegar žaš er heilbrigt en ķ ašstęšum žar sem žaš hefur misst getu sķna til aš starfa. Flestir fjórfęšingar vildu lifa. Oft eru žaš ekki sjśkdómarnir sem hafa įhrif į lķfsviljann heldur žunglyndi. Jafnvel lķkamlega heilbrigt fólk getur žjįšst af žunglyndi.
Ķ einni rannsókninni voru heilbrigš ungmenni spurš hvort žau myndu vilja endurlķfgun į gjörgęslu ef žau yršu varanlega hreyfingarlaus ķ slysi. Nęstum allir svörušu aš žeir vildu frekar deyja. Žegar rętt var viš 60 ungmenni meš ferfleygu, sem voru skyndilega fatlašir, sagši ašeins einn žeirra aš ekki hefši įtt aš endurlķfga hann. Tveir gįtu ekki svaraš, en allir hinir vildu lifa. Žeir höfšu fundiš innihaldsrķkt lķf jafnvel meš lömun. (5)
Hagkerfi. Lķknardrįp hefur einnig veriš réttlętt af efnahagslegum įstęšum. Žaš er önnur ašalröksemdin sem notuš er til aš styšja lķknardrįp. Sömu rök notušu nasistar einnig ķ įróšri sķnum. Įstęša er žó til aš efast um śtreikninga varšandi lęknismešferšir og annan kostnaš. Kostnašarsparnašur er ekki óyggjandi fyrir heildina:
Eins og alltaf eru endurskošendurnir aš elta okkur, vopnašir upp aš tönnum meš blįkaldar kröfur um nišurskurš į kostnaši. Žeir myndu aušvitaš nįst ef allir hefšu ašeins umönnunarvilja, ef sjśkrahśsvist vęri skipulagt į skilvirkari hįtt og ef "óžarfa" (viš munum koma aftur til aš ķhuga merkingu žess oršs fljótlega) vęri hętt viš mešferš. Ķ febrśar 1994 birtu Emanuel og Emanuel frį Harvard Medical School yfirgripsmikla umfjöllun um greinar sem skrifašar voru um žetta efni um allan heim og komust aš žeirri nišurstöšu: Enginn einstaklingsbundinn kostnašarsparnašur viš lķfslok - hvort sem žaš tengist mešferšarvilja, sjśkrahśsžjónustu eša stöšvun óžarfa umönnun - eru afgerandi. Allt stefnir ķ sömu įtt: sparnašur ķ mešferšarśrręšum tengdum lķfslokum er ekki umtalsveršur. Upphęšin sem ef til vill sparast meš žvķ aš draga śr įrįsargirni, lķfsvarandi ašgeršir fyrir deyjandi sjśklinga eru ķ mesta lagi 3,3% af heildarkostnaši heilbrigšisžjónustunnar. Svo mikiš aš spara ķ aš deyja; frį ströngri nytjasišferšislegri nįlgun į žau erfišu lķfsišfręšilegu vandamįl sem nś eru til stašar ķ umręšunni um heilbrigšismįl. Aš minnsta kosti į žessu eina mikilvęga svęši, erum viš nśna aš rķfast yfir eigin fótum. (6)
Žannig mį draga ķ efa śtreikninga į lęknismešferšum og öšrum kostnaši. Žó aš žaš sé rétt aš kostnašur fylgi mešferšum ķ formi launa o.s.frv., žį fara sömu peningarnir aftur śt ķ samfélagiš. Sjśkrahśsstarfsmenn borga skatta, kaupa mat og vörur (allt meš viršisaukaskatti) eins og annaš fólk. Annar valkostur er aš segja žeim upp og greiša atvinnuleysisbętur, en er eitthvaš vit ķ žvķ? Žaš myndi ašeins leiša til aukins atvinnuleysis og stöšva hagkerfiš. Į heildina litiš vęri žaš óhagstęšari lausn. Auka mętti atvinnu meš žvķ aš rįša fleiri starfsmenn ķ heilbrigšisgeirann, žar sem margir nśverandi starfsmenn eru of mikiš. Ef allir ašrir skattgreišendur skattgreišenda ķ Finnlandi, td (2 milljónir starfsmanna, mešaltekjur 35.000 evrur) yršu hękkašar um 0,5 prósent og hann notašur til aš rįša fleiri starfsmenn, myndi žaš auka atvinnu um u.ž.b. 7000 manns (ekki ętti aš nota skuldafé til rįšningar). Žessir peningar myndu sķšan skila sér til umferšar og samfélagsins ķ formi skatta og annarra greišslna. Ķ borg eins og Helsinki (500.000 ķbśar) myndi žaš žżša ca. 700 nżir starfsmenn og į staš eins og Lahti (100.000 ķbśar) 140 nżir starfsmenn, ķ sömu röš. Ef launaskattur yrši hękkašur um 0,25% myndi žaš žżša helming af žessum tölum. Žessir margir starfsmenn sem fara inn ķ heilbrigšisgeirann myndu gera vinnuna mun įnęgjulegri og gefa tękifęri til aš bjóša öldrušum og sjśkum mannśšlegri umönnun. Žaš hefur komiš fram aš flestir eru tilbśnir aš borga hęrri skatta til aš halda uppi gęšažjónustu.
