|
|
|
This is a machine translation made by Google Translate and has not been checked. There may be errors in the text. On the right, there are more links to translations made by Google Translate. In addition, you can read other articles in your own language when you go to my English website (Jari's writings), select an article there and transfer its web address to Google Translate (https://translate.google.com/?sl=en&tl=fi&op=websites).
Ka manaʻo Karistiano a me nā pono kanaka
E heluhelu pehea i hoʻomaikaʻi ai ka manaʻo Karistiano i nā pono kanaka a me nā kūlana o nā kānaka
- (1 Kor. 6:9) Aole anei oukou i ike, aole e loaa i ka poe hewa ke aupuni o ke Akua? Mai hoʻopunipuni ʻoe …
- (2 Tim. 2:19) 19 Aka, ua ku paa ke kumu o ke Akua, me keia hoailona, Ua ike ka Haku i kona poe. A, o na mea a pau i kapa i ka inoa o Kristo e haalele i ka hewa .
- (Mat 22: 35-40) A laila nīnau kekahi o lākou, he loio, i ka nīnau iā ia, e hoʻāʻo iā ia, i ka ʻī ʻana. 36 E ke Kumu, heaha ke kauoha nui ma ke kanawai? 37. I mai la o Iesu ia ia, E aloha aku oe i ka Haku i kou Akua me kou naau a pau, a me kou uhane a pau, a me kou manao a pau. 38 Oia ke kauoha mua a nui. 39 A ua like ka lua me ia, E aloha oe i kou hoalauna e like me oe iho . 40 Ma keia mau kauoha elua e kau ai ke kanawai a pau a me ka poe kaula.
- (Mat 7:12) No laila, ʻo nā mea a pau a ʻoukou e makemake ai e hana ʻia e nā kānaka iā ʻoukou, pēlā ʻoukou e hana aku ai iā lākou;
ʻO kekahi o nā manaʻo i ke Komohana o kēia manawa ʻo ka haʻalele ʻana i ke Akua a me ka manaʻo Karistiano ʻo ia ka hoʻomohala ʻana i ka pono a me ka moʻomeheu. Manaʻo paha ka poʻe ʻoluʻolu a me ka poʻe maʻalahi i ka ʻike honua kūlohelohe e lilo ka honua i mea maikaʻi loa i ka wā e haʻalele ai kekahi i ke Akua. Ke alakaʻi nei ia i ke kūʻokoʻa, i ka moʻomeheu, i kahi hui ʻoi aku ka maikaʻi, a i kahi wahi i manaʻo ʻia ai ke kumu. ʻO ka liʻiliʻi paha ka nui o ka poʻe e hōʻole i ka manaʻo Karistiano. Hiki i nā mea he nui ke hāpai i nā hewa i hana ʻia ma ka inoa ʻo ka Kristiano a me ke Akua me ka ʻike ʻole ʻo ia ka hopena o ka haʻalele ʻana mai ke Akua a ʻaʻole i hahai ʻia nā aʻo a Iesu a me nā lunaʻōlelo. ʻAʻole lākou no ka hahai ʻana i nā ʻōlelo a Iesu a me nā lunaʻōlelo, akā no ka mea ʻaʻole i hahai ʻia. ʻAʻole i hoʻomaopopo ʻia kēia ʻokoʻa koʻikoʻi e ka poʻe hoʻohewa he nui i ka manaʻo Karistiano. Akā, pehea ia? Ua loaʻa i ka manaʻo Karistiano ka hopena maikaʻi a maikaʻi ʻole paha i nā pono kanaka a me ka hanohano kanaka? Ke nānā nei mākou i kēia ma muli o kekahi mau hiʻohiʻona, e like me ke kūlana o nā wahine, ka heluhelu heluhelu, ka hānau ʻana o ka ʻōlelo palapala, a me ka hoʻokumu ʻana i nā kula a me nā halemai. Hōʻike lākou i ka hopena maikaʻi o ka manaʻo Karistiano ma nā wahi he nui. ʻO kēlā mau ʻāina kahi i hana nui ai ka manaʻo Karistiano, ʻo ia hoʻi nā ʻāina kahi e neʻe ai nā kānaka. I loko o lākou, ʻoi aku ka maikaʻi o nā pono kanaka a me nā kūlana waiwai ma mua o nā wahi ʻē aʻe.
Ua nāwaliwali a hoʻomaikaʻi paha ka manaʻo Karistiano i ke kūlana o nā wahine? ʻO ka mea mua, he mea maikaʻi e hoʻolohe i ke kūlana o nā wāhine, no ka mea, ua hoʻopaʻapaʻa kekahi i ka hopena maikaʻi o ka hoʻomana Karistiano i ke kūlana o nā wāhine. Ua kūʻē lākou i ka manaʻo Karistiano, me ka ʻōlelo ʻana he patriarchal a ua nāwaliwali ke kūlana o nā wahine. Ua hoʻopiʻi nui ʻia kēia hoʻopiʻi e nā lālā o ka neʻe wahine a me nā poʻe ʻē aʻe i lawe i ka manaʻo like. Manaʻo kēia poʻe e pili ana ke kūlana o ka wahine i kāna hana ʻana i ke ʻano like me ke kāne (e laʻa, ka ʻoihana kahuna wahine) ʻaʻole i kona kūpono iā ia iho a ma o Kristo lā. Ma kēia manaʻo, ʻike ʻia ka waiwai o ka wahine ma muli o kona ʻano like me ke kāne, ʻaʻole ma kona ʻano he wahine wale nō. Eia nō naʻe, he mea kū'ē i ka hoʻoikaika ikaika ʻana o nā lālā like o ka ʻoihana wahine e ʻōlelo nei he poʻe wahine i ka hoʻohemo ʻana, ʻo ia ka hōʻole ʻana i ka wahine maoli. ʻAʻole pili ka wahine maoli i ka pepehi ʻana i ke keiki i loko a i waho paha o ka ʻōpū o ka makuahine. Akā, ʻo ka pilina pili ma waena o ka makuahine a me nā keiki a me ka mālama ʻana i nā keiki he wahine olakino. Ua poina nā alakaʻi o kēia manawa o ka neʻe wahine. ʻO kekahi pilikia i hala i ka wā o ka hana ikaika o ka neʻe ʻana o ka wahine, ʻo ia ka piʻi ʻana o ka nui o nā makuahine hoʻokahi. ʻO kēia hoʻi, ua lilo i mea maʻamau i kēia hanauna, i ka wā i haʻalele ʻia ai nā kumu Karistiano a me ka mau ʻana o ka male. He nui nā wāhine ma lalo o ke kaumaha nui ma mua o ka wā ma mua o ka neʻeʻana o ka wahine. ʻAʻole i maʻalahi, akā ua hoʻonui i ko lākou kūlana.