Saga og lęknisfręši. Viš innsżn ķ sögu lęknisfręšinnar ķ hinum vestręna heimi kemur ķ ljós aš hśn hefur veriš undir miklum įhrifum frį Hippókratesareišnum, hefšum sem byggšar eru ķ kringum hann og einnig sišferšilegt hugarfar sem er sprottiš af kristnum skilningi į mannkyninu. Žeir žęttir hafa haft įhrif į žann hįtt aš fólk metur mannlķfiš alveg frį upphafi, ž.e. frį getnašarstund. Mikilvęgustu meginreglurnar eru mešal annars aš bjarga mannslķfum og lina sįrsauka į sem bestan hįtt. Žessi nįlgun kemur fram ķ bók finnska lęknafélagsins sem heitir Lääkärin etiikka [sišfręši lękna] sem leggur įherslu į aš sjśklingur megi aldrei vera įn mešferšar:
Hęgt er aš sleppa lķfslengjandi ašgeršum žegar daušsfall er įkvešiš og ekki er hęgt aš lękna sjśklinginn. Žetta hefur veriš kallaš ašgeršalaus ašstoš viš daušann, en hér er um algjörlega venjulegt lęknastarf aš ręša žar sem stöšugt žarf aš taka įkvaršanir um aš velja žį mešferšarašferš sem hentar sjśklingnum. Į hinn bóginn gęti virkt lķknardrįp, ž.e. aš flżta dauša, veriš aš starfa ķ samręmi viš beišni sjśklingsins žegar hann vill lįta drepa sig. Almenn afstaša lękna til dįnarhjįlpar ķ Finnlandi er frįhrindandi. Hefšbundin sišfręši lękna samžykkir ekki notkun lęknisfręšikunnįttu til aš drepa mann viljandi. almennra hegningarlaga er męlt fyrir um žunga refsingu fyrir manndrįp žótt žaš sé gert aš ósk viškomandi. Margir telja aš hętt verši viš allt hugtakiš lķknardrįp, žvķ žaš gefur ašeins til kynna aš lęknirinn sé aš valda dauša sjśklingsins ķ staš sjśkdómsins. Žaš eru sjśkdómar sem ekki er hęgt aš lękna, en sjśklingurinn er aldrei skilinn eftir įn mešferšar. (7)
Hver er stašan ķ dag? Margir heimspekihópar vilja eyša žeirri góšu og öruggu hefš sem rķkt hefur ķ lęknisfręši ķ gegnum įratugina. Fyrsta skrefiš ķ žessa įtt var aš krefjast lögleišingar fóstureyšinga. Žaš var ekki krafist af lęknahópum, heldur af fylgjendum sjįlfmišašrar įnęgjumenningar. Žeir töldu aš žaš vęri ķ lagi aš drepa barn ef žaš kęmi ķ veg fyrir įętlanir foreldranna. Žessa dagana eru nęstum allar fóstureyšingar geršar af félagslegum įstęšum, ekki vegna žess aš lķf móšurinnar vęri ķ hęttu. Td į Indlandi og ķ Kķna eru stślkubörn drepin ķ fóstureyšingum, ķ hinum vestręna heimi eru bęši kynin drepin.(Į Indlandi eru ašeins 914 konur fyrir hverja 1000 karla. Žar sem hęgt er aš kanna kyn fósturs snemma hefur žaš leitt til milljóna fóstureyšinga ófęddra stślkna.) Hver er nżja stefnan? Lķklegt er aš samžykkja morš į barni inni ķ móšurkviši leiši til žess aš žaš sama verši samžykkt utan móšurlķfs. Žaš er rökrétt tališ aš ef drįp į barni ķ móšurkviši er réttlętanlegt, hvers vegna ętti žaš aš vera munur į žvķ aš gera žaš utan móšurkvišar. Ķ sumum löndum hefur žegar veriš rętt um aš binda enda į lķf alvarlega fatlašra nżfęddra barna, dįsjśklinga og alvarlega fatlašs fólks. Svipuš rök sem notuš voru til aš verja fóstureyšingar eru notuš til aš styšja lķknardrįp. Eftir žvķ sem lķšur į samtališ er hugsanlegt aš mörkin verši sķfellt žrengri hvaš varšar žaš hvaš telst innihaldsrķkt lķf. Heimspekilegir hringir eru aš taka žróun og umręšu ķ žį įtt aš algert gildi mannlegs lķfs er sķfellt aš missa gildi sitt.(Ķ Hollandi, žar sem ęfingin hefur veriš lengst tekin, sagšist meira en tķundi hluti eldra fólks óttast aš lęknar žeirra myndu drepa žaš gegn vilja sķnum. [8] Žśsundir bera kort ķ vasa sķnum žar sem segir aš žeir geri žaš ekki. vilja vera drepnir gegn vilja sķnum ef žeir eru lagšir inn į sjśkrahśs.) Albert Schweitzer sagši:
Žegar einstaklingur missir viršingu fyrir hvers kyns lķfsformi missir hann viršingu fyrir lķfinu ķ heild sinni. (9)
Nśtķmažróun er ekki nż eša nśtķmaleg hugsun. Ef viš förum aftur til Žżskalands į 2. og 3. įratugnum rķkti svipaš andrśmsloft žar jafnvel įšur en nasistar komust til valda. Hitler skapaši ekki žennan hugsunarhįtt heldur kom hann af borši heimspekinga. Mikilvęgur žįttur var sérstaklega bókin sem gešlęknirinn Alfred Hoche og dómarinn Karl Bilding gaf śt snemma į 2. įratugnum og fjallaši um einskis virši fólk og lķf sem ekki er žess virši aš lifa. Žaš og įróšur nasista ruddi brautina fyrir fólk til aš sętta sig viš hugmyndina um lķf sem er óęšri. Žetta byrjaši allt į litlum byrjun. Stefna eins og frjįlslynd gušfręši og žróunarstefna voru einnig undir sterkum įhrifum ķ bakgrunninum. Žeir höfšu mikinn stušning ķ Žżskalandi ķ upphafi 1900.