ʻO ka mea hana keaka a me ka mea kākau ʻo Eppu Nuotio a me ka mea noiʻi ʻo Tommi Hoikkalae kūkākūkā i ka huikau e pili ana i ka pilina kāne me ka wahine. Haʻohaʻo ʻo Hoikkala no ke aha i hoʻomaka ai ka ʻohana nuklea e hoʻokaʻawale i ka wā i loaʻa ai i nā wahine ke kuleana. Manaʻo ʻo ia e kū koke ana ʻo Finland i ke kūlana like me Suedena e kū nei: ʻo ka ʻohana maʻamau he makuahine hoʻokahi a me kāna keiki hoʻokahi. Ua makemake nā wāhine e hoʻokuʻuʻia mai ke kūlana i loaʻaʻole iā lākou ke kūʻokoʻa koho a hoʻopau i kahi kūlana i loaʻaʻole iā lākou ke kūʻokoʻa koho. (...) He nui na wahine i paupauaho no ka lakou mau hana o ka hale, ke ao ana a me ka hana pokole. Manaʻo ʻo Hoikkala ʻo kēia mau pilikia i ka pilina ma muli o ka hiki ʻole i nā kāne ke hoʻomanawanui i nā wahine kūleʻa. I ka emi ʻana o ka ʻae ʻana o nā kānaka, e emi iho ana ko lākou paepae no ka hemo ʻana. He moʻomeheu ko Finland i kēia manawa o ka hemo ʻana. (1)
Pehea ka moʻolelo a me ke kūlana o nā wāhine? He nui ka hoʻouka kaua ʻana i ka manaʻo Karistiano no ka mea ua ʻōlelo lākou ua nāwaliwali ke kūlana o nā wahine. Eia naʻe, ʻaʻole kū kēia manaʻo i ka noʻonoʻo mōʻaukala. No ka mea, i hoʻohālikelike ʻia me nā wahine ma ka hui Helene a me Roma, ʻoi aku ka maikaʻi o ke kūlana o nā wahine Karistiano. ʻO kekahi laʻana mai ka honua kahiko mai ka haʻalele ʻana i nā pēpē pēpē. I ke aupuni Roma, he hana maʻamau ke komo ʻana i ka hoʻolālā ʻohana ma ka haʻalele ʻana i nā keiki hānau hou. ʻO ia ka hopena o nā kaikamahine. ʻO ka hopena, ua hoʻololi ʻia ka nui o ka pilina o nā kāne a me nā wahine, a ua manaʻo ʻia aia ma kahi o hoʻokahi haneri a me kanakolu mau kāne i kēlā me kēia haneli wahine ma ka hui Roma. Eia naʻe, ua hoʻololi ka manaʻo Karistiano i ke kūlana a hoʻomaikaʻi i ke kūlana o nā wahine i ka wā kahiko. I ka wā i pāpā ai ka poʻe Kristiano i ka hoʻohemo ʻana a me ka pepehi ʻana i nā keiki hānau hou, ua pili ia i ke ola o nā kaikamahine. Ua mālama ʻia nā kaikamāhine e like me nā keikikāne. ʻO kēia ka mea i ʻoi aku ka nui o ka pilina o nā kāne a me nā wahine. ʻO kekahi laʻana ʻo ka male keiki a me ka male ʻana i hoʻonohonoho ʻia i ka wā ʻōpio. I loko o ka hui kahiko, he mea maʻamau ka koi ʻana i nā kaikamahine e mare i ko lākou wā ʻōpio a i ʻole ma mua o kēlā. Ua ʻōlelo ʻo Helene Cassius Dio, nāna i kākau i ka mōʻaukala Roma, ua mākaukau ke kaikamahine e mare ma mua o 12 mau makahiki: "ʻO kahi kaikamahine i mare ʻia ma mua o kona lā hānau 12 e lilo i hoa pili kānāwai i kona lā hānau 12. " Ua hoʻoikaika ka manaʻo Karistiano i kahi ala e hiki ai i nā wahine ke mare ma hope a koho i kā lākou hoa ponoʻī. ʻO kā mākou hiʻohiʻona ʻekolu e pili ana i nā wahine kāne make, ʻilihune ko lākou kūlana i ka honua kahiko (e like me India i kēia lā, kahi i puhi ola ʻia ai nā wahine kāne make). Ua hōʻike lākou i kekahi o nā pūʻulu palupalu a ʻoi aku ka pōmaikaʻi, akā ua hoʻomaikaʻi pū ka hoʻomana Karistiano i ko lākou ola. Ua kāhea ʻia ke kaiāulu e mālama i nā wahine kāne make e like me ka mālama ʻana i nā keiki i mālama ʻole ʻia. Ua pili kēia i ka laha ʻana o ka hoʻomana Karistiano ma ke aupuni Roma. ʻO nā Acts a me nā Episetole, e like me, lawe mai i ke kūlana o nā wahine kāne make (Acts 6: 1, 1 Tim 5: 3-16, James 1: 27) ʻO ka hā, aia ke aʻo ma ke Kauoha Hou i nā kāne e aloha i kā lākou wahine, e like me kā Kristo aloha i ka ʻekalesia. Inā he mea maikaʻi ʻole kēia i ka wahine, pono e haʻi mai nā wahine wahine i kēia manawa i ka hewa o ia mea. ʻAʻole anei ʻo ke aloha o ke kāne i kāna wahine ʻo ia ka makemake o kēlā me kēia wahine ma ka male?
- (Epe 5:25, 28) E na kane, e aloha aku i ka oukou mau wahine, e like me Kristo i aloha ai i ka ekalesia, a haawi aku ia ia iho no ia mea. 28 Pela e pono ai na kane ke aloha i ka lakou mau wahine e like me ko lakou kino iho. O ka mea i aloha i kana wahine, oia ke aloha ia ia iho.
ʻO ka lima, pono e hoʻomanaʻo i ka nui o nā wāhine i waena o ka poʻe hahai iā Iesu. ʻO kēia ka hihia i nā kenekulia mua a ma hope aku. Inā ʻaʻole i hoʻomaikaʻi ka hoʻomana Kalikiano i ko lākou ola, no ke aha lā i hana ʻia ai? No ke aha lākou i hoihoi ai i kēia mea inā ʻike lākou i ka hoʻokauwā ʻana o ka manaʻo Karistiano i ka wahine? ʻO ka ʻoiaʻiʻo, ua hoʻomaikaʻi maʻamau i ko lākou ola. Eia kekahi, ʻo ka mea ʻoiaʻiʻo, ua hana nui nā wahine i nā hana hoʻōla Karistiano. ʻO kahi laʻana maikaʻi e laʻa i ka Pentecostal revival a me Salvation Army. Ua hana nui na wahine a ua hoolaha aku i ka euanelio i na wahi i lawa ole ai na kane.
Ua kākau ʻo Rodney Stark, ke kaukaʻi o ka ʻepekema sociology a me ka hoʻomana haipule, i puke e pili ana i ka ulu a me ka kūleʻa o ka hoʻomana Kalikiano, a ua ʻimi pū ʻo ia i ke koʻikoʻi o nā wahine i ka hoʻolaha ʻana o ka hoʻomana Karistiano. Wahi a Stark, ua maikaʻi ke kūlana o nā wahine Karistiano mai ka wā mua o ka hoʻomana Karistiano. Ua hauʻoli lākou i ke kūlana kiʻekiʻe a me ka palekana ma mua o ko lākou mau hoa kaikuahine Roma, ʻoi aku ka kiʻekiʻe o ko lākou kūlana ma mua o nā wahine Helene. ʻAʻole ʻae ʻia ka hoʻomake ʻana a me ka pepehi ʻana i nā pēpē hānau hou ma nā kaiāulu Karistiano - ua pāpā loa ʻia lāua ʻelua. No laila, kaulana loa ka hoʻomana Karistiano i waena o nā wāhine, (Chadwick 1967; Brown, 1988) a laha ʻo ia, ʻoi aku ka maikaʻi ma o nā wahine nani i kā lākou kāne.(2)
Ma waho aʻe o kēia, he mea makehewa ka hōʻole ʻana, ʻo ka mea a ka poʻe kūʻē kūʻē i ka hoʻomana Kalikiano i hōʻoiaʻiʻo ai: ʻo kēia hoʻomana hou i hoʻowalewale i nā wahine maʻamau a ua nui nā wahine i hōʻoluʻolu ʻia mai nā aʻo ʻana o ke anaina i hiki ʻole i nā hoʻomana kahiko ke hāʻawi. E like me kaʻu i ʻōlelo ai, manaʻo ʻo Kelsos i ka hapa nui o nā wahine i waena o nā Karistiano i mea hōʻike no ka noʻonoʻo ʻole a me ke ʻano ʻino o ka hoʻomana Karistiano. Ua hoʻohewa ʻo Julianus i nā kāne o Antiokia i kāna palapala hemolele ʻo Misopogon no ka ʻae ʻana i kā lākou mau wahine e hoʻopau i kā lākou waiwai ma luna o nā "Galileans" a me ka poʻe ʻilihune, a ʻo ka mea pōʻino i loaʻa ai i ka "atheism" Karistiano ka mahalo nui ʻia. A laila. ʻO nā hōʻike e pili ana i ka hoʻomana Kalikiano mua ʻaʻole ia e waiho pololei i kahi no nā kānalua no ka hoʻomana. ʻo ia ka mea i hoihoi nui i nā wāhine a ʻaʻole i laha like me ka laulā a ʻaʻole wikiwiki inā ʻaʻole nui nā wahine. (3)
Pehea ka oihana kahuna wahine a me ka manao ino ia ia? He nui ka poe Keristiano i hoomaopopo mai ka Baibala mai no na kanaka wale no keia mea (1 Tim. 3:1-7; Tito 1:5-9). ʻAʻole ia he nīnau no ka manaʻo haʻahaʻa o nā wahine akā no nā kāne a me nā wahine he ʻokoʻa ko lākou kuleana. He mea nui hoʻi e nānā i ka hana a Iesu. Manaʻo pinepine ka poʻe iā Iesu he maikaʻi, a he maikaʻi maoli nō ia. Loaʻa iā ia nā kāne a me nā wahine. Eia naʻe, ʻo kahi mea nui i ʻike ʻia ua koho ʻo Iesū i nā kāne wale nō i mau lunaʻōlelo (Mat. 10: 1-4), ʻaʻole nā wahine. ʻAʻole ʻo Iesū i hahai i ke kumu hoʻohālike o nā wahine wahine hou ma ʻaneʻi, ʻoiai ua aloha maoli ʻo ia i nā kānaka a pau, ʻaʻole pili i ke kāne. No laila, no ke aha e hoʻolohe ai i ke kumu hoʻohālike a Iesu? ʻO ke kumu nui, ʻaʻole ʻo Iesū he kanaka wale nō akā ʻo ke Akua me ke poʻo G. ʻO ia ke Akua nāna i hana i nā mea āpau a hele mai mai ka lani mai (John 1: 1-3,14). I mai la o Iesu ia lakou, No lalo oukou, noluna mai au, no keia ao oukou, aole no keia ao au . inā ʻaʻole ʻoukou e manaʻoʻiʻo ʻo wau nō ia, e make nō ʻoukou i loko o ko ʻoukou hewa. ( Ioane 8:23, 24 ). No laila, inā ʻo Iesū ke Akua nāna i hoʻonohonoho i ke kumu hoʻohālike no nā lunaʻōlelo mua, ʻaʻole pono mākou e haʻalele i kēia mea me ka ʻae ʻana a ʻōlelo ʻaʻole he manaʻo. ʻO ka poʻe e ʻōlelo nei i ka like ʻole o kēia mea i kēia lā me he mea lā e hōʻole lākou i nā aʻo ʻē aʻe a Iesu i lawe mai ai. ʻAʻole manaʻoʻiʻo ka hapa nui o lākou i Gehena a i ʻole kekahi mau kumu Baibala a Iesu i aʻo ai. Ua ʻōlelo lākou he wahaheʻe lākou a manaʻo lākou ua ʻoi aku ko lākou naʻauao ma mua o Iesu. ʻAʻole anei kēia he ʻano haʻaheo? Hiki i kekahi ke nīnau i kēlā kanaka no ke aha ʻoe i lilo ai i lālā o kahi pā hale a i ʻole hale pule inā ʻaʻole ʻoe i manaʻoʻiʻo i nā kumu kumu a Iesu i aʻo ai? He poe kahuna berena ia poe a me na "alakai makapo o ka makapo" like me ka mea i noho ai i ka wa o Iesu. ka mea i noho ai i ka wa o Iesu. Ma ka ʻaoʻao ʻē aʻe, inā ʻo ʻoe ke ʻano o ke kanaka kūʻē i kēia mea, mai hōʻole ʻoe i ke ola mau loa no ia mea! Ke kāhea nei ke Akua iā ʻoe i kona aupuni mau loa, no laila, mai hōʻole ʻoe i kēia kāhea no ia mea!
ʻO ke kūlana o nā keiki.
Mai pepehi kanaka oe i ke keiki ma ka hookahe keiki, aole hoi oe e pepehi hou ia ia i kona hanau ana (Episetole a Barenaba, 19, 5).
ʻAʻole ʻoe e pepehi i ka hua o ka ʻōpū ma ka ʻōpū a mai pepehi i ke keiki hānau mua (Tertullian, Apologeticum,9,8:PL 1, 371-372)
ʻO ka lua, ua hoʻomaikaʻi ka Kristiano i nā pono kanaka o nā keiki. Ma luna aʻe, ua hōʻike mākou i ke ʻano o ka haʻalele ʻana i nā pēpē i makemake ʻole ʻia he hana maʻamau i ka hui kahiko. He mea maʻamau ia i nā papa pilikanaka a pau, a ʻo ka hana maʻamau ka ʻae ʻana i ka makua kāne o ka ʻohana e hoʻoholo i ka pule mua o ke ola o ke keiki hou inā e ʻae ʻia ʻo ia e ola. Inā he kaikamahine ke keiki, he kīnā, a makemake ʻole paha, ua haʻalele pinepine ʻia ʻo ia. ʻO kekahi mau keiki i haʻalele ʻia i kekahi manawa i hānai ʻia e lilo i wahine hoʻokamakama, nā kauā, a i ʻole nā mea noiʻi, e hōʻike ana i ko lākou kūlana nāwaliwali. Ua hoʻomaikaʻi ka Kristiano i ke kūlana o nā keiki. ʻO ka hopena, ua hoʻomaka ka poʻe e haʻalele i kā lākou hana haʻalele, a ua ʻike ʻia nā keiki he poʻe me ke kino piha a me nā pono kanaka piha. Ua hōʻiliʻili ʻia nā keiki i haʻalele ʻia mai nā alanui a hāʻawi ʻia i kahi manawa hou i ke ola. I ka hopena, ua hoʻololi ʻia ke kānāwai: i ka makahiki 374, i ka wā o ka mōʻī ʻo Valentinian, ua lilo ka haʻalele ʻana i nā keiki i hewa.