Žaš varš ljóst fyrir fólkiš sem rannsakar strķšsglępi aš žetta śtbreidda drįp hófst meš smįvęgilegum višhorfsbreytingum. Ķ upphafi breyttist višmót lęknanna ašeins. Hugmyndin um aš lķfiš vęri ekki žess virši aš lifa žvķ var samžykkt. Upphaflega įtti žetta ašeins viš langveikt fólk. Hęgt og rólega stękkaši umfang fólks, sem var tališ drepahęft, ķ samfélagslega óaršbęrt fólk, žeirra sem höfšu mismunandi hugmyndafręši, kynžįttamismunaša og aš lokum til allra annarra en Žjóšverja. Mikilvęgt er aš gera sér grein fyrir žvķ aš žessi hugsunarhįttur hófst śt frį örlķtilli višhorfsbreytingu til hinna vonlausu sjśku, sem tališ var aš vęri ekki lengur ķ endurhęfingu. Svo lķtilshįttar breyting į višhorfi lęknisins er žvķ vert aš skoša. (10) Hvernig fer žróun fram? Žegar breytingar hafa oršiš ķ samfélaginu į sviši sišferšis samžykkt fóstureyšinga, frjįlsra kynferšislegra samskipta o.s.frv. hafa breytingarnar oft fylgt sama mynstri. Sama mynstur hefur veriš endurtekiš nokkrum sinnum og leitt til breyttra višhorfa fólks. Ķ žessu lķkani eru mikilvęgustu skrefin eftirfarandi žęttir:
1 . Nokkrir hįvęrir boša nżtt sišferši og hafna žeirri hegšun sem hefur veriš talin rétt ķ įratugi. Žetta geršist seint į sjöunda įratugnum žegar hugmyndin um frjįls kynlķf og fóstureyšingar var bošuš. Sömuleišis er samkynhneigš, sem įšur var įlitin brenglun og var skilin aš stafa af ašstęšum, meš jįkvęšum augum ķ dag. Lķknardrįp er eitt svipaš ķ žessari umręšu:
Ég var ķ burtu frį heimalandi mķnu ķ žrjś įr, įrin 1965 til 1968. Žegar ég kom heim haustiš 1968 varš ég mjög hissa į žeirri breytingu sem oršiš hafši į andrśmslofti almenningssamręšna. Žetta snerti bęši tóninn ķ samtalinu og einnig spurningaramma. (...) Ķ stśdentaheiminum voru žeir sem kröfšust réttlętingar į kynferšislegum samböndum žeir sem žeyttu bįsśnu sķna hįtt. Žeir kröfšust til dęmis aš drengir og stślkur ęttu aš fį aš bśa saman į heimavistum hįskólans žótt žau vęru ekki gift. Svo virtist sem unglingadeildin hefši veriš tekin yfir af nżjum leištogum sem bošušu ekki ašeins sósķalisma og skólalżšręši heldur einnig hugmyndina um frjįls kynlķf. Žegar į heildina er litiš var žaš nżtt aš višmišunarhópar hefšu myndast sem tölušu mun opnara um kynjamįl en įšur hefši tķškast į opinberum vettvangi og sökušu samfélagiš og kirkjuna um aš beita tvöföldu sišferši. (11)
2. Fjölmišlar gefa fulltrśum hins nżja sišferšis rżmi og lķta į žį sem einhvers konar hetjur:
Rętt var viš pör sem bjuggu ķ ólögmętri sambśš opinberlega sem einhvers konar hetjur nżs sišferšis sem vogušu sér aš standa uppi gegn sišferši śrkynjašs borgarasamfélags. Į sama hįtt var rętt viš samkynhneigša og krafist frjįlsrar fóstureyšingar (12)
3. Gallup kannanir stašfesta stefnubreytinguna. Eftir žvķ sem fleiri og fleiri snśa sér til aš styšja nżja vinnubrögšin hefur žaš įhrif į ašra sem lesa žessar skošanakannanir.
4. Fjórša stigiš er žegar löggjafarnir stašfesta nżja venju, telja hana rétta, žótt hiš sama hafi veriš tališ rangt ķ gegnum aldirnar. William Booth, stofnandi hjįlpręšishersins, spįši žvķ aš žetta myndi gerast rétt fyrir endurkomu Jesś. Žaš myndu rķsa upp löggjafar sem virša ekki Guš og bošorš hans hiš minnsta. Žaš er erfitt aš neita žvķ aš žróunin hefur fariš ķ žessa įtt.
1. Žį verša pólitķk įn Gušs... Sį dagur mun koma aš opinber rķkisstefna alls hins vestręna heims veršur žannig aš enginn į neinu stjórnarstigi óttast Guš lengur... nż kynslóš stjórnmįlaleištoga mun stjórna Evrópu, kynslóš sem mun ekki lengur vera aš minnsta kosti hrędd viš Guš;
Morš. Žegar veriš er aš verja lķknardrįp er oft hęgt aš nota falleg orš eins og įst, viršulegur dauši, ašstošardauši, aušveldur dauši, góšur dauši eša aš frelsa sig frį lķfi sem er ekki žess virši aš lifa žvķ. Sami oršaforši er notašur og nasistar notušu ķ įróšri sķnum į žrišja įratugnum. Hins vegar eru fyrri mįlin um manndrįp. Ennfremur, žegar talaš er um góšan eša viršulegan dauša, er ķ raun įtt viš lķfiš. Lķfiš į sķšustu augnablikunum getur veriš gott eša slęmt, en daušinn sjįlfur er takmörk fyrir alla og hann gerist į augabragši. Mįlnotkun er žvķ mikilvęg og til žess vķsar eftirfarandi tilvitnun. Hringorš fį okkur til aš hafa aušveldara samśš en bein orš.