Hookauwa. I ka hoʻomaikaʻi ʻana o ka manaʻo Karistiano i ke kūlana o nā wahine a me nā keiki, ua hoʻomaikaʻi pū ʻia ke kūlana o nā kauā a hope loa i ka nalo ʻana o kēia ʻoihana. Ma ka Emepera Roma, ua laha nui ka hookauwa a ma na mokuaina Helene hoi, he 15-30 pakeneka o na lala o ka ahahui he mau kauwa me ka pono ole, aka, ua lawe mai ka manaoio Karistiano i ka hoololi i ke kulana. He nui ka poʻe i kēia lā e hoʻohewa nei i ka Middle Ages i kapa ʻia ʻo ia ʻo Dark Ages, akā ʻo ia ka manawa i nalowale ai ke kauā mai ʻEulopa, koe wale nō kekahi mau wahi āpau. Pehea ke kauā o ke au hou? I kēia mau lā, ua kamaʻilio ʻia ka wā o ka Naʻauao, akā i ka wā i hoʻomaka hou ai ke kauā, ʻoi aku ka maikaʻi o kēia ʻoihana i ka wā o ka Naʻauao. He au pouli ia no kekahi mau hui kanaka. Eia naʻe, ua kōkua nā ʻelele o ka hoʻomana Karistiano hou, e like me Quakers a me Methodists, i ka pāpā ʻana i ka hoʻoluhi ʻana ma ʻEnelani a me nā ʻāina ʻē aʻe. Ua hoʻomaikaʻi i nā pono kanaka:
Ua hoʻomau ʻia ka noho kauā ʻana a ua laha aʻe i ka makahiki holoʻokoʻa o ka Naʻauao ma nā makahiki ʻehā i hala o ke kenekulia 18 . I ka hopena wale nō o ke kenekulia i hana mua ʻia nā bila e hoʻopau i ka hoʻoluhi ʻana ma nā panalāʻau nui. Ua hoʻomaka ka hana hoʻopau ʻana ma ʻEnelani, kahi i hoʻokumu ʻia e nā ʻaoʻao Kalikiano ʻelua, ʻo Quakers a me Methodist. Wahi a kā lākou mau ʻōlelo a me nā ʻōlelo hoʻoholo, ua manaʻo ʻia ʻo ka hoʻokauwā ʻana he hewa ma mua o kekahi ʻano hana ʻino kanaka. (4)
ʻO ka Demokala a me ke kūpaʻa o ke kaiāulu
- (1 Tim. 2:1, 2) No ia mea, ke paipai aku nei au, ʻo ka mea mua, e hana ʻia nā pule, nā pule, nā pule, a me ka hoʻomaikaʻi ʻana no nā kānaka a pau; 2 No na'lii, a no na luna a pau; i noho mālie a me ka maluhia me ka haipule a me ka pono.
ʻO ka leka mua iā Timoteo ke koi nei iā mākou e pule no nā mana i alakaʻi i kahi ola maluhia. ʻOi aku ka maikaʻi ma mua o ka ulu ʻana o ka huikau, ka dictator palena ʻole, a i ʻole ke kipi mau i nā aliʻi. ʻOi aku ka maikaʻi no ka hoʻokele waiwai a me nā hoʻomohala ʻē aʻe a nā alakaʻi e hoʻoikaika ai no ka maikaʻi. Ua ʻōlelo kekahi poʻe naʻauao, ʻo ka hana mikionali Kalikiano ka mea i hana maikaʻi i ka hoʻomohala ʻana i ke aupuni demokala a me ke kūpaʻa o ka nohona. Ua ʻike ʻia kēia ma nā ʻāina ʻApelika a me ʻAsia. Ma kahi i hana ʻia ai ka hana mikionali ikaika, ʻoi aku ka maikaʻi o ke kūlana i kēia lā ma mua o nā wahi i emi ʻole ai ka hopena o nā mikionali. Ua ʻike ʻia i nā mea e like me ka ulu ʻana o ka hoʻokele waiwai ma nā wahi misionari i kēia lā, ʻoi aku ka maikaʻi o ke kūlana olakino, ʻoi aku ka liʻiliʻi o ka make o nā keiki, haʻahaʻa ka palaho, ʻoi aku ka maʻalahi o ka heluhelu heluhelu a ʻoi aku ka maʻalahi o ke komo ʻana i ka hoʻonaʻauao. ma nā wahi ʻē aʻe. Ma ʻEulopa a me ʻAmelika ʻĀkau, ua hana ʻia ka hoʻomohala like i ka wā ma mua, a ua ʻoiaʻiʻo ka hopena o ka manaʻo Karistiano i kēlā.
ʻEpekema: Ua hoʻomaka ka hana mikionali i ke aupuni demokala
Wahi a Robert Woodberry, ke kumu kokua ma ke Kulanui o Texas, ua oi aku ka koʻikoʻi o ka hopena o ka hana mikionali a ka poʻe Protestant i ka makahiki 1800 a i ka hoʻomaka ʻana o ka makahiki 1900 i ka hoʻomohala ʻana i ke aupuni democracy ma mua o ka manaʻo mua. Ma mua o ka loaʻa ʻana o kahi kuleana liʻiliʻi i ka hoʻomohala ʻana i ke aupuni democracy, ua loaʻa i nā mikionali kahi hapa nui i loko o ia mea ma nā ʻāina he nui o ʻApelika a me ʻAsia. Ua haʻi ʻo Christianity Today magazine e pili ana i ia mea. Ua aʻo ʻo Robert Woodberry i ka pilina ma waena o ka hana mikionali a me nā mea e pili ana i ka demokala ma kahi o 15 mau makahiki. Wahi a ia, ma laila kahi i loaʻa ai i nā mikionali Protestant ka mana koʻikoʻi. Ma laila ka hoʻokele waiwai i kēia mau lā a ʻoi aku ka maikaʻi o ke kūlana olakino ma mua o nā wahi i ʻoi aku ka liʻiliʻi o ka mana o nā mikionali a ʻaʻole i loaʻa. Ma nā wahi me ka mōʻaukala mikionali maʻamau, ʻoi aku ka haʻahaʻa o ka make o nā keiki i kēia manawa, ua emi ka palaho, ʻoi aku ka maʻamau o ka heluhelu heluhelu a maʻalahi ke komo ʻana i ka hoʻonaʻauao, ʻoi aku hoʻi no nā wahine. Wahi a Robert Woodberry, ʻo ia ka poʻe Kalikiano hoʻōla hou ʻana i ka Protestant i loaʻa ka hopena maikaʻi. ʻO ka hoʻohālikelike ʻana, ʻaʻole i like ka hopena o nā kāhuna pule aupuni a i ʻole nā mikionali Katolika ma mua o ka makahiki 1960. Ua noa ka mana o ke aupuni i na misionari Kalawina. "ʻO kahi stereotype koʻikoʻi i ka hana mikionali e pili ana i ka colonialism. - - Akā naʻe, ʻo nā limahana Protestant, ʻaʻole i loaʻa kālā ʻia e ke aupuni, ua hoʻopiʻi mau lākou i ka colonialism", wahi a Woodberry i ka Christianity Today. Ua loaʻa ka mahalo i ka hana lōʻihi a Woodberry. Ma waena o nā mea ʻē aʻe, ua ʻike ʻo Polofesa noiʻi ʻo Philip Jenkins o ke Kulanui ʻo Baylor i kēia mau mea e pili ana i ka noiʻi a Woodberry: “Ua hoʻāʻo maoli wau e ʻimi i nā hakahaka, akā paʻa ka manaʻo. He mana nui ia i ka noiʻi honua e pili ana i ka Kristiano. " Wahi a Christianity Today magazine ma luna o ʻumi mau haʻawina i hoʻoikaika i nā ʻike a Woodberry. (5)
Ka hewa a me kona nui
- (Mat 22: 35-40) A laila nīnau kekahi o lākou, he loio, i ka nīnau iā ia, e hoʻāʻo iā ia, i ka ʻī ʻana. 36 E ke Kumu, heaha ke kauoha nui ma ke kanawai? 37. I mai la o Iesu ia ia, E aloha aku oe i ka Haku i kou Akua me kou naau a pau, a me kou uhane a pau, a me kou manao a pau. 38 Oia ke kauoha mua a nui. 39 A ua like ka lua me ia, E aloha oe i kou hoalauna e like me oe iho . 40 Ma keia mau kauoha elua e kau ai ke kanawai a pau a me ka poe kaula .