Įriš 2004 breyttu bresku lķknardrįpissamtökin nafni sķnu ķ Dignity in Dying. Žegar žetta er skrifaš foršašist vefsķša žeirra vandlega bein orš eins og lķknardrįp, sjįlfsmorš eša miskunnardrįp. Žess ķ staš voru notašar óljósar setningar eins og viršulegur dauši meš eins lķtilli žjįningu og mögulegt er, getan til aš velja og stjórna žvķ hvernig viš deyjum, ašstošardauši og įkvöršun um aš binda enda į žjįningu sem er oršin óbęrileg. Ekki eru allir sannfęršir um žessa nįlgun. Einn fréttaskżrandi Daily Telegraph sagši: "Žaš segir eitthvaš žegar stofnun žarf aš vķsa til sjįlfrar sķn meš hringtorgshugtaki. Lķknardrįpfélagiš ętlar nś aš kalla sig Dignity in Dying. Hver af okkur myndi ekki vilja deyja meš reisn? Žaš er ekki erfitt aš trśa žvķ aš hvatamenn lķknardrįps (reyndar!) séu hręddir viš aš segja beint hvaš žeir eru aš keyra, nefnilega aš drepa fólk. (13) Einn hjśkrunarfręšingur svaraši lżsingunni į sjįlfsvķgshjįlp meš hugtakinu ašstošardauši: Ljósmęšur ašstoša viš fęšingu og lķknarhjśkrunarfręšingar ašstoša viš sérstaka lķknarmešferš. Aš ašstoša er ekki žaš sama og aš drepa. Hugtakiš ašstošardauši móšgar žį okkar sem veitum góša umönnun viš lķfslok. Žetta er blekking žar sem drįp er sótthreinsaš til aš gera žaš įsęttanlegra fyrir almenning. Žaš gefur til kynna aš einstaklingur geti ašeins dįiš meš reisn ef hann er drepinn." (14) (15)
Ķ lķknardrįpi er reyndar spurning um morš eša sjįlfsvķg. Žaš tekur ekki tillit til žess möguleika aš viš séum eilķfar verur, aš viš veršum dęmd fyrir gjöršir okkar og aš moršingjar verši dęmdir fyrir utan Gušs rķki. Sumir kunna aš mótmęla žessum möguleika, en hvernig geta žeir sannaš aš eftirfarandi vers um žetta efni séu ekki sönn? Žeir ęttu aš taka alvarlega og ekki vanmeta:
- (Markśs 7:21-23) Žvķ aš innan frį, śr hjarta mannanna, ganga illar hugsanir, framhjįhald, saurlifnaš, morš, 22 Žjófnašur, įgirnd, illska, svik, lauslęti, illt auga, gušlast, dramb, heimska. 23 Allt žetta illa kemur innan frį og saurgar manninn.
- (1Tķm 1:9) Meš žvķ aš vita žetta, aš lögmįliš er ekki gert fyrir réttlįtan mann, heldur fyrir lögleysingja og óhlżšna, fyrir ógušlega og fyrir syndara, fyrir óheilaga og vanhelga, fyrir moršingja fešra og moršingja męšra, fyrir moršingja,
- (1. Jóhannesarbréf 3:15) Hver sem hatar bróšur sinn er moršingi, og žś veist aš enginn moršingi hefur eilķft lķf ķ sér.
- (Opb 21:8) En hinir ógnvekjandi og vantrśušu og višurstyggilegar, moršingjar, saurlķfismenn, galdramenn, skuršgošadżrkendur og allir lygarar munu eiga sinn hlut ķ vatninu sem brennur ķ eldi og brennisteini. seinni daušann.
- (Opb 22:15) Žvķ aš fyrir utan eru hundar og galdramenn og saurlķfismenn og moršingjar og skuršgošadżrkendur og hver sem elskar og gerir lygar.