- (Luka 18:20, 21) Ua ʻike ʻoe i nā kauoha , Mai moe kolohe, Mai pepehi kanaka, Mai ʻaihue, Mai hōʻike wahaheʻe, E hoʻomaikaʻi i kou makua kāne a me kou makuahine. 21 ʻĪ maila ia, Ua mālama au i kēia mau mea a pau mai koʻu wā ʻōpiopio mai.
- (Rom 13:8, 9) Mai aie aku i kekahi mea, aka, e aloha aku kekahi i kekahi: no ka mea, o ka mea e aloha aku ia hai, ua malama oia i ke kanawai. 9 No keia mea, Mai moe kolohe oe, Mai pepehi kanaka oe, Mai aihue oe, Mai hoike wahahee oe, Mai kuko oe; a ina he kanawai e ae, ua hoomaopopo pokole ia ma keia olelo, oia hoi, E aloha oe i kou hoalauna e like me oe iho.
He hopena ka pae o ka hewa i nā pono kanaka. ʻO ka liʻiliʻi o ka hewa, ʻoi aku ka paʻa o ke kaiāulu a ʻaʻohe hana pono ʻole i kekahi. He aha ka hopena o ka manaʻo Karistiano i ka hewa? Inā he ʻoiaʻiʻo, pono ia e kōkua i ka hoʻololi maikaʻi ʻana i ke kanaka a hōʻemi i ka pono ʻole i nā poʻe ʻē aʻe. He nui ka poʻe e hoʻopiʻi e pili ana i ka hewa o nā hui, akā, ʻo ka ʻeuanelio a me ke kāhea ʻana i ka mihi (cf. Nā ʻōlelo a Iesū, Luke 13: 3: "... Eia kekahi, ʻo ka hahai ʻana i ke kauoha nui loa i ke aloha ʻana i ka hoalauna, me nā kauoha ʻē aʻe, e hōʻemi i ka hewa. Ma kahi i aloha ʻia a mahalo ʻia ka hoalauna, ʻaʻohe hana hewa iā ia. ʻO ka mālama pono ʻana i ka hoalauna ke kumu e hōʻemi ai i ka hewa. No laila, inā e hoʻopā ʻia ke kanaka e ke Akua, pono ia e hoʻololi maikaʻi iā ia. Hiki i ka poʻe pōʻino a me ka ʻawaʻawa ke lilo i mea maikaʻi, hiki i ka mea hoʻohui ke hoʻōki i kā lākou hoʻohana lāʻau a me ka ʻaihue. Loaʻa i ka mea piliwaiwai ka ukupanee ʻē aʻe ma mua o nā pāʻani, a i ʻole hiki i ka mea hoʻoweliweli ke hoʻōki i ka hana hoʻoweliweli. He mau loli ia e hiki ke loaʻa ka hopena maikaʻi i ke ola o lākou iho a me nā poʻe ʻē aʻe. Hōʻike kahi hiʻohiʻona liʻiliʻi pehea e hiki ai i ke Akua ke hoʻololi i ke ola o nā mea he nui. Hōʻike ka laʻana i ka nui o ka poʻe i loli i loko. ʻO ka wehewehe ʻana mai ke kenekulia 19 a mai ka puke a Charles G. Finney ʻo Ihmeellisiä herätyksiä .
Ua haʻi aku au ua loli nui ke kūlana moʻomeheu ma o kēia hoʻāla hou ʻana. He mea hou ke kulanakauhale, he waiwai waiwai a he hana hana, aka, ua piha i ka hewa. ʻO ka poʻe naʻauao a me ka manaʻo nui, akā, i ka hoʻoulu ʻana i ke kūlanakauhale ma o ka lawe ʻana mai i ka lehulehu o kona poʻe kaulana loa, nā kāne a me nā wahine, i ka hoʻohuli ʻana, ua hiki mai kahi hoʻololi kupanaha loa e pili ana i ke kauoha, ka maluhia a me ka pono. Ua kamaʻilio wau me kekahi loio i nā makahiki he nui ma hope. Ua hoʻohuli ʻia ʻo ia ma kēia hoʻāla hou ʻana a he loio nui i nā hihia karaima. Ma muli o kēia keʻena, ua kamaʻāina loa iā ia nā helu kalaima. Ua ʻōlelo ʻo ia e pili ana i ka manawa o kēia hoʻāla hou ʻana, "Ua nānā au i nā palapala o ke kānāwai karaima a ʻike i kahi mea kupanaha: ʻoiai ua ulu ko mākou kūlanakauhale i ʻekolu manawa nui ma hope o nā manawa o ke ola hou ʻana, ʻaʻohe hapakolu o nā palapala hoʻopiʻi ma mua o laila. ma mua. He mea kupanaha ka hopena o ke ola hou ʻana i ko mākou kaiāulu. ”(…) (...) Ua emi mālie ka kūʻē ʻana o ka lehulehu a me ka pilikino. Ma Rochester aole au i ike i kekahi mea e pili ana ia mea. He mākaʻikaʻi nui ko ke ola, ikaika a neʻe nui nā hoʻolaʻa ʻana, a ua loaʻa i nā kānaka ka manawa e kamaʻāina ai iā lākou iho a me nā hopena o ia mau mea a hiki i ka nui o ka makaʻu e kūʻē iā lākou e like me ka wā ma mua. Ua hoomaopopo pono na kahuna ia mau mea, a ua manao ka poe hewa he mau hana lakou na ke Akua. Ua lilo kēia manaʻo o lākou i mea maʻamau, maopopo loa ke ʻano noʻonoʻo o ka hoʻololi ʻana, no laila ua hoʻololi maoli ʻia, "nā hana hou", ʻo ka poʻe i hoʻohuli ʻia, no laila ua hoʻololi nui ʻia i loko o kēlā me kēia kanaka a me ka hui, a no laila mau loa a hiki ʻole ke hōʻole ʻia. ka hua.