Hvenęr į ekki aš mešhöndla ? Žegar kemur aš umönnun deyjandi og sķšustu augnablikin er réttlętanlegt aš žróa sjśkrahśsvist. Žetta er almennt veitt. Gera žarf rįšstafanir til aš sérhver sjśklingur geti upplifaš góša og einstaklingsbundna umönnun ķ öruggu umhverfi og žar sem sįrsauki er linašur. Žaš er hęgt aš nį žessu meš hjįlp nśtķma lęknisfręši og ef nógu margir hjśkrunarfręšingar eru og žeir hafa rétta hvatningu. Žetta hefur veriš algeng framkvęmd og markmiš ķ įratugi, td ķ finnskri hjśkrun, sem og ķ fjölmörgum öšrum löndum. Hvaš meš ašstęšur žar sem manneskja er greinilega žegar aš deyja og engin von er um bata hans? (Venjulega varir dįnarferliš frį nokkrum klukkustundum upp ķ nokkra daga. Daušinn er hafinn žegar mašur veikist hratt og engin von er um bata.) Viš žessar ašstęšur getur vissulega veriš réttlętanlegt aš hętta gjörgęslu, žvķ žaš er er ekki til bóta eša getur jafnvel veriš skašlegt. Žaš er ekki lķknardrįp, heldur uppsögn gagnslausrar mešferšar. Žaš er gott aš greina į milli žessara tveggja atriša. Hins vegar, jafnvel ķ žessum tilvikum, er hęgt aš gęta žess aš létta einkennin.
Hins vegar kemur sį tķmi ķ lķfi hvers sjśklings aš notkun lęknandi lyfja myndi valda sjśklingnum meiri skaša en gagni. Ķ žessu tilviki er jįkvęš mešferšarnišurstaša aš gera góšan og sįrsaukalausan dauša meš hjįlp dvalarheimilishjįlpar kleift. Óžarfa mešferš og lenging dauša er hins vegar alvarleg lęknismistök. Ef óžarfa mešferš er hętt er ekki um aš ręša aš lęknirinn taki aš sér verkefni sem tilheyra Guši. Aš hętta mešferš viš slķkar ašstęšur er ekkert skrķtnara en aš foršast aš hefja óžarfa mešferš. Žessar įkvaršanir verša aš sjįlfsögšu aš vera ręddar ķ mešferšarteymi og forsendur žess aš stöšva mešferš og hętta endurlķfgun verša aš vera öllum hlutašeigandi skżrar. (16)
Joni Eareckson Tada śtskżrir frekar (17):
Dauši föšur mķns kenndi fjölskyldu minni aš leita aš visku. Viš vildum hjįlpa föšur okkar aš lifa allt til enda og lįta hann deyja, žegar žar aš kemur. Aš śtvega mat fyrir hungraša og vatn fyrir žį žyrsta eru grundvallaratriši mannkyns. Žó aš ljóst vęri aš pabbi vęri nįlęgt daušanum vildum viš lįta honum lķša eins vel og hęgt var. Viska Gušs felur ķ sér samśš og samśš. Aš gęta nįungans er ein af algeru skipunum ķ Biblķunni. Lęknar sögšu hins vegar viš fjölskyldu mķna aš ķ sumum tilfellum vęri žaš tilgangslaust aš gefa og gefa sjśklingi vatn, hvort sem žaš var gert ķ gegnum munn eša slöngur, og žar aš auki sįrsaukafullt fyrir sjśklinginn. Rita Marker frį alžjóšlegri vinnunefnd gegn lķknardrįpi segir:
Žegar sjśklingur er mjög nįlęgt dauša getur hann veriš ķ žvķ įstandi aš vökvar auka óžęgindi hans, žvķ lķkaminn getur ekki lengur notaš žį. Matur meltist ekki heldur, žegar mannslķkaminn byrjar aš lokast žegar dįnarferliš er hafiš. Augnablik kemur, žegar segja mį aš mašurinn sé ķ raun aš deyja. (18)
Tilvališ samfélag. Žegar stefnt er aš hugsjónasamfélagi er oft lagt mikiš upp śr fjįrmįlum. Mikil įhersla er lögš į žau og ekki mį vanmeta gildi žeirra. Ef hagkerfiš fer ķ slęmt įstand getur žaš raskaš skipulagi alls samfélagsins. Žaš hefur gerst nokkrum sinnum ķ gegnum tķšina. Mikilvęgasti žįtturinn ķ žvķ aš nį hugsjónasamfélagi er hins vegar innra višhorf fólks: er žeim annt um hvort annaš eša fyllist hjarta žeirra eigingirni, hatri og kęrleikaleysi? Enda eru stęrstu vandamįlin ķ samfélaginu ekki fjįrhagsleg heldur stafa žau af rangri afstöšu til nįgranna okkar: fįtękra, sjśkra, aldrašra, śtlendinga, öryrkja o.fl. žessir og ašrir hópar. Ķ hugsjónasamfélagi er allt fólk yfirvegaš og metiš eftir bakgrunni, en aš fara ķ hina įttina veldur žvķ aš fólki finnst óžęgilegt. Samfélagiš getur fariš į hvorn veginn sem er, allt eftir žvķ hvaša hugsunarmynstur fylla huga fólks. Lķtum į nokkrar vķsur um efniš. Žau fjalla um réttlęti og rétt višhorf til nįungans. Ef žessum rįšum er fylgt vķša mun žaš auka heildarvelferš samfélagsins. Aš fylgja hinum bošoršunum leišir ķ sömu įtt (Markśs 10:19,20: Žś žekkir bošoršin: Drżgšu ekki hór, drep ekki , stela ekki, ber ekki ljśgvitni, svķkstu ekki, heišra föšur žinn og móšur. Og hann svaraši og sagši viš hann: Meistari, allt žetta hef ég gętt frį ęsku.
Višhorf til nįgranna
- (Matt 22:35-40) Einn žeirra, sem var lögfręšingur, spurši hann spurningar, freistaši hans og sagši: 36 Meistari, hvert er hiš mikla bošorš ķ lögmįlinu? 37 Jesśs sagši viš hann: ,, Žś skalt elska Drottin, Guš žinn, af öllu hjarta žķnu, allri sįlu žinni og öllum huga žķnum. 38 Žetta er fyrsta og stóra bošoršiš. 39 Og annaš er žvķ lķkt: Žś skalt elska nįunga žinn eins og sjįlfan žig. 40 Į žessum tveimur bošoršum hvķlir allt lögmįliš og spįmennirnir.
- (Gal 6:2) Beriš hver annars byršar og uppfylliš žannig lögmįl Krists.
Žeir fįtęku
- (Mark 14:6,7) Og Jesśs sagši: Lįttu hana ķ friši! afhverju aš trufla žig? hśn hefur unniš gott verk į mig. 7Žvķ aš žś hefur alla tķš hina fįtęku hjį žér, og hvenęr sem žś vilt mįtt žś gera žeim gott, en mig hefur žś ekki alltaf.
- (1. Jóhannesargušspjall 3:17) En hver sem hefur žessa heimsins góša og sér bróšur sinn žurfa og byrgir miskunnsemi sķna fyrir honum, hvernig bżr kęrleikur Gušs ķ honum?
- (Jakobsbréfiš 2:1-4,8,9) Bręšur mķnir, trśiš ekki į Drottin vorn Jesś Krist, Drottin dżršarinnar, meš viršingu fyrir persónum. 2 Žvķ aš ef žaš kemur į söfnuš yšar mašur meš gullhring, ķ fallegum klęšum, og inn kemur einnig fįtękur mašur ķ svķviršilegum klęšum. 3 Og žś berš viršingu fyrir žeim, sem klęšist hinsegin klęšum, og segir viš hann: ,, Settu hér į góšum staš. og segšu viš hina fįtęku: Stattu žar eša sestu hér undir fótskör mķnum. 4 Eruš žér žį ekki hlutdręgir ķ sjįlfum yšur og eruš oršnir dómarar illra hugsana? 8 Ef žś uppfyllir hiš konunglega lögmįl samkvęmt ritningunni, žś skalt elska nįunga žinn eins og sjįlfan žig, gjöršu vel. 9 En ef žér beriš viršingu fyrir mönnum, drżgiš žér synd og sannfęrist um lögmįliš sem afbrotamenn.