Pehea na hewa o ka ekalesia? Hiki i nā poʻe hoʻomaloka he nui ke hoʻopaʻapaʻa ʻaʻole i lawe mai ka manaʻo Karistiano i kahi loli maikaʻi, a hiki paha iā lākou ke kuhikuhi i nā tausani o nā hewa i hana ʻia ma ka inoa o ke Akua, i nā kenekulia. Ma ia kumu, ua maopopo iā lākou ʻaʻohe Akua. I mai la lakou, "Aole anei he mea lapuwale ke manaoio i ke Akua i ka nui o ka hewa i hanaia ma kona inoa?" Eia naʻe, ʻaʻole mālama kēia poʻe
• aole e loaa i ka poe hewa ke aupuni o ke Akua: Aole anei oukou i ike, aole e loaa i ka poe hewa ke aupuni o ke Akua? Mai hoʻopunipuni ʻoe… (1 Cor 6: 9) • hoole o Iesu i ka poe hana hewa: Alaila e hai aku au ia lakou, Aole au i ike ia oukou: E haalele oukou ia'u, e ka poe hana ino. ( Mat 7:23 ) • ua hai aku o Iesu, Ioane Bapetite, a me na lunaolelo i ka mihi. Naʻe pehē foki ʻe Sīsuú “ka, kapau ʻoku ʻikai te mou fakatomala, ʻe moʻui foki ʻa kimoutolu kotoa pē” (Luke 13:3). • ua ao aku o Iesu e lalau i ka pahikaua a paipai aku e aloha i na enemi (Mat. 26:52, 5:43,44). • He nui no hoi ka poe i malama ole i ka Paulo olelo ana i ao aku ai i na iliohae lokoino e hiki mai ana mahope o kona haalele ana. Hōʻike maikaʻi kēia mau ʻōlelo a Paulo i ka ulu ʻana o ka mōʻaukala. Hōʻike lākou i nā kenekulia a me nā hana ʻino i hana ʻia ma ka inoa o ke Akua i hana ʻia. ʻAʻole hiki ke hōʻole ʻaʻole pololei ʻo Paulo. Eia kekahi, ua hōʻike ʻo Paulo e hiki i nā hana ke hōʻike kūʻē i ke kanaka. Hiki iā ia ke ʻōlelo aku i nā poʻe ʻē aʻe: "E nā hoahānau, e hahai pū ʻoe iaʻu, a e makaʻala i ka poʻe hele e like me mākou i kumu hoʻohālike iā ʻoukou." , Pil 3:17.
- (Nā Hana 20:29-31) No ka mea, ua ʻike au i kēia, ma hope o koʻu hele ʻana, e komo mai nā ʻīlio hae i waena o ʻoukou, ʻaʻole e aloha i ka ʻohana. 30 E ku mai auanei na kanaka no oukou iho, e olelo i na mea hoopunipuni, e alakai i na haumana mamuli o lakou. 31 No ia mea, e makaala oukou, e hoomanao hoi, i na makahiki ekolu, aole au i hooki i ke ao aku ia oukou a pau i ka po a me ke ao me ka waimaka.
- (Tit 1:16) Ua ʻōlelo lākou ua ʻike lākou i ke Akua; aka, ma na hana ana, hoole lakou ia ia, he poe hoowahawahaia, he hoolohe ole, a he hoole lakou i na hana maikai a pau.
ʻAʻole pili pono ka hoʻonaʻauao a me ka heluhelu ʻana i nā pono kanaka, akā ʻo nā ʻāina i maʻalahi ke komo ʻana i ka hoʻonaʻauao a me ka heluhelu heluhelu ʻana ua holomua pū kekahi i nā pono kanaka. No laila pehea ka pili ʻana o ka manaʻo Karistiano i ke kumuhana? He makapō ka poʻe he nui ma ʻaneʻi. ʻAʻole lākou i ʻike i ka hapa nui o nā ʻōlelo i kākau ʻia ma ʻEulopa a me nā ʻāina ʻē aʻe - a me nā kula a me nā kula he nui - i hānau ʻia mai ka mana o ka manaʻo Karistiano. Eia kekahi laʻana, ma Finland nei, ua pai ʻo Mikael Agricola, ka Reformer o Finland a me ka makua o nā palapala, i ka puke ABC mua a me ke Kauoha Hou a me nā ʻāpana o nā puke ʻē aʻe o ka Baibala. Ua aʻo nā kānaka i ka heluhelu ʻana ma o lākou. I nā lāhui ʻē aʻe he nui o ke ao Komohana, ua hana ʻia ka hoʻomohala ma o ke kaʻina like:
Ua hoʻokumu ka hoʻomana Karistiano i ke aupuni Western. Ina i noho ka poe hahai ia Iesu ma ke ano he poe Iudaio nawaliwali, aole paha i a'o ka nui o oukou i ka heluhelu a ua heluhelu na mea i koe mai na owili lima i kopeia. Me ka ʻole o ka hoʻonaʻauao i hoʻohui ʻia me ka holomua a me ke kaulike kaulike, aia ke ao holoʻokoʻa i kēia manawa i kahi mokuʻāina, kahi i noho ʻole ai nā hui non-European i ka makahiki 1800: He honua me ka helu ʻana i nā astrologists a me nā alchemist, akā ʻaʻohe ʻepekema. He honua despotic me ka ʻole o nā kulanui, nā panakō, nā hale hana, nā aniani, nā kapuahi a me nā piano. ʻO kahi honua, kahi e make ai ka hapa nui o nā keiki ma mua o nā makahiki ʻelima a kahi e make ai nā wahine he nui i ka hānau ʻana - he honua e ola maoli i ka "Dark Ages". Ua puka mai kahi honua hou mai nā hui Kalikiano. ʻAʻole ma ke aupuni Islam. ʻAʻole ma Asia. ʻAʻole i loko o kahi hui "secular" - no ka mea ʻaʻole i loaʻa kēlā mea. (6)
ʻAʻole pili pono nā halemai i nā pono kanaka, akā hoʻomaikaʻi lākou i ke kūlana a me ka maikaʻi o nā kānaka. Ma kēia wahi, ua hana nui ka manaʻo Karistiano, ʻoiai ua hānau ʻia nā halemai he nui (me ke Keʻa ʻulaʻula) ma waho o kona mana. ʻO ke aloha i hāʻawi ʻia e ke Akua i ka hoalauna a me ka makemake e kōkua i nā kānaka aia ma hope o ka hapa nui o nā haukapila:
I ka wā o ka Middle Ages, ua mālama ka poʻe, ʻo ia hoʻi ka Papa o Saint Benedict, ma luna o ʻelua kaukani halemai ma ʻEulopa Komohana wale nō. He mea koʻikoʻi ka 12th century ma kēia ʻano, ʻoi aku ma laila, kahi i hana ai ka Papa o Saint John. Eia kekahi laʻana, ua hoʻokumuʻia ka Halemai nui o kaʻUhane Hemolele i ka makahiki 1145 ma Montpellier, a ua lilo koke ia i kikowaena o ka hoʻonaʻauao olakino a me ke kikowaena lapaʻau o Montpellier i ka makahiki 1221. Ma waho aʻe o ka mālama kino, ua hāʻawi kēia mau halemai i ka meaʻai no ka poʻe pōloli a malama i na wahinekanemake a me na keiki makua ole, a haawi manawalea aku i ka poe nele. (7)