Réttlęti
- ( 5. Mós 16:19) Žś skalt ekki hnekkja dómi; žś skalt ekki virša menn og ekki žiggja gjöf, žvķ aš gjöf blindar augu spekinga og rangsnśar oršum réttlįtra.
- (Oršskviširnir 17:15) Sį sem réttlętir ógušlega, og sį sem fordęmir réttlįta, žeir eru bįšir Drottni višurstyggš.
- (Jesaja 61:8) Žvķ aš ég, Drottinn, elska dóminn, ég hata rįn ķ brennifórn. og ég mun stżra verki žeirra ķ sannleika og gjöra viš žį eilķfan sįttmįla.
Śtlendingar
- (3Mós 19:33,34) Og ef śtlendingur dvelur hjį žér ķ landi žķnu, žį skalt žś ekki kvelja hann. 34 En śtlendingurinn, sem hjį žér bżr, skal vera žér eins og fęddur mešal yšar, og žś skalt elska hann eins og sjįlfan žig. žvķ aš žér voruš śtlendingar ķ Egyptalandi. Ég er Drottinn, Guš yšar.
- ( Jer 7:4-7) Treystu yšur ekki į lygaorš, sem segšu: Musteri Drottins, musteri Drottins, musteri Drottins, žetta eru. 5 Žvķ aš ef žś breytir gjöršum žķnum og gjöršum žķnum. ef žś fullnęgir rękilega dómi milli manns og nįunga hans; 6 Ef žś kśgar ekki śtlendinginn, munašarlausan og ekkjuna og śthellir ekki saklausu blóši į žessum staš og eltir ekki ašra guši žér til meins. 7 Žį mun ég lįta žig bśa į žessum staš, ķ landinu, sem ég gaf fešrum žķnum, um aldir alda.
Aldrašir
- (3Mós 19:32) Žś skalt rķsa upp fyrir augliti aldna mannsins og óttast Guš žinn. Ég er Drottinn.
REFERENCES:
1. Joni Eareckson Tada: Oikeus elää, oikeus kuolla (When is it Right to Die?), p. 65 2. Gardner B P et al., Ventilation or dignified death for patients with high tetraplegia. BMJ, 1985, 291: 1620-22 3. Pekka Reinikainen, Päivi Räsänen, Reino Pöyhiä: Eutanasia vastaus kärsimyksen ongelmaan? p. 91 4. Pekka Reinikainen, Päivi Räsänen, Reino Pöyhiä: Eutanasia vastaus kärsimyksen ongelmaan? p. 126,127 5. Päivi Räsänen: Kutsuttu elämään, p. 106 6. Bernard Nathanson: Antakaa minun elää (The Hand of God), p. 130 7. Lääkärin etiikka, 1992, p. 41-42 8. Richard Miniter, The Dutch Way of Death, Opinion Journal (huhtikuu 28, 2001) 9. Marja Rantanen, Olavi Ronkainen: Äänetön huuto, p. 7 10. Pekka Reinikainen, Päivi Räsänen, Reino Pöyhiä: Eutanasia vastaus kärsimyksen ongelmaan? p. 38,39 11. Matti Joensuu: Avoliitto, avioliitto ja perhe, p. 12-14 12. Matti Joensuu: Avoliitto, avioliitto ja perhe, p. 12-14 13. http://telegraph.co.uk/comment/telegraph-view/3622559/Euthanasias-euphemism.html 14. Quote from article: Finlay, I.G. et.al., Palliative Medicine, 19:444-453 15. John Wyatt: Elämän & kuoleman kysymyksiä (Matters of Life and Death), p. 204,205 16. Pekka Reinikainen, Päivi Räsänen, Reino Pöyhiä: Eutanasia vastaus kärsimyksen ongelmaan? p. 92 17. Joni Eareckson Tada: Oikeus elää, oikeus kuolla (When is it Right to Die?), p. 151,152 18. Rita L. Marker: New Covenant, January 1991
|
Jesus is the way, the truth and the life
Grap to eternal life!
|
Other Google Translate machine translations:
Milljónir įra / risaešlur / žróun
mannsins? |