ʻO kekahi mau hiʻohiʻona mai ʻApelika e hōʻike ana i ke ʻano o ka manaʻo Karistiano. He nui ka poʻe hoʻohewa i ka hana mikionali, akā ua lawe mai ia i ka loli nui a me ke kūpaʻa i nā hui ʻApelika. ʻO ka hopena, ua hoʻomaka ka ulu ʻana o ka hoʻokele waiwai a ua piʻi ka nohona o nā kānaka. ʻO ka mua o nā manaʻo na Nelson Mandela. Ua kākau ʻia kēia hope e Matthew Parris, he kanaka kālaiʻāina Pelekane kaulana, mea kākau a me ka mea kākau moʻolelo ma The Times, i kapa ʻia ʻo "Ma ke ʻano he Atheist, ke manaʻoʻiʻo maoli nei au e pono ana ʻo ʻApelika i ke Akua," a ma lalo o ke poʻomanaʻo, "ʻO nā Misionari, ʻaʻole nā hāʻawi, ka hoʻonā i ka pilikia nui loa o ʻApelika - ka noʻonoʻo paʻakikī o ka poʻe. Ua hiki ʻo Parris i kēia hopena ma hope o ka noho ʻana ma ke ʻano he kamaliʻi ma nā ʻāina ʻē aʻe o ʻApelika a ma hope o ka hana ʻana i kahi huakaʻi nui ma ka ʻāina. He atheist ʻo ia, akā ua ʻike ʻo ia he hopena maikaʻi ka hana mikionali. ʻAʻole paha e kūleʻa ka hana kaiāulu a i ʻole ka hāʻawi ʻana i ka ʻike loea, akā e haʻalele i ka ʻāina i kahi hui ʻino o Nike, ke kauka kilokilo, kelepona kelepona, a me ka pahi jungle.
Matthew Parris: Ua hoʻoikaika iaʻu, e hoʻohou ana i koʻu manaʻoʻiʻo i ka hoʻomohala ʻana i ka philanthropy ʻāina. Eia naʻe, ua hōʻoluʻolu hou ka huakaʻi i Malawi i kahi manaʻo ʻē aʻe, ʻo ia kaʻu i hoʻāʻo ai e kipaku i koʻu ola a pau, akā he ʻike ia ʻaʻole hiki iaʻu ke pale aku mai koʻu wā kamaliʻi ma ʻApelika. Hoʻopili ia i koʻu mau manaʻo noʻonoʻo, hōʻole paʻakikī e kūpono i koʻu ʻike honua, a ua hoʻohūhū i koʻu manaʻo e ulu nei ʻaʻohe Akua. I kēia manawa, ma ke ʻano he atheist maʻa, ua maopopo iaʻu i ka hopena nui o ka ʻeuanelio Kalikiano ma ʻApelika - kaʻawale loa mai nā hui civic honua, nā papahana aupuni, a me nā hana kōkua honua. ʻAʻole lawa kēia mau mea. ʻAʻole lawa ka hoʻonaʻauao a me ke aʻo ʻana wale nō. Ma ʻApelika, hoʻololi ka Kristiano i ka naʻau o nā kānaka. Lawe mai ia i ka loli uhane. He mea maoli ka hānau hou. Maikaʻi ka loli. … E ʻōlelo wau he mea hilahila ʻo ke ola kahi ʻāpana o ka pōʻai, akā ʻo nā Karistiano keʻokeʻo a me nā ʻeleʻele e hana ana ma ʻApelika e hoʻōla nei i ka poʻe maʻi, e aʻo ana i nā kānaka e heluhelu a kākau; a ʻo ka mea hoʻomaʻamaʻa wale nō e hiki ke nānā i kahi haukapila misionari a i ʻole ke kula a ʻōlelo aku e ʻoi aku ka maikaʻi o ka honua me ka ʻole ... : Nike, ke kahuna kilokilo, ke kelepona hele a me ka pahi.
ʻO ke olakino a me ka maikaʻi
- 1 ( Ioane 3:11 ) No ka mea, ʻo kēia ka ʻōlelo a ʻoukou i lohe ai mai kinohi mai, e aloha kākou i kekahi i kekahi.
- (1 Pita 2:17) 17 Hoʻohanohano i nā kānaka a pau . Aloha i ka hoahanau. E makau i ke Akua. Hoʻohanohano i ke aliʻi.
ʻO ke olakino a me ka maikaʻi nā pilikia e pili ana i nā pono kanaka. ʻOi aku ka maikaʻi o ka noʻonoʻo ma luna o nā poʻe ʻē aʻe, ʻo ia hoʻi, ke ʻano o kā mākou hana ʻana i ka ʻano o nā poʻe ʻē aʻe iā mākou iho. Ma keʻano laulā, inā loaʻa i kahi keiki kahi ulu ulu kākoʻo, nā hoaaloha a me nā mākua aloha, e ulu paha ʻo ia i kanaka makua e ʻae iā ia iho a me nā poʻe ʻē aʻe. Ua maikaʻi kona ʻuhane a me kona noʻonoʻo no ka mea ua mahalo ʻia a aloha ʻia ʻo ia. Pēlā nō, ʻoiaʻiʻo, no nā mākua. Ua maikaʻi nō hoʻi lākou ke ʻae ʻia a mahalo ʻia. He aha ka hopena o ka manaʻo Karistiano i ke olakino noʻonoʻo? Ma keia wahi, ua haawiia mai ia makou na kuhikuhi maopopo; pono kākou e aloha i ko kākou mau hoalauna a mahalo i nā mea a pau, e like me ka hōʻike ʻana o nā pauku mua. He kumu maikai no ke ola kino a me na pono kanaka. Eia nō naʻe, pili ka pono o ke kanaka i ke kino, ʻaʻole wale no ka noʻonoʻo, nā kumu. Inā nele ʻo ia i ka ʻai, inā maʻi kona ola kino, a ʻaʻole hoʻi e lapaʻau ʻia i kona wā maʻi, e hōʻemi ana kēia i ka maikaʻi. ʻAʻole hiki pinepine kēia mau mea i nā hui i mālama ʻole i nā pono kanaka o nā poʻe ʻē aʻe. He aha ke alakaʻi a ka Baibala e pili ana i ka poʻe i loko o nā kūlana pilikia? He nui ke ao ana a me na pauku no keia kumuhana ma ka aoao o ke Kauoha Hou. Ua ikeia lakou ma ke ao ana a Iesu a me na lunaolelo. Paipai lākou iā mākou e kōkua i ka poʻe ʻilihune, maʻi a pilikia paha. ʻO ka pilikia wale nō ke lohi nei mākou e hoʻokō iā lākou. ʻAʻole lawa ko mākou manaʻoʻiʻo i nā manawa a pau a hiki i ko mākou mau hoalauna:
- (Mark 14: 7) 7 No ka mea, e mau ana ka poe ilihune me oukou, a i na manawa a pau a oukou e makemake ai, e hiki no ia oukou ke hana maikai ia lakou;
- (1 Ioane 3:17, 18) Aka, o ka mea i loaa ka pono o keia ao, a ike aku i ka hemahema o kona hoahanau, a pani i kona naau aloha ia ia, pehea la ke aloha o ke Akua e noho ai iloko ona? 18 E na keiki liilii, mai aloha kakou ma ka olelo, aole hoi ma ke alelo; aka, ma ka hana a me ka oiaio.
- (Iakobo 2:15-17) Ina he kaikunane a he kaikuwahine paha he kapa ole, a nele i ka ai i kela la i keia la; 16 A e ʻōlelo aku kekahi o ʻoukou iā lākou, E hele ʻoukou me ka maluhia, e hoʻomaʻamaʻa ʻia ʻoukou, a e māʻona; aole nae oukou e haawi aku ia lakou i na mea e pono ai ke kino; he aha ka waiwai? 17 Pela hoi ka manaoio, ina aole hana, ua make ia ia wale no.
- (Tit 3: 14) 14 A e aʻo hoʻi kā mākou e mālama i nā hana maikaʻi no nā mea e pono ai, i ʻole lākou e hua ʻole.
Akā naʻe, ua hahai kekahi i nā aʻo Baibala ma mua. ʻO ka hopena, ua ulu mai nā hui aloha Karistiano he nui. No ka laʻana, ua hānau ʻia ke Keʻa ʻulaʻula i ka wā i ʻike ai kahi Karistiano puʻuwai pumehana, ʻo Henri Dunant, i ka pōʻino o ka poʻe ʻeha ma ke kahua kaua a hoʻomaka ʻo ia e noʻonoʻo i nā ala e hōʻoluʻolu ai. ʻO Florence Nightingale, he Karistiano haipule nāna i hoʻoponopono i ka ʻoihana koa a me ka mālama olakino maʻamau, ua hana pū ʻia ma ia wahi. ʻIke pū ʻia ʻo William Booth, ka mea nāna i hoʻokumu i ka Salvation Army, a me Eglantyne Jebb, ka mea nāna i hoʻokumu i Save the Children. Ua hoʻokumu ʻia ka hui hope i ka wā i hana ai ʻo Jebb no nā keiki pōloli ʻEulopa ma hope o ke Kaua Honua Mua. ʻO kekahi hiʻohiʻona o ka pono o ka manaʻoʻiʻo, ʻo John Wesley, he kahuna haʻi kaulana a he makua kāne hoʻi o ka hui Metodist i ke kenekulia 18. Ma lalo o kāna mana, ua hiki iā ʻEnelani ke ʻike i ka hoʻololi ʻana i ka nohona maoli me nā hoʻomaikaʻi politika, pilikanaka, a me ka hoʻokele waiwai. Ua ho'ēmi lākou i ka ponoʻole a me kaʻilihune o ke kaiaulu, e hoʻonui i ka nohona o nā tausani o nā kānaka. Ua manaʻo paha ka mea kākau moʻolelo ʻo J. Wesley Bready ua pale aku ka neʻe ʻana o nā kaikunāne Wesley i ʻEnelani mai ka neʻe ʻana i loko o kahi kipi like a me ka hana ʻino i hana ʻia ma Farani.
ʻO ka ʻōlelo a Wesley i hoʻokūpaʻa i ka maopopo o ka ʻeuanelio. ʻAʻole lawa ka hoʻopakele ʻana i ka ʻuhane o ke kanaka, akā ʻo ka noʻonoʻo, ke kino, a me ka noho ʻana o ke kanaka pono e hoʻololi. Mahalo i ka manaʻo o Wesley, ʻoi aku kāna hana ma Beretania ma mua o ka ʻeuanelio. Ua wehe ʻo ia i kahi lāʻau lapaʻau, hale kūʻai puke, kula manuahi, hale hoʻomalu no nā wāhine kāne make, a kū ʻo ia e kūʻē i ka hoʻoluhi ʻana ma mua o ka hānau ʻana o William Wilberforce, ka hoa paio kaulana loa o ke kauā. Ua hāpai ʻo Wesley i ke kūʻokoʻa kīwila a me ka hoʻomana a ua hoʻāla i ka poʻe e ʻike i ka hoʻonele ʻia ʻana o ka poʻe ʻilihune. Ua hoʻokumu ʻo ia i nā hale hana milo a me ka hana lima a ua aʻo pū ʻo ia i ka lāʻau lapaʻau e kōkua i ka poʻe ʻilihune. Ua alakaʻi ʻia nā hana a Wesley i ka hoʻomaikaʻi ʻana i nā kuleana o nā limahana a me ka hoʻomohala ʻana i nā lula palekana ma nā wahi hana. Ua ʻōlelo ʻo ke Kuhina Nui Pelekane ʻo David Lloyd George i ʻoi aku ma mua o hoʻokahi haneli mau makahiki, ʻo ka poʻe Methodist ka poʻe alakaʻi nui o ka hui ʻoihana. … Ua hiki mai ʻo Robert Raikes me ka manaʻo e hoʻomaka i nā Kula Sābati no ka mea makemake ʻo ia e hāʻawi i nā keiki a nā limahana i ka manawa e hele ai i ke kula. ʻO nā poʻe ʻē aʻe i hoʻopilikia ʻia e ke ola hou ʻana o Wesley i hoʻoponopono hou i nā keiki makua ʻole, nā halemai noʻonoʻo, nā halemai, a me nā hale paʻahao. No ka laʻana, ua kaulana ʻo Florence Nightingale lāua ʻo Elizabeth Fry no ka hoʻomohala ʻana a me ka hoʻoponopono hou ʻana o ka mālama olakino a me ka ʻōnaehana hale paʻahao. (10)
References:
1. Pirjo Alajoki: Naiseus vedenjakajalla, p. 21,22 2. Mia Puolimatka: Minkä arvoinen on ihminen?, p. 130 3. David Bentley Hart: Ateismin harhat (Atheist Delusions: The Christian Revolution and its Fashionable Enemies), p. 224,225 4. Pekka Isaksson & Jouko Jokisalo: Kallonmittaajia ja skinejä, p. 77 5. Matti Korhonen, Uusi tie 6.2.2014, p. 5 6. Rodney Stark: The victory of reason. How Christianity led to freedom, capitalism and Western Success. New York, Random House (2005), p. 233 7. David Bentley Hart: Ateismin harhat (Atheist Delusions: The Christian Revolution and its Fashionable Enemies), p. 65 8. Lennart Saari: Haavoittunut planeetta, p. 104 9. Parris, M., As an atheist, I truly believe Africa needs God, The Times Online, www.timesonline.co.uk, 27 December 2008 10. Loren Cunningham / Janice Rogers: Kirja joka muuttaa kansat (The Book that Transforms Nations), p. 41
|
Jesus is the way, the truth and the life
Grap to eternal life!
|
Other Google Translate machine translations:
He mau miliona makahiki / dinosaurs /
hoʻololi kanaka? |